Deense model wordt - als er niet wordt geknokt - het eerst ingevoerd bij de rijksambtenaren: massa-ontslag en beperking ontslagrecht en -duur. (Foto Manifest)
Jo Cottenier (*)
In elk land van de Europese Unie staan in de komende periode nog méér hervormingen op de agenda om het leven van de werkende bevolking nog flexibeler te maken. Er komt een nieuw begrip uit Denemarken overgewaaid: flexicurity. Sinds een jaar is dat de nieuwe tophit onder de regeringsleiders van de Europese Unie. Waarover hebben ze het?
De flexibiliteit neemt zowat overal toe. En dat leidt tot een heel gamma van verschillende contracten: deeltijdwerk, interims, onderaannemers, oproepbanen... Het aantal werknemers met een tijdelijk of deeltijdcontract bedroeg in de Europese Unie (van de 25) 32 procent in 2005, of één op de drie werknemers. Van de nieuwe banen is maar één op de tien voltijds en is maar de helft voor onbepaalde duur. De Europese ondernemers eisen echter meer.
Overal in Europa wordt het arbeidsrecht uitgehold op basis van de in 2000 afgesproken Lissabon-strategie. Ook bij ons (België) en in onze buurlanden zijn de afgelopen jaren heel wat asociale maatregelen genomen.
Op 27 en 28 januari vond voor de tweede keer een conferentie plaats van communistische partijen uit Nederland (NCPN-initiatiefnemer), Duitsland (DKP), Luxemburg (KPL) en België (PVDA). Op de agenda stond onder meer een betere gemeenschappelijke analyse van en meer gezamenlijk optreden tegen de aanvallen van de Europese Unie. Beide bleken meer dan noodzakelijk.
Nederland loopt flink voorop. In 1999 al werd een Flexibiliteits- & zekerheidswet goedgekeurd die de ontslagtermijnen zwaar inkortte en tijdelijk werk aantrekkelijker maakte voor de bazen. Op het ogenblik leggen met name de werkgevers adviezen op tafel voor de nieuwe Nederlandse regering om de ontslagbescherming te herzien. Vlak voor de verkiezingen keurde het parlement nog een nieuwe Arbeidstijdenwet goed die de regering voor de maximale arbeidsduur, de overuren, het zondagswerk en het nachtwerk drastisch versoepelde. De afgelopen jaren werden ook de Werkloosheidswet (WW) en de Wet op de Arbeidsongeschiktheid (WAO) grondig hervormd: de uitkeringsduur werd verkort en invaliden werden weer aan het werk gestuurd.
Luxemburg is kampioen in het doorvoeren van hervormingen in overleg met de vakbond. In het nationaal akkoord van 28 april 2006 wordt de duur van de werkloosheidsuitkering beperkt in verhouding tot de periode die men gewerkt heeft. Er is ook een grondige hervorming doorgevoerd van de arbeidstijd, waarbij overuren niet meer als dusdanig betaald worden.
Duitsland heeft ongetwijfeld de 'eer' van de meest brutale hervorming van de arbeidsmarkt. Sinds 2005 vallen werklozen onder de Harz IV-wetten, genoemd naar de voormalige personeelschef van Volkswagen (Inderdaad die van de seksreisjes, nvdr). De uitkering van werklozen werd drastisch beperkt in omvang én duur. Na één jaar krijgt een werkloze nog maar 345 euro en dan nog alleen als hij kan bewijzen dat hij geen bezittingen of een partner met een inkomen heeft. Werklozen moeten één-euro-baantjes aanvaarden (1 euro per dag bovenop de uitkering). Duitsland gaat voorop wat betreft superflexibele arbeidstijden, onbetaalde overuren en de arbeidstijdrekening (plus-minus conto). De nieuwe kanselier, Angela Merkel, kondigde een versoepeling van het ontslagrecht aan.
Frankrijk stond in 2006 in rep en roer toen de regering de Villepin het Contrat premier embauche (CPE) wou doorvoeren. Jongeren onder de 26 jaar zouden gedurende twee jaar na hun aanstelling zonder enige motivering afgedankt kunnen worden. Presidentskandidaat Sarkozy heeft een plan voor een nieuw soort contract klaar dat soepeler is voor de werkgever (contrat unique).
In België tenslotte werd in 2005 de strenge opvolging en controle van de werklozen van kracht. Het Generatiepact verplicht ouderen langer te werken en bruggepensioneerden om beschikbaar te blijven. Met het plus-minus conto werd een maximale flexibiliteit qua arbeidstijden doorgevoerd.
Belgische vakbonden: "Europese Commissie wil ons sociaal model uitkleden"De drie Belgische vakbonden wijzen opvallend eensgezind de uitgangspunten van de Europese Commissie af. De nota die ABVV, ACV en ACLVB per omgaande post naar de Commissie zullen sturen windt er geen doekjes om. Er wordt opgemerkt dat het niet mogelijk is op de 14 vragen van het Groenboek te antwoorden omdat de vraagstelling in een bepaalde richting dwingt en het vertrekpunt totaal onjuist is: "De Commissie wil geen echt debat, ze wil het sociaal model dat is voortgekomen uit de geschiedenis van de industriële betrekkingen uitkleden, in naam van een aanpassing aan de nieuwe economische realiteit." (1) De tekst betwist volledig terecht het uitgangspunt van de vraagstelling: "De uitgangsstelling van het Groenboek is dat het arbeidsrecht vandaag in strijd en niet te verzoenen is met de doelstellingen van de Lissabon-strategie. De gevaarlijke en perverse redenering van de Commissie, dat het arbeidsrecht onaangepast/achterhaald is als antwoord op de uitdagingen van de 21ste eeuw, moet weerlegd worden. Recht op werk wordt simpelweg herleid tot een instrument voor economische politiek om beter te beantwoorden aan de vraag van de markt. Daarmee negeert ze de fundamenteel beschermende en emancipatorische rol van het arbeidsrecht, dat overigens nog uitgebreid en versterkt moet worden, gezien de verhoogde kwetsbaarheid van de werkende mensen in een gelokaliseerde economie." De vakbonden verzoeken dan ook het Europees Vakverbond (EVV) om zich niet te laten vangen in de valstrik en met eigen voorstellen te komen om het arbeidsrecht te verbeteren. (In een komend nummer zullen we berichten over de stappen die nu ook binnen/door het FNV worden gezet). 1 Vertaald uit 'Projet de réponse des organisations syndicales belges CGSLB, CSC et FGTB à la consultation sur le livre vert "Moderniser le droit du travail pour relever les défis du XXIème siècle". |
Het nieuwe deuntje van de Europese CommissieDe Europese Commissie neemt het Deense model als uitgangspunt om in de gehele EU het arbeidsrecht op de agenda te zetten. Het arbeidsrecht is het geheel van wetten dat door méér dan honderd jaar strijd is afgedwongen om de willekeur van de bazen (nu ondernemers of werkgevers genoemd) enigszins terug te dringen. De (Belgische) Arbeidswet van1971 en de Nederlandse arbeidswetgeving, cao's en vaste arbeidscontracten bieden de werkende bevolking (tot nog toe) (enige) bescherming tegen ontslag, onregelmatige en lange werktijden, slechte contracten, enzovoorts. Werkgevers vinden dat een rem op hun concurrentiekracht. De Europese Commissie komt tot het besluit dat het arbeidsrecht niet beantwoordt aan de behoeften van (de ondernemers) op dit moment. Het arbeidsrecht is te strak, te duur en levert te veel bescherming voor de werkenden. Om het debat op gang te brengen heeft ze een Groenboek uitgebracht met de veelzeggende titel "De modernisering van het arbeidsrecht met het oog op de uitdagingen van de 21ste eeuw". Het Groenboek bevat geen precieze maatregelen maar stelt 14 vragen die de richting aangeven waarin de Europese Unie wil evolueren. De denkrichting van het Groenboek Volgens het Groenboek betekenen (sociale) zekerheid en gelijke rechten voor allen dat er méér flexibele banen moeten komen. Maar dan wel voor iedereen en op basis van een serieus contract. Daarvoor moeten, aldus het Groenboek, het arbeidsrecht, de cao's en de arbeidscontracten aangepast worden aan de behoeften van de flexibele markt. De roep om meer banen moet tegen dit licht worden gezien. Het gaat niet om het scheppen van volwaardig werk, maar om wegwerp- (en in veel gevallen ook stapel)banen.
(*) Hier en daar aangevuld en aangepast door Wil van der Klift. Het samenwerkingsverband van de vier CP's zal de komende periode meer resultaten opleveren en beschikbaar komen via de krant. De gemeenschappelijke taal maakt het eenvoudiger om standpunten en artikelen uit te wisselen met de Belgische kameraden. Binnenkort komt er echter meer (door Marcel de Jong/DKP vertaald) materiaal beschikbaar uit Duitsland en Luxemburg. |