Reactie op de uitreiking van de Nobelprijs voor de Vrede aan dr. Muhammad Yunus en de Grameen Bank in Bangladesh

Taj Hashmi (*)

Deze prijsuitreiking bewijst maar weer eens het mechanisme dat een duizend keer vertelde leugen geloofwaardiger wordt dan de waarheid. Deze Nobelprijs voor de Vrede voor Yunus en zijn bank, uitgereikt op een 'vrijdag de 13e', is een klap in het gezicht van degenen die hebben geprobeerd om de derde wereld uit de wurgende greep te halen van wereldoverheersers als het IMF, de Wereldbank en andere. Die het op hun beurt vreselijk vinden als de derde wereld loskomt uit hun greep en onafhankelijk wordt, goede en verantwoordelijke regeringen en wetgeving krijgen met respect voor mensenrechten.

Deze ngo-handel [onder andere het verstrekken van microkredieten, nvdr] is de grootste handel in de derde wereld. Het IMF en de Wereldbank en de meeste multinationals willen niet teveel China's, Taiwans, Maleisië's, Thailanden, Venezuela's, of zelfs Singapore's en Zuid-Korea's. Zij houden van landen als Bangladesh, de Filippijnen, Egypte, Indonesië en Pakistan, landen die ofwel wapens, technologie en expertise kopen van het Westen, ofwel geen industriële infrastructuur en geen goed bestuur opbouwen.

Er is GEEN substituut voor een goede (eerlijk en efficiënt) en verantwoordelijke regering. Waarom de Aziatische draken en tijgers voor hun ontwikkeling niet gekozen hebben voor ngo's en microkredieten is de 'miljard dollar'-vraag.

Dit geschreven hebbende, ben ik toch blij voor Bangladesh. Deze Nobelprijs, ondanks dat hij is uitgereikt om de verkeerde reden, zal het land een beter aanzien geven, een land dat tot nu toe helaas alleen bekend is door zijn armoede en corruptie.

Ik stel de volgende vragen aan degenen die dr. Yunus en zijn bank onterecht bejubelen:

Weet u dat in de meeste gevallen de echtgenoot, vader of oudere broer de Grameen-lening beheert, een lening die is afgesloten op naam van de echtgenote, dochter of zuster? Weet u dat de bank in de praktijk ongeveer 30 procent rente vraagt? Weet u dat mensen die een lening hebben bij Grameen het geleende geld weer doorlenen aan mededorpsgenoten tegen 80 tot 100 procent rente? Kent u één andere handel waarmee iemand, ondanks dat hij leent tegen 30 procent rente, toch zijn brood kan verdienen? Weet u dat in sommige dorpen (in het bijzonder in Sylhet) mannen drie of vier vrouwen nemen om meer Grameen-leningen te krijgen, om zo hun eigen lucratieve handel in het verstrekken van leningen op te zetten? Weet u dat de allerarmsten niet in aanmerking komen voor een Grameen-lening, omdat zij niet in staat zijn de lening in 52 termijnen terug te betalen tegen 30 procent rente? Weet u dat alleen de modale boeren die wat land en bezittingen hebben in aanmerking komen voor de leningen?

Al deze beweringen die ik hier doe kan ik onderbouwen met harde bewijzen, verkregen door mijn veldwerk en persoonlijke ervaringen in Bangladesh.

Als een dergelijke handel met creditcards zou bestaan, dan zou je toch duizenden dollars (of euro's) gaan lenen met je creditcard en in één klap rijk worden! Ik zou graag alle creditcardmaatschappijen willen aanbevelen bij het comité voor de Nobelprijs voor de Vrede (waarom overigens niet de prijs voor Economie?!), omdat deze bedrijven ongeveer 18 tot 20 procentrente rekenen en er over het algemeen weinig gebeurt met hun wanbetalers. Er zijn veel mensen uit de lagere inkomensgroepen die op een of andere manier weten te overleven met behulp van creditcards, door te lenen en hun schulden af te lossen. Toch zien we geen reden om het handelen van Amex, Visa of MasterCard te bejubelen voor hun 'nobele en humane' daden door het "zelfstandiger en sterker maken van de armen door het verstrekken van leningen". Het is een 'schande' dat creditcardbedrijven nog nooit zijn voorgedragen voor welke prijs dan ook ergens ter wereld, terwijl zij toch gemiddeld minder dan 20 procent rente vragen. Terwijl wanbetalers bij Grameen afstand moeten doen van hun sieraden, hun golfplaten dak, geiten of ander vee, of zelfs hun keukengerei of gereedschap, komen veel wanbetalers bij creditcardbedrijven er makkelijk mee weg door gewoon niets te betalen. Na vier tot vijf jaar failliet verklaard te zijn worden zij weer kredietwaardig.

Waarom is Monsanto, een gigantisch bedrijf in de VS, een grote promotor van microkrediet? (Monsanto is een chemiereus, betrokken bij de handel in genetisch gemodificeerde zaden; op de lange termijn rampzalig, omdat boeren de zaden moeten kopen voorafgaand aan ieder oogstseizoen). Waarom betaalt de Grameen Bank geen inkomstenbelasting aan Bangladesh? Waarom betaalde Grameen Phone (een Bangladeshi-Noorse telefoonmaatschappij) tot dit jaar geen inkomstenbelasting? Grameen Phone is de grootste telefoonmaatschappij in Bangladesh. Dit bedrijf vraagt ook geld voor inkomende lokale gesprekken (dus geld van degene die opneemt). Is er een verband tussen de Nobelprijs en het partnerschap tussen Grameen Phone (telefoonbedrijf van dr. Yunus) en het Noorse telefoonbedrijf Nortel? Weet je dat Nortel miljoenen dollars heeft overgeheveld naar Noorwegen, zonder daarover inkomstenbelasting te betalen aan Bangladesh? En al deze witwasserij van geld vindt plaats onder het mom van liefdadigheid? Wat een schande!

Als Nortel echt oprecht de bedoeling zou hebben om arme landen als Bangladesh te helpen ontwikkelen, dan zou het bedrijf de regering van Bangladesh hebben ondersteund bij het moderniseren van het telecommunicatiesysteem van de staat. Maar om overduidelijke redenen zag Nortel er meer brood in te investeren in het Grameen telefoonbedrijf. Zo berooft Nortel, in samenwerking met de Grameen Bank, Bangladesh op een 'Shylock manier' (Shylock was een harteloze woekeraar), door de armen in Bangladesh te bestelen via enorme leningen. En helaas gebeurt dit met actieve medewerking van dr. Muhammad Yunus.

Waarom heeft dr. Yunus geprobeerd om Monsanto-zaden te introduceren in Bangladesh? Een project dat hij uiteindelijk heeft moeten opgeven ten gevolge van de oppositie in eigen land.

Als microkredieten de armoede zouden kunnen verlichten, waarom gaan dan in vredesnaam honderdduizenden Bangladeshi naar Dubai, Saoedi-Arabië, Koeweit of Singapore, en lenen ze honderdduizenden takas [munteenheid Bangladesh, nvdr], gemiddeld 200.000 takas per persoon, om te gaan werken als dienstmeid of knecht? Als ze door 50 of 60 dollar te lenen hun armoede zouden kunnen verminderen, waarom gaan ze dan toch daarheen? Zijn het soms dwazen?

(*) Taj Hashmi is wetenschapper en woont in Canada, vertaling J.Bernaven.