Sociaaleconomische redactie
Arbeiders eisen overal ter wereld een groter aandeel in de welvaart, en dit jaar ziet het ernaar uit dat ze het gaan krijgen. Na vijf jaar waarin werknemers een steeds kleiner deel van de taart kregen, zal er dit jaar meer aandacht zijn voor hogere lonen en betere ontslagbescherming. "De slinger van de economische macht slaat door van het kapitaal naar de arbeid", zegt Stephen Roach, hoofdeconoom bij de zakenbank Morgan Stanley in New York. "Politieke ontwikkelingen in de VS, de EU en Azië [en Latijns-Amerika, nvdr] wijzen daarop."
Dat is goed nieuws voor de werknemers, maar slecht nieuws voor bedrijfswinsten en de beurskoersen. Roach voorspelt dat het een 'moeilijk jaar' gaat worden voor aandelenmarkten wereldwijd. Hij is bang voor protectionisme, oplopende inflatie en hogere rente.
Volgens de vakbonden is het niet meer dan terecht dat werknemers meer krijgen. Sinds 1970 zijn de lonen minder snel gegroeid dan de winsten. Het gevolg is dat eigenaren van bedrijven, de aandeelhouders, veel meer hebben geprofiteerd van de economische groei. In de zeven grootste economieën daalde het aandeel van de werkenden in het bruto nationaal product het afgelopen jaar naar een nieuw diepterecord van 54 procent. Het aandeel van de bedrijfswinsten in het bbp steeg de laatste vijf jaar van 10 naar 16 procent, blijkt uit onderzoek van Morgan Stanley. De lonen in de eurozone namen het afgelopen jaar maar marginaal toe, terwijl de economische groei de hoogste was in zes jaar. "Werknemers hebben het recht om mee te delen in het succes dat ze zelf hebben gecreëerd", zegt Jürgen Peters, voorzitter van IG Metall, de grootste Duitse vakbond.
Ook in de VS wordt de ongelijkheid als een steeds groter probleem ervaren, blijkt uit een enquête van Bloomberg. Driekwart van de Amerikanen ziet de groeiende kloof tussen rijk en arm als een serieus probleem. Het aandeel van de arbeiders in het bruto nationaal product zal de komende jaren met een half procentpunt per jaar stijgen, verwacht Roach. Aandeelhouders en andere kapitaalverstrekkers zullen eenzelfde percentage inleveren. Werknemers kunnen hoop putten uit de machtsovername van de Democraten in het Amerikaanse Congres. Hierdoor is de kans groot dat de minimumlonen in de VS omhooggaan. In Duitsland sleepte IG Metall de grootste loonsverhoging in meer dan tien jaar binnen voor 85 duizend staalarbeiders. De bond heeft al gezegd dat het 'significant meer geld wil' - tot 7 procent - voor de meer dan 3 miljoen Duitsers die in de elektronica en auto-industrie werken. De eisen van IG Metall zijn maatgevend voor andere Europese vakbonden.
Dat arbeiders met hun spierballen rollen om een groter deel van de winst op te eisen, blijkt ook uit verkiezingsoverwinningen van arbeiderspartijen. In Nederland was de SP niet voor niets de grootste winnaar. Een maand eerder wonnen de sociaaldemocraten in Oostenrijk de verkiezing met de belofte dat ze werkloosheid zouden aanpakken. En ook in Frankrijk zit er een kentering aan te komen. Ségolíne Royal, presidentskandidaat voor de socialisten in Frankrijk, heeft al gezegd dat de staat "een rol heeft bij het beschermen van arbeiders tegen de effecten van globalisering".
Zelfs politici die van oudsher het bedrijfsleven steunen, doen meer concessies aan de arbeiders. De Duitse kanselier Angela Merkel zei onlangs dat "erover moet worden nagedacht" of de lonen toch niet omhoog moeten, zeker in snel groeiende bedrijven.
"Over de hele wereld groeit het gevoel dat bedrijven te ver zijn gegaan, dat we op zoek moeten naar een nieuw evenwicht", zegt Richard Exell van de Trade Union Congress in Londen. (BLOOMBERG NEW YORK - VK, 5-1-2007)