De NAVO en het Europese leger

Demonstratie tegen Bush en zijn oorlogen op 27 januari jl. in Los Angeles.

Angelo Alves

Beste vrienden en kameraden,

Sta mij om te beginnen toe om de kameraden van het Balkan Anti-NAVO-centrum te feliciteren en te bedanken voor hun inspanningen die dit seminar mogelijk hebben gemaakt. Het was niet gemakkelijk maar eindelijk vindt dit seminar dan plaats. Het is opmerkelijk dat dit tijdens het forum de enige discussiebijeenkomst is waarbij gesproken wordt over twee fundamentele instrumenten die het behoud van de militaire suprematie van de dominante klasse en haar gewelddadige en oorlogszuchtige kolonisatiepolitiek dienen.

Tijdens dit en andere forums hebben we veel over de vrede gehoord en over de strijd tegen de oorlog. In dit jaar, dat nu op zijn einde loopt, hebben overal ter wereld indrukwekkende demonstraties voor de vrede en tegen de oorlog in Irak plaatsgevonden. Eén van de voornaamste leuzen van deze demonstraties was: "Laten we een eind maken aan de oorlog voor hij begint." Het voorkomen van een aangekondigde oorlog was het belangrijkste doel van deze demonstraties. Velen van degenen die deelnamen aan deze manifestaties deden dit eenvoudigweg omdat ze niet nog een oorlog wensten, niet nog meer doden en verwoestingen. Zonder twijfel waren dit zeer belangrijke acties en de massale deelname eraan was van grote waarde voor hun succes.

Het centrale doel van een waarachtige sterke vredesbeweging kan echter niet beperkt blijven tot de voorkoming van dit of een ander conflict; de vredesbeweging moet ook strijden tegen de diepere oorzaken van de voortdurende oorlogsstrategie. Sommigen van jullie zullen zeggen dat het zonder een radicale, revolutionaire verandering van onze maatschappij onmogelijk zal zijn om militaire conflicten te voorkomen en dat het zonder een radicale ommezwaai van de politieke en economische machten in deze wereld onmogelijk zal zijn om te leven in een wereld van vrede en samenwerking. Ik denk dat jullie daar gelijk in hebben!

Vandaar dat het wat ons betreft geen enkele zin heeft om een ideologisch en politiek neutrale vredesbeweging te ontwikkelen die er alleen maar naar streeft om conflicten die het kapitalistische systeem in het leven roept te voorkomen, of die conflicten die al aan de gang zijn afkeurt. Het is noodzakelijk dat dit gebeurt, maar het is niet genoeg. Als we een samenhangende vredesbeweging willen opbouwen is het noodzakelijk om de constante oorzaken van de oorlog en het onophoudelijke geweld in de wereld voortdurend te blijven bestrijden. Het bestrijden van de coördinatiestructuren die het imperialisme opgezet heeft om haar militaire suprematie te ontwikkelen is van groot belang.

In het kader van de escalatie van de aanvallen tegen het opbouwen van het socialisme in de Oost-Europese landen en de Sovjet-Unie werd de NAVO in het leven geroepen. De kapitalistische krachten die zich geconfronteerd zagen met een krachtige, wereldwijde bevrijdingsbeweging en met de opbouw van een alternatief model voor het kapitalisme, voelden de noodzaak om hun samenwerking op militair gebied te intensiveren om de strijd aan te gaan met de 'communistische vijand'. Hieruit blijkt duidelijk dat de NAVO al sinds de oprichting een ideologische militaire alliantie is met een offensieve aard.

De twaalf landen - waaronder het fascistische Portugal dat geleid werd door de dictator Salazar - richtten in 1949 onder leiding van de VS geen defensief samenwerkingsverband op, maar een ideologische militaristische bond om het communisme te bestrijden. Het belangrijkste doel van deze landen was detoevoeging van een nieuwe, tastbare inhoud aan de militaire component van het imperialisme dat zich bedreigd voelde door de veroveringen van de arbeiders en de bevolkingen en door het wereldwijde bevrijdingsproces. Deze militaire component en deze structuur werden in de eerste plaats opgericht om de belangen van de grootste kapitalistische machten, de Verenigde Staten voorop, te dienen. Daarom kunnen we concluderen dat de NAVO, geleid door de VS in politieke en militaire termen, dé structuur was en is die de permanente oorlog voedt tegen de bevolkingen die zich verzetten tegen de onderwerping aan de belangen van het grootkapitaal en het imperialisme.

Intussen is de wereld enorm veranderd. De eerste ervaringen met de opbouw van het socialisme in de geschiedenis van de mensheid zijn mislukt en de grootste kapitalistische macht, de VS, die tot dan toe geconfronteerd werd met een sterke oppositie tegen zijn mondiale aspiraties, voelde zich vrij om de wereldheerschappij verder na te streven. Dit was de periode van toespraken over het einde van de geschiedenis en over de lange periode van wereldvrede die zou gaan heersen.

De evolutie van de wereld toonde echter aan wat destijds al duidelijk was, dat niet het bestaan van een socialistisch blok de oorzaak was van instabiliteit, oorlogen, militarisme en militaire uitgaven. Integendeel, het tientallen jaren durende bestaan van het socialistische blok droeg bij aan het stoppen van diverse bedreigingen tegen bevolkingen en landen en het imperialisme zag zich verschillende malen gedwongen om niet-aanvalsverdragen te ondertekenen en overeenkomsten te sluiten over wapenbeperkingen, o.a. nucleaire wapens.

Tegenwoordig is iedereen het er over eens dat de verdwijning van het socialistische blok de wereld niet veiliger heeft gemaakt. Sindsdien, en vooral gedurende de afgelopen vijf jaar, zijn we getuige geweest van een opeenvolging van agressieoorlogen. Terrorisme en staatsterrorisme gevoed door de grote kapitalistische machten beïnvloeden de hele wereld en de militaire budgetten rijzen de pan uit terwijl tallozen omkomen van de honger. En, hoewel de vermeende en 'nuttige' communistische vijand niet meer bestaat, leeft de NAVO nog voort, en intensiveert haar agressieve karakter.

De oorlog tegen Joegoslavië en de herziening in 1999 van het strategisch concept van de NAVO waren belangrijke aanwijzingen voor het agressieve karakter van de NAVO. Voordien was de NAVO alleen nog maar impliciet de militaire arm van het imperialisme, na de topbijeenkomst in Washington werd het doel duidelijk. Nog recenter, in september 2002 intensiveerde de NAVO in Praag haar agressieve karakter met het uitbreidingsproces waardoor nog meer landen ertoe gebracht werden een agressiepolitiek te voeren tegen bevolkingen en landen.

Deze veranderingen vinden plaats terwijl de NAVO worstelt met een hevig dilemma. De officiële reden voor haar bestaan is er niet meer, hoewel het imperialisme haar gewapende arm nodig blijft hebben. Vooral in aanmerking genomen dat het kapitalisme zich tegenwoordig dagelijks geconfronteerd ziet met haar eigen historische beperkingen, dat de maatschappelijke basis voor het kapitalisme zich vernauwt en dat het noodzakelijk is om controle te hebben over de maatschappelijke ramp en de economische chaos die plaatsvindt in de landen van Oost-Europa en de voormalige Sovjetrepublieken die veroorzaakt worden door de invoering van het kapitalisme in deze landen.

Om dit proces te rechtvaardigen en te steunen hebben de NAVO en de imperialistische denktanks nieuwe demagogische en hypocriete concepten verzonnen: de humanitaire oorlogen en de strijd tegen het terrorisme. Binnen enkelejaren heeft de realiteit echter aangetoond hoe vals deze concepten zijn. De zogenaamde humanitaire oorlogen resulteerden in de vernietiging van de economie en de infrastructuur van verschillende landen en in de creatie van Amerikaanse protectoraten die geleid worden door het leger en de drugsmaffia. De zogenaamde oorlog tegen het terrorisme (de pas verkozen onzichtbare vijand van de NAVO) veroorzaakt elke dag meer spanningen en bevordert het terrorisme en het staatsterrorisme steeds meer. Kijk bijvoorbeeld maar eens naar de situatie in Azië en het Midden-Oosten en in het bijzonder Palestina, waar de fascistische regering van Sharon met hulp van de Noord-Amerikaanse regeringen een onvervalste genocide uitvoert op de Palestijnse bevolking. Kijk ook maar eens naar de terroristische aanvallen op de Cubaanse soevereiniteit die de VS uitvoeren en naar de recente aanval van Israël op Syrië. Dát is terrorisme!

In haar dilemma heeft de NAVO te maken gehad met verschillende interne crises maar tegelijkertijd heeft het imperialisme een sterkere NAVO nodig. Daarom werd de snelle reactiemacht in het leven geroepen. Dit is een onvervalst NAVO-leger dat op elk moment klaarstaat om de Amerikaanse imperialistische bevelen uit te voeren en daar in te grijpen waar de belangen op het spel staan of waar verzet woedt tegen het imperialisme.

Met andere woorden: geconfronteerd met overduidelijke lastige situaties en met interne tegenstellingen heeft de NAVO een nieuwe onzichtbare vijand gedefinieerd, het commando is gecentraliseerd, de NAVO is uitgebreid naar het oosten en heeft de nodige instrumenten ontwikkeld om een internationale militaire organisatie te worden die snel kan optreden, geleid door de militaire elite van de Verenigde Staten en de belangrijkste militaire machten van Europa.

Deze veranderingen zouden ons aan het denken moeten zetten. Op economisch gebied is de kwestie van een wereldwijde imperialistische overheersing aan de orde van de dag, waarbij men op wat moeilijkheden stuit. Op militair gebied zijn er de afgelopen twee jaar enorme vooruitgangen geboekt en de benodigde instrumenten om voort te gaan op weg naar een leger onder direct bevel van het imperialisme zijn voorhanden. De woorden van George Robertson tijdens de top in Praag lieten aan duidelijkheid niets te wensen over: "De geloofwaardigheid van de NAVO hangt fundamenteel af van haar militaire capaciteiten."

In dit kader worden in Portugal, onder het beleid van de extreem-rechtse minister van Defensie Paulo Portas, de militaire uitgaven verhoogd en het leger hervormd. Toen de Portugese regering het besluit nam om de crisistop over de oorlog tegen Irak op de Azoren te verwelkomen en Portugese troepen naar Irak te sturen en daarbij onze strijdkrachten aanpasten aan de nieuwe NAVO-concepten voor de permanente oorlog, bleek duidelijk dat de regering bereid is de orders van het imperialisme te aanvaarden zonder te weten wat er valt terug te verwachten van de VS of de NAVO. Behalve misschien de kruimels en de lovende woorden die de imperialistische leiders voor de eerste de beste bedelaar overhebben. En waarom? Ondanks de interne imperialistische tegenstellingen heeft het systeem een aantal coördinatie-instrumenten nodig die het eigen overleven verzekeren. De regeringen die banden hebben met het grootkapitaal en het imperialisme weten dat.

Nu we het toch over tegenstellingen hebben, laten we eens naar Europa kijken: Velen herinneren zich nog de verklaringen van de Franse en de Duitse regering tegen de oorlog in Irak. Dit politieke gegeven vormde destijds ongetwijfeld een groot probleem voor Bush en Blair die wanhopig probeerden de misdaad die ze voorbereidden te rechtvaardigen.

Aan het standpunt van deze landen lagen drie redenen ten grondslag: de druk die het gevolg was van de vredesbeweging en van het standpunt van de meerderheid van de bevolking; de druk van het grootkapitaal en met name de oliemaatschappijen die probeerden een betere onderhandelingspositie te krijgen om een Brits-Amerikaans monopolie op de oliewinning in Irak te voorkomen; en een derde reden, de belangrijkste in deze analyse, namelijk de interne imperialistische tegenstelling tussen de Brits-Amerikaanse as en de landen die het proces van de Europese integratie leiden. Voor sommige naïevelingen onder ons zou het erop lijken dat dit standpunt bijdroeg aan de strijd tegen de Amerikaanse hegemonie en de imperialistische oorlog.

Laten we eens een aantal recente feiten analyseren. Dezelfde landen die het internationaal recht en de rol van de VN in Irak leken te verdedigen namen samen met de VS deel aan de onderhandelingen die op 16 oktober leidden tot de resolutie die de bezetting van Irak onder leiding van de invasiemacht rechtvaardigde en die de weg vrijmaakte voor militaire en financiële steun, waarbij gebruikgemaakt wordt van hetzelfde internationale recht dat vertrapt werd door de invasiemachten. De dag ervoor, op 15 oktober, presenteerde de NAVO haar snelle interventiemacht. Dezelfde landen die tegen de oorlog in Irak waren steunden dit project.

Tegelijkertijd zetten Frankrijk en Duitsland, samen met een tussen de EU en de VS heen en weer geslingerde Blair, en België in het licht van de presentatie van een voorstel voor een nieuw Europees verdrag, dat sommigen voorstellen als de "Europese Grondwet", stappen in de richting van de oprichting van een Europese interventiemacht en een zo snel mogelijke instelling van een Europees commando.

De Amerikaanse diplomatie verklaarde onmiddellijk dit project te zien als een bedreiging voor de toekomst van de NAVO. In hun antwoord op deze reactie waren Chirac, Blair en Berlusconi heel stellig: Het Europese project zal complementair zijn aan de NAVO en het wordt opgezet om daar in te grijpen waar de VS om de een of andere reden niet bij betrokken wensen te worden.

Deze verklaring is verhelderend! Als het waar is dat degene die aan het hoofd staat van de Europese machten en de EU de VS als bondgenoot heeft, en het ook waar is dat deze machten hun eigen instrumenten ontwikkelen, dan is dit niet om de Amerikaanse vriend te bestrijden maar om met hem te onderhandelen over een betere balans en de controle over de zogenaamde 'invloedszones'. Diegenen die op de een of andere manier geloofden in een verlicht 'Europees staatsburgerschap' en van een Europese Unie van menselijke waarden, vrede en samenwerking komen bedrogen uit. Het enige dat geschapen wordt met de zogenaamde Europese grondwet is een gewapend imperialistisch blok dat geleid wordt door de belangrijkste Europese kapitalistische machten en dat ernaar streeft om op een dag de 'vrijheid' te hebben om zelfstandig ergens militair in te grijpen.

Dat ze zo te werk gaan is logisch. Het doel van de wereldwijde imperialistische overheersing bestaat in Europa en de VS. De kapitalistische belangen en die van het militair-industriële complex worden behartigd in het Witte Huis en in Brussel, en soms zijn ze tegengesteld. Wat vandaag gebeurt in de Europese Unie, wat de standpunten over de oorlog in Irak heeft bepaald, is een proces van de concentratie van de politieke, economische en militaire macht in een handvol landen die willen wedijveren met de Verenigde Staten om precies hetzelfde te doen als zij: gebruikmaken van alle beschikbare instrumenten om markten, rijkdom en strategisch belangrijke regio's te veroveren in weerwil van de belangen van de bevolking!

Zoals we in Portugal zeggen, een vuur kan niet met benzine geblust worden. Een Europa dat zich op weg begeeft naar een wereld van vrede en samenwerking kan niet bereikt worden met de vorming van een nieuw politiek en militair blok dat de belangen van de heersende klasse behartigt. Velen zullen zich afvragen hoe dit wel bereikt kan worden.

Een beroemde Portugese dichter zei ooit: "Ik weet misschien niet waar ik naartoe ga, maar ik weet wel waar ik in elk geval niet wil zijn." Binnen de Portugese Communistische Partij weten we heel goed waar wij heen willen, altijd samen met onze bevolking. En we weten ook dat de weg naar een Europa van vrede en samenwerking niet deze weg is. Op deze route zullen we nog meer uitbuiting, geweld en oorlog tegenkomen.

Wij menen dat er maar een weg is: de strijd in elk van onze landen voor een verschuiving van de macht. De versterking van de strijd van het volk in elk van onze landen en tegelijkertijd de versteviging van de samenwerking tussen de progressieve krachten en de vredesbewegingen zijn van essentiële waarde voor de strategie die leidt tot de ontmanteling van de structuren die het kapitalisme gecreëerd heeft om haar eigen bestaan te verzekeren.

Een andere wereld is mogelijk, en dat zal een wereld zijn van vrede en samenwerking tussen gelijkwaardige staten en bevolkingen. Zonder NAVO of dergelijke structuren zoals het Europese leger.

Dank u.

Angelo Alves is lid van het Centraal Comité van de Communistische Partij van Portugal. De tekst is uit 2003, maar nog steeds relevant om de huidige ontwikkelingen te begrijpen. Vertaling Frans Willems