"Wij zagen daarmee aan de stoelpoten van het kapitalisme"

AEG-staking was vooral opmaat voor komende nieuwe acties.

Sociaal-economische redactie

Zes weken duurde de staking van de Neurenbergse AEG-arbeiders voor het behoud van hun bedrijf. De Zweedse eigenaar wilde de vestiging in Zuid- Duitsland sluiten en in een land met lagere lonen heropenen. Sinds het begin van de ochtendploeg van 7 maart wordt er weer gewerkt in Neurenberg. Daarvoor had 80 procent van de 1700 werkenden vóór het onderhandelaarsakkoord over het sociaal plan gestemd.

Gesprek met Jürgen Wechsler, stakingsleider van het AEG-Elektrolux-Hausgerätewerk Neurenberg, tweede voorzitter van de IG Metall Neurenberg.

Als hoofddoel van de strijd bij AEG Neurenberg werd aan het begin geformuleerd: het behoud van de AEG-Electrolux-vestiging in Neurenberg. Een middel voor de verwezenlijking daarvan zou een dure sociale CAO zijn. Er werd ook een, voor Electrolux omgewoon, dure sociale CAO afgesloten. In de persverklaring van de IG Metall over het onderhandelingsresultaat werd echter ingeschat: "Dit hoofddoel (behoud van de arbeidsplaatsen cq. de vestiging) kon niet worden bereikt, omdat de politieke en wettelijke voorwaarden daarvoor in Duitsland ontbreken. Het blijft bij de sluiting per 31 december 2007, omdat de managers van Electrolux niet in beweging komen."

UZ: Ik vraag me af wat de 'politieke en wettelijke voorwaarden' voor de uitbreiding van het stakingsrecht zijn voor het behoud van arbeidsplaatsen?

De arbeidsrechtdeskundige prof. Michael Kittner heeft in zijn nieuwe boek over de geschiedenis van de arbeidsstrijd de vraag opgeworpen: "de gedereguleerde decentralisatie zou onvermijdelijk ook een veelvoud van nieuwe arbeidsrechtelijke probemen tot gevolg moeten hebben. Recentelijk is al een toename van wettelijke conflictterreinen te zien waarbij de rechtspraak zich beziggehoudt met nieuwe vragen die betrekking hebben op arbeids- strijdsituaties buiten en onder het 'normale' stelsel van de CAO's." Eén voorbeeld is: het vraagstuk of voor het behoud van arbeidsplaatsen gestaakt mag worden. Had deze staking bij AEG een politieke dimensie?

Jürgen Wechsler: Dat is een heel moeilijke vraag. Volgens mij is de AEG-staking al in een politieke richting gegaan. Er was echter niet van begin af aan een politieke eis. Want we hebben ons geconcentreerd op twee thema's: behoud van de vestiging aan de ene kant; en aan de andere kant de sociale CAO. Maar wat die politieke en wettelijke vraag van de staking voor het behoud van arbeidsplaatsen aangaat, dat is juist het probleem waar we voor staan. We mogen alleen maar staken voor een CAO, in dit geval voor een sociale CAO. We mogen niet staken - en dat verbieden de grondwet en de diverse uitspraken van het Constitutionele Hof - als het erom gaat beslissingen van ondernemerszijde in twijfel te trekken. Daarom mogen we ook niet doorgaan met de staking als we nu zeggen: we staken nu voor iedere arbeidsplaats." Van deze positie moeten we uitgaan.

De andere vraag is er één die vaker in de jaren '60 en '70 ter sprake werd gebracht dan vandaag: "is ons stakingsrecht ingeperkt, is het goed of slecht (in maatschappelijk opzicht), of hebben we een maatschappelijke bescherming nodig voor politieke stakingen?"

In dat opzicht moeten enkele vragen worden beantwoord. Onder andere de vraag naar 'het recht op vrije loonvorming van de sociale partners', dat heel nauw is verbonden met de vraag van de historische beslissing van de grondwet en het stakingsrecht voor CAO's. Daartegenover staat dan natuurlijk het verbod op politieke stakingen. Dat is een verschil met de situatie in andere landen in Europa. Volgens mij zou het goed zijn als er weer een debat over politieke stakingen in Duitsland zou starten. De AEG-staking kunnen we daarmee niet belasten.

UZ: Wordt het niet tijd dat we de uitbreiding van het stakingsrecht in de vakbeweging nadrukkelijker op de agenda plaatsen en de ervaringen van Europese vakbonden sterker erbij betrekken?

Jürgen Wechsler: Het is duidelijk dat we daarmee aan de stoelpoten van het kapitalisme zagen. Dat moet men voor ogen hebben. Het gaat ook om de vraag van de verplaatsing als zodanig, over de kosten van de verplaatsing. Maar nog belangrijker is de vraag hoe de financiële gevolgen betaald moeten worden. Ja, die kosten moeten in de verplaatsingskosten worden meegenomen. Want Electrolux en ook anderen, zijn heel makkelijk in Duitsland. Ze sluiten hier vestigingen, laten, om zo te zeggen, het 'veld' over aan het volk, de financiële gevolgen worden 'gesocialiseerd'. Zijzelf hoeven dan alleen nog maar te zorgen dat hun winsten stijgen. Zo'n combinatie kan volgens mij op Europees niveau ter discussie worden gesteld.

UZ: Vanuit andere bedrijven bestond er een hoge verwachting wat de staking voor arbeidsplaatsen bij AEG betrof. Sommigen zijn nu waarschijnlijk teleurgesteld. Kun je vandaag al de ervaringen uit de staking bij AEG samenvatten?

Jürgen Wechsler: Ik heb al enkele ervaringen opgedaan. Ook met wat positief was bij deze staking. Veel collega's van andere bedrijven die hier waren hebben gewoon gezegd, natuurlijk zijn jullie eisen belangrijk, maar onafkankelijk van de uitkomst is het al bijzonder belangrijk dat hier de poot stijf werd gehouden en verzet georganiseerd.

Ik geloof dat deze staking een beetje heeft meegeholpen om een gevoel van verandering te ontwikkelen. De vraag is nu hoe men dat overbrengt, hoe dit thema verder in de maatschappelijke discussie komt. Misschien is deze strijd bij AEG een kans om in de toekomst met zulke zaken anders om te gaan. Daarom zou het bij werknemersacties en stakingen ook vaker in deze richting mogen gaan. Om wellicht ook het vraagstuk van het recht op staken op een geheel ander niveau te bediscussiëren. Volgens mij zou het belangrijk zijn dit op Europees niveau te doen.

De vragen voor UZ stelde Walter Bauer. Vertaling: Marcel de Jong