 Van boven naar beneden: Chávez tijdens bekendmaking van de officiële verkiezingsuitslag. Een andere wereld is mogelijk, zeker in Latijns-Amerika.
|
 Chávez in gesprek met de pas als president verkozen Ortega/Nicaragua
|
 Chávez in gesprek met president Lula/Brazilië
|
 Chávez in gesprek met de presidenten Morales/Bolivia en García/Peru
|
Peter Fleissner
Onder het gejuich van honderdduizenden herinnerde Hugo Chávez op de avond van 3 december, vanaf het 'Balkon van het Volk' van het Miraflores-Paleis te Caracas aan Jezus Christus en diens laatste woorden: "Het is volbracht". En hij voegde eraan toe: "De grote zege van de Bolivariaanse revolutie is een zege van de liefde". In diezelfde toespraak verkondigde hij ook: "Van het socialisme zal niemand mij afbrengen".
Na een roerige verkiezingsstrijd tussen hem en de oppositie, waarvan Manuel Rosales de kandidaat was, werd Chávez met 63 procent van de uitgebrachte stemmen herkozen als president van Venezuela. Alle resultaten bevinden zich op de website van de Venezolaanse verkiezingsautoriteiten, de CNE.
Met deze uitslag heeft de linkse trend in Latijns-Amerika, zoals in Argentinië, Bolivia, Brazilië, Chili, Cuba, Nicaragua, Uruguay, zich voortgezet, in Venezuela op een tot op heden ongeëvenaarde wijze.
De verkiezingen waren waarschijnlijk de best voorbereide en uitgevoerde in de geschiedenis van Venezuela. Daartoe was ook alle reden. De oppositie, gesteund door ballingen en reactionairen in de VS, liet doorschemeren dat zij de verkiezingen niet zou erkennen en bekendmaken dat er sprake zou zijn geweest van verkiezingsfraude. Met massale demonstraties en beloftes om de inkomsten uit de oliehandel maandelijks aan het arme bevolkingsdeel uit te keren via kredietkaarten (Mi negra), probeerde Rosales zijn positie te versterken.
De meerderheid geloofde hem niet, maar geloofde liever zijn president die al sinds enige jaren met talrijke sociale projecten (de zogenaamde 'misiónes'), de medische, economische en onderwijssituatie van de armen daadwerkelijk heeft kunnen verbeteren. Hij maakte de ziekenhuizen van de staatsbedrijven toegankelijk voor het publiek en ondersteunde de Organisatie van Burenraden, de zogenaamde 'Bolivariaanse Kringen'. Zij politiseren de lokale bevolking, maar doen ook verbeteringsvoorstellen naar de regering. De financiële basis voor al deze activiteiten vormt de verkoop van aardolie door het oliebedrijf van de staat, waarvan de opbrengsten telkens afhangen van de olieprijs op de wereldmarkt.
Met veel aandacht werden de verkiezingen door de VS en de EU gevolgd. De EU stuurde een aantal waarnemers op pad, die in kleine groepjes het gehele land bereisden (download hun voorlopig bericht); de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS) eveneens. Zelf ben ik door de Venezolaanse Kiesraad (Consejo Nacional Electoral-CNE) uitgenodigd om als waarnemer te fungeren. Samen met mij bereisden ca. 400 collega's uit de VS, Canada, Europa, Latijns-Amerika, het Midden-Oosten en Afrika het hele land. [Zie ook Manifest 23, 2006].
De juridische positie van de Kiesraad verdient enige nadere uitleg. De door president Chávez voorgestelde 'Constituerende Vergadering' leverde een uitbreiding van de centrale grondwettelijke instituties op. De bevolking stemde hiermee in en zodoende bestaat er nu naast de uitvoerende, de wetgevende en de rechterlijke macht ook de burgermacht en zelfs de Kiesraad, allemaal gelijkberechtigd en onafhankelijk als hoogste organen van de Venezolaanse staat. De Kiesraad bereidt de verkiezingen voor, leidt het personeel van de stembureaus op, stelt informatiemateriaal samen (w.o. opwekkende Caraïbische muziek (download als zip-file. Pas op: 80Mb), verscheen bijna dagelijks op de tv en de radio [ook veel advertenties in alle kranten, nvdr] en riep de bevolking op om te gaan stemmen. Ze was ook verantwoordelijk voor de aanschaf van stemcomputers die immuun zijn voor 'grote-stijl'- verkiezingsfraude. Deze stemcomputers zijn m.b.t. zekerheid en privacy, ook in internationaal opzicht, van het hoogste technische niveau.
De groep van 13 personen uit acht landen waarvan ik deel uitmaakte had de gelegenheid om op dé 3 december vanaf 6 uur 's morgens in Maracay, de hoofdstad van Aragua (een gebied ca. 200 km ten westen van Caracas) 11 stemlokalen te bezoeken. Wij waren aanwezig bij het prepareren van de stembureaus, het uitpakken van de verzegelde computers en de installatie daarvan, het stemgebeuren zelf, het tellen en de overdracht van de resultaten naar de centrale te Caracas. Van elk van deze activiteiten werden protocollen opgemaakt die ondertekend werden door de aanwezigen: de voorzitter van het stembureau, de schrijver, de beide getuigen en de personen die men achter de hand hield. De dag was lang en werd gekenmerkt door de overweldigende wil van de bevolking om haar stem uit te brengen. De enige onrust die wij konden constateren was de wrevel van de wachtenden (die reeds vanaf 5 uur 's morgens aanwezig waren) omdat zij nog altijd niet toegelaten werden tot het stemlokaal.
Het stemmen heeft, omdat het computermatig gebeurt, een prijs: het vertraagt het stemproces aanzienlijk. Wachttijden van meerdere uren zijn dan ook niet uitzonderlijk. De voordelen lagen voor de hand: op grond van de stemming van de kiezer print het apparaat een stembriefje uit (dit in tegenstelling tot de stemcomputers in de VS, waar men geen schriftelijk resultaat ontvangt), dat door de kiezer gecontroleerd wordt en dan in de verzegelde stembus wordt gedeponeerd. Hierdoor wordt de stemkeuze transparant en trapsgewijs controleerbaar, zonder dat de vertrouwelijkheid van het kiezen in het geding is.
Het stemmen vindt plaats volgens een vast ritueel. Om te beginnen moet de stemmer zich identificeren met een identiteitskaartje. Dan wordt gekeken of men voorkomt op het kiesregister. Is dit het geval, dan volgt een ondertekening in het register. Deze wordt bezegeld met een vingerafdruk (deze kan weer worden vergeleken met die welke in het centrale kiesregister aanwezig is). Dan gaat men naar de stemcomputer die achter een kartonnen wand is geplaatst. De voorzitter van het stembureau vraagt de kiezer dan of hij/zij bereid is. Met een druk op een knopje activeert hij dan de stemcomputer.
Aan de zijkant van het apparaat bevinden zich op een touch-screen de afbeeldingen van symbolen en namen van de partijen en de bijbehorende kandidaten. Op een A4-blaadje stonden 86 (!) partijen of ngo's, die voornamelijk Chávez of Rosales steunden. Door aanraking met de vinger van een (helaas wat klein uitgevallen) ovaal figuurtje aan de rechterkant van het partijsymbool verschijnt dan de kandidaat op het beeldscherm van het apparaat. Dan moet de keuze per knopdruk worden bevestigd. De computer print een stembriefje uit waarop de naam van de kandidaat geschreven staat. De kiezer begeeft zich vervolgens naar de verzegelde stembus en deponeert er, zichtbaar voor de getuigen, dit stembriefje in. De pink van de kiezer wordt daarna in een moeilijk verwijderbare vloeistof gedoopt, zodat zichtbaar is dat de persoon al heeft gestemd en niet nog een keer kan stemmen. Als de naam van een kiezer niet voorkomt in het kiesregister wordt men door de leiding uitgesloten.
De stemcomputers hadden, zoals alle apparaten, ook gebreken. Vanwege de grote hitte die in de stemlokalen heerste, gaven sommige de geest. Binnende kortste keren (ca. 1 uur) werden ze vervangen door nieuwe apparaten, die al waren klaargezet als reserve.
Wij konden ons binnen de stemlokalen volledig vrij bewegen en spreken met wie we maar wilden. Vooral interviewden wij de getuigen van de beide kandidaten over de eerlijkheid van de verkiezingen, of over bepaalde twijfelachtige gebeurtenissen, waar er slechts weinige van waren. Eén keer hebben we een stembus gevonden die niet was dichtgeplakt met het gebruikelijke gele plakband van de Verkiezingsraad. Die was eigenlijk helemaal niet goed dichtgeplakt. Daar het niet onze taak was om direct in het stemproces zelf in te grijpen, gaven wij deze melding aan de lokale Kiesraad door. Deze loste het probleem meteen op.
Als wij de kiezers naar hun motieven vroegen om te gaan stemmen, antwoordden zij eensluidend dat het een belangrijke gebeurtenis was, dat zij als staatsburgers van hun kiesrecht gebruik wilden maken en dat de toekomst van hun land ervan afhing. De overige onderbouwingen waren nogal divers. Sommigen zeiden dat het om "democratie of communisme" ging; anderen hadden het over "een betere toekomst voor allen".
Toen wij waren teruggekeerd in Caracas stelde onze groep een verklaring op, waarin unaniem werd geconcludeerd dat de verkiezingen bij een hoge opkomst vrij, neutraal, doorzichtig, anoniem en veilig uitgevoerd waren. Ze hebben een brede wettelijke basis en waren door trainingsprogramma's professioneel voorbereid en uitgevoerd. Eveneens vermeldden wij de actieve deelname van vrouwen en jongeren aan de tafels. Noodplannen vergemakkelijkten de uitvoering. Concluderend kwamen wij tot het oordeel dat het kiessysteem van de Bolivariaanse Republiek Venezuela vanwege zijn hoge kwaliteit als voorbeeld kan gelden voor alle andere landen.
Zonder verdere interventies van de kant van de oppositie of uit het buitenland heeft Hugo Chávez na deze verkiezingszege zes jaar de gelegenheid om de Bolivariaanse Republiek Venezuela een flink eind op weg te helpen. Op weg naar het socialisme van de 21e eeuw. Uit het referendum dat, volgens de Grondwet voor 2009 voorzien is, zal hij - als ik mij niet vergis - triomferend tevoorschijn komen.
Wenen, 10-12-2006, vertaling Leo Schuwirth (enigszins ingekort).