|
De sterke afname van de remmende mechanismen, die lange tijd in de kapitalistisch ontwikkelde landen voor tegenwicht zorgden, heeft angstaanjagende krachten losgemaakt. Zoals de overheersing van andere landen en volken - zowel politiek-economisch als cultureel - in hevigheid is toegenomen, zo gebeurt dat ook waar het gaat om de verworven rechten van de arbeidersbevolking in de diverse landen van het ontwikkelde kapitalisme.
Ongekend, niet omdat het gebrek aan rechten en sociale bescherming in grote delen van de wereld altijd al bestond, niet omdat die situatie ook in het andere deel van de wereld niet eerder gekend is, maar wel omdat die overmacht plaatsvindt in een tijd van grote technologische vooruitgang. Bittere armoede; met grote gezinnen wonen in een veel te klein krot; kleine kruidenierswinkeltjes met in de winter de mogelijkheid tot poffen; met de handen de was doen; zich verwarmen - of verkleumen - bij een potkacheltje; grote afstand tussen stad en platteland; telefoon vaak financieel onbereikbaar; dat alles en veel meer hoorden bij elkaar. Geen televisie, geen computer, geen koelkasten, geen supermarkten. Voor jongere generaties is dat moeilijk voorstelbaar.
Maar, eveneens moeilijk voorstelbaar is gebrek aan geld in de moderne tijd vandaag de dag. Voor het potkacheltje is de centrale verwarming in de plaats gekomen. Voor cokes en eierkolen het aardgas. Als er vroeger geen geld was dan kon men geen cokes (verwarming) kopen en leed men een of meer dagen kou. Stelt u zich nu de geldgebrekkige mens voor die met de meest moderne verwarmingsapparaten een paar dagen kou gaat lijden, als één draai aan een schakelaar voldoende is om het behaaglijk warm te hebben; stelt u zich nu eens die mens voor die geen tv kijkt om stroom uit te sparen. Er is in de loop der jaren veel veranderd in het dagelijkse leven van de mensen en zo'n ontwikkeling kan niet zomaar met een druk op de knop worden stilgezet. Maar als de vergelijking in de tijd wordt gemaakt over hoe het zit met de verhouding vaste lasten en vrij te besteden inkomen, dan worden veel verschillen tussen vroeger en nu duidelijk. Overigens is het de vraag hoe vrij een te besteden inkomen is als het gaat om uitgaven voor eten, drinken en kleding...
Er wordt de laatste tijd nogal geschreven over 'vrijheid'. De ontstane discussies over de gevolgen van privatisering van openbare diensten en dergelijke kunnen hier niet los van worden gezien. Eveneens speelt hierbij op de achtergrond mee de zichtbaar wordende gevolgen van het ontbinden van het stelsel van sociale voorzieningen. 'Individuele verantwoordelijkheid' is het meest gebruikte trefwoord als het gaat om de huidige politieke ontwikkelingen een positief klinkend adagium mee te geven. Want wie wil nu geen toestand waarin men zijn of haar eigen verantwoordelijkheid kan nemen? Door elk probleem tot een persoonlijk probleem terug te brengen, tot iets dat de samenleving, met de overheid als plaatsbekleder, niet kan oplossen, worden onderlinge samenhang in het gemeenschappelijk verkeer, gecollectiviseerde solidariteit en andere tot het rijk der 'softies' gerekende zaken, in de beklaagdenbank gezet. Dan wordt er een sfeer geschapen waarin de gedachte aan toekomstige, ter berechting van de collectivistische misdaad opgezette, tribunalen opkomt. En dat ter bescherming van de 'vrijheid'...
Terug naar het recente en huidige geschrijf over vrijheid. Voor het eerst verneem ik van anderen dat er twee soorten vrijheid bestaan, dat vrijheiddeelbaar is. Dat maakt een eind aan de ontkenning van die tweeduidigheid. Communisten betoogden altijd al dat ook vrijheid deelbaar is. Een goed stelsel van sociale zekerheid in een kapitalistisch land - waarin de arbeidersbevolking van nature geen sociale zekerheid kan hebben - is grote winst. Dat vergroot de vrijheid van hen die bij die sociale zekerheid belang hebben. Aan de andere kant verkleint het de vrijheid van hen die zich gedwongen zagen aan die eisen - meer sociale zekerheid, meer vrijheid voor hun knechten - toe te geven.
Voor de arbeidersbevolking strengere sociale wetgeving, met een scala aan verplichtingen, met veel sancties in de vorm van boetes en uitsluiting van een uitkering voor het geringste, soms lange tijd zonder geld zitten, dat alles zal de arbeider dwingen zich aan de toenemende autoriteit van de baas te onderwerpen. Opgelegde flexibiliteit, slechtere behandeling, vernedering, loonbeperking, met een ziek lichaam doorwerken, dat alles zal de arbeider morrend of met ingehouden woede ondergaan, om veel erger - op straat komen te staan - te voorkomen. Want het voorland is: de ww of de bijstand, wetten die zodanig zijn aangepast opdat zij voor iedere nog werkende afschrikwekkend genoeg is. Het is hier niet zo moeilijk om te kunnen begrijpen waar vrijheid toeneemt en waar vrijheid verloren gaat.
Meer dan eens worden de begrippen naar voren gebracht, waarbij wel wordt erkend dat door al die genomen maatregelen de vrijheid van de arbeidersbevolking sterk afneemt ten gunste van de heersende elites, maar dat dit nu juist een gunstige ontwikkeling is. Dat is niet slechts een politiek oordeel, maar ook een moreel oordeel, waarbij grote delen van de bevolking als van 'een lagere soort' worden gezien en dus als zodanig geen rechten kunnen doen gelden op zoveel vrijheid. En, dat het hebben van de vrijheid om te kunnen kiezen uit vijfendertig soorten tandpasta, uit veertig soorten lippenstift en honderd zuivelsmaakjes - wel of niet 'light' - voor hen vrijheid genoeg is. En, te kunnen kiezen uit meerdere financiersbedrijven (waaronder oplichters) waar geld geleend kan worden om weer andere leningen af te kunnen lossen.
En dan nog eens F. Die kreeg na zes weken een bericht over de aangevraagde huurtoeslag ingevolge de vangnetregeling. Geen beslissing, maar nog meer informatie werd verlangd. Zo mogen we aannemen dat het de dames/heren na zes weken had behaagd de aanvraag te bekijken! Zelfs bij het simpelste loket is er al een wereld van verschil. Verschil in vrijheid! Het maakt heel veel uit aan welke kant van zo'n loket je verkeert...