 Kinderopvang in Beijing. Vijftig jaar geleden was China nog een halffeodaal en halfkoloniaal land. De verwezenlijkingen op het gebied van gezondheid, onderwijs, voeding, huisvesting zijn te danken aan het socialisme. (Foto Rick Lilly)
|
 China bouwt socialisme op fundamenten die Mao legde.
|
Annemie Cannaerts
Een innemende, energieke late zestiger en een unieke getuige van de geschiedenis van het grootste communistische land ter wereld: zo leerden we Rolf Berthold kennen. Zeventien jaar verbleef de Oost-Duitse communist in China, hij was er de laatste ambassadeur van de Duitse Democratische Republiek. Zijn optimistische kijk op het grootste communistische land in de wereld is te lezen in China 2003, op weg naar het socialisme, nu in het Nederlands en het Frans uitgegeven door Marxistische Studies. (deel 2/slot)
"We moeten de strategische oriëntatie beoordelen en niet bij elk probleem meteen gaan roepen dat China het socialisme laat vallen", zegt Rolf Berthold.
Je hebt wellicht veel vrienden overgehouden aan je reizen naar China?
Rolf Berthold: Jaaaa! Toen ik in China woonde en werkte, ontmoette ik natuurlijk heel veel mensen. Een groot aantal van hen is nog altijd goede vrienden. Ik denk nog altijd met veel plezier terug aan mijn studententijd. Ik kreeg veel hulp van mijn medestudenten. Geduld dat die hadden! Chinees leren spreken is heel moeilijk hoor. We discussieerden natuurlijk vaak tot in de late uurtjes over al die politieke kwesties waar jonge, geëngageerde mensen mee bezig zijn. Eén van die gasten ontmoette ik later opnieuw, hij had toen een belangrijke politieke en wetenschappelijke functie.
En toen ik ambassadeur was van de DDR in China, had ik natuurlijk elke dag de kans om intensieve gesprekken te voeren met leidinggevende Chinese kameraden. Ik was me er telkens weer van bewust dat gesprekken zonder tolk toch altijd een grondiger impressie geven. Je kunt dan ook praten en goede contacten leggen met mensen die je om het even waar tegenkomt, op een tentoonstelling, in het park, tijdens het winkelen, in een museum... Behalve in de complexe jaren van de Culturele Revolutie ontmoette ik heel open mensen. Mijn vrouw en ik hadden altijd een goed contact met wetenschappers en kunstenaars. We hebben nog altijd goede vrienden die we al tientallen jaren kennen onder de Chinese kameraden.
Veel mensen hier denken dat het niet de goede kant uitgaat met China nu.
Rolf Berthold: China is natuurlijk erg veranderd sinds de oprichting van de Volksrepubliek. Het leven van de mensen is onmiskenbaar beter, veel beter. Ook ondanks dat velen nog ontevreden zijn. Bijvoorbeeld omdat de elektriciteitsrekening duurder is sinds ze airconditioning in hun woning hebben en tal van huishoudapparaten... De steden én de dorpen zijn veel moderner. De armoede, die toch eeuwenlang de ergste gesel was, is uitgeroeid. Vergelijk China maar eens met landen waar de heerschappij van het kapitaal niet overwonnen is. India bijvoorbeeld. Er is geen honger meer in China, de mensen gaan goed gekleed, ze hebben allemaal een dak boven hun hoofd. Dat is in China niet echt meer een zorg, ook al duiken er soms nog problemen van dien aard op. Er is werkloosheid in China. Maar de Chinese CP werkt doelgericht aan oplossingen, ook al weet men dat die er niet van vandaag op morgen zullen zijn.
Maar dat er met de nieuwe ontwikkelingen ook negatieve dingen versterkt zullen worden, mag je inderdaad niet over het hoofd zien. Er is egoïsme, corruptie. Er zijn drugs, prostitutie... En bij de bushalte zie je mensen die voordringen, omdat ze niet in de rij willen staan zoals dat in de jaren vijftig de gewoonte was. En er is werkloosheid, ja. De laatste jaren is dattoegenomen. Maar als je een objectief beeld wilt krijgen, moet je toch vaststellen dat de Chinese CP de bestaande maatschappelijke problemen actief aanpakt. Ze staat er niet passief bij te kijken, ze werkt doelgericht aan oplossingen. Maar zoals ik al zei, weet men dat die er niet van vandaag op morgen zullen zijn.
Het is zeker niet waar, wat men hier ook mag beweren, dat het levensniveau van het Chinese volk zou dalen. In november 2003 stelde het zestiende partijcongres zich als taak om tegen het jaar 2020 een compleet netwerk van sociale zekerheid én volledige werkgelegenheid te verwezenlijken. Het beeld van het huidige China wordt vooral gekenmerkt door de toename van het bruto nationaal product: een voortdurende jaarlijkse stijging van 8 procent, dat is uniek in heel de wereld. Die groei levert de bevolking een hoger inkomen op. Zowel in de steden als op het platteland.
Als de mensen in China, dat ruim vijftig jaar geleden nog een half-koloniaal en half-feodaal land was, het nu veel beter hebben, dan is dat omdat ze voor de socialistische weg hebben gekozen. Je kunt je gewoon niet voorstellen hoe het in China zou zijn als de revolutie niet was geslaagd. Als ze in 1949 de Volksrepubliek niet hadden opgericht. Probeer je dat eens in te denken...
De Chinese CP zegt ook helemaal niet dat het socialisme al bestaat in China, laat staan dat er communisme zou zijn. China, zo zegt zij, zit in de beginfase van het socialisme.
Een Belgische ingenieur die een tijd in Beijing studeerde en er nog veel vrienden heeft, vraagt zich na zijn laatste verblijf in China bezorgd af of de nieuwe kapitalisten niet op politieke macht uit zijn. Hij kent partijleden die nauwe banden hebben met die nieuwe kapitalistische generatie.
Rolf Berthold: In het kielzog van de politiek van hervormingen en opening naar het Westen, heeft zich een sterke privé-economie ontwikkeld. Die vormt een belangrijk deel van de Chinese economie in de beginfase van het socialisme omdat ze voor werkgelegenheid zorgt en veel producten op de markt brengt, veel belastingen opbrengt voor de staat en de globale economische ontwikkeling bevordert. De ervaringen bij de ontwikkeling van China maar ook van andere socialistische landen (zeker die landen die vandaag weer tot het kapitalistische wereldsysteem behoren) hebben aangetoond dat het geen goede zaak is als de hele economie in handen is van de staat in de beginfase van de socialistische ontwikkeling. Dat komt de socialistische weg niet ten goede. Natuurlijk moeten de beslissende onderdelen van de economie in handen van de staat zijn en dat is in China ook het geval.
Tegen het jaar 2020 wil de communistische partij een compleet netwerk van sociale zekerheid én volledige tewerkstelling verwezenlijken. En ja, men betrekt vertegenwoordigers van de privé-economie als individu bij het politieke leven maar zij vormen geen aparte politieke kracht die zich keert tegen de Communistische Partij.
Die ingenieur ziet ook grote tegenstellingen tussen de steden en het platteland, tussen boeren en arbeiders enerzijds en de middenklasse en de kapitalisten anderzijds.
Rolf Berthold: Dat verschil tussen steden en platteland is een feit. Ook het inkomen ligt hoger in de steden. De laatste jaren is dat zelfs nog toegenomen. De Chinese CP ziet dat natuurlijk ook en treft maatregelen om dat te veranderen. De Communistische Partij heeft zich nu tot doel gesteld het inkomen van de boeren te verhogen. Want polarisering, zo beklemtoont ze, is niet socialistisch.
Maar hoe kan China zich handhaven binnen de wereldeconomie zonder zelf een kapitalistische natie te worden?
Rolf Berthold: China kan als socialistische staat standhouden in de globalisering omdat het zo'n groot land is met zo'n sterke economie. Het belangrijkste is dat het socialistische karakter van de productiewijze in China behouden blijft en verstevigd wordt, en dat buitenlandse aanvallen tegen het socialistisch-economische systeem vastberaden afgeweerd worden. De hele politiek van de Chinese CP is daarop gericht. We moeten die strategische oriëntatie beoordelen en niet bij elk probleem meteen gaan roepen dat China het socialisme laat vallen.
Het Chinese socialisme, de nieuwste uitgave van Marxistische Studies met teksten van de voormalige Duitse ambassadeur in China, Rolf Berthold die we in dit artikel interviewden en van Boudewijn Deckers die verantwoordelijk is voor de internationale betrekkingen van de Partij van de Arbeid. U kunt dit nummer bestellen via www.pvda.be/shop of via www.marx.be of door 8 euro (7,50 plus 0,50 verzendingskosten) te storten op rekening 001-1660379-09 van Imast, Kazernestraat 68, 1000 Brussel met vermelding 'China nummer MS'.
Solidair, 07-01-2004