Wil van der Klift
De hoofdredacteur is aan de beterende hand, maar zal zijn taken niet meer zoals voorheen uitvoeren. De NCPN zal een debat moeten voeren over de toekomst van Manifest. Er zal naar collectieve oplossingen moeten worden gezocht en er dient meer helderheid te komen over de kerntaken van partij en krant. Hieronder een schot voor de boeg voor deze noodzakelijke discussie. Hoe zien de omstandigheden eruit waaronder we moeten optreden? Wat moet de kern zijn van het communistische geluid? Hoe brengen we dat geluid onder de (voorhoede van de) Nederlandse werkende klasse? (*)
Om een denkrichting aan te geven voor de toekomst van Manifest schets ik hieronder een aantal mogelijkheden. Het gaat met name om de inhoudelijke richting, maar ik schets ook al enige organisatorische contouren. Ik loop daarbij niet vooruit op de toekomstige frequentie en vormgeving van de krant. Besluiten daarover zijn rechtstreeks afhankelijk van de daadwerkelijke bijdragen die veel meer mensen dan nu kunnen leveren aan de productie van de krant.
Wat ook het perspectief van de papieren krant zal zijn, één ding staat vast: er zal veel meer aandacht voor de toekomst van onze digitale krant moeten komen. De communistische agitatie en het debat in en met de maatschappij zullen steeds meer ook op internet plaatvinden; zeker als we jongeren willen bereiken. Bovendien kan de actualiteit in het geval van een lagere frequentie van de papieren krant op de website wel aan bod komen. Ik ga in dit stuk op deze kwestie niet nader in, maar roep op om zo snel mogelijk het besluit te nemen een sterke commissie in te stellen om dit thema verder uit te werken.
Onderstaande is de kern van wat er in de krant (papier en digitaal) zou moeten staan. In een maandblad volstaan deze thema's; er hoeft geen aandacht te worden besteed aan de dagelijkse werkelijkheid. Wel moeten de onderwerpen toegesneden zijn op de realiteit van de situatie waarin de (voorhoede van de) arbeidersklasse zich bevindt. De analyses moeten antwoorden geven op hun vragen. Als er zou worden gekozen voor de voortzetting van een tweewekelijkse uitgave (8, 12 of 16 pagina's, dat is afhankelijk van de capaciteiten van de partij om een krantencollectief te realiseren en afhankelijk van de steun die we van de PVDA-B kunnen krijgen) dan kunnen deze onderwerpen worden 'omlijst' met dagelijkse berichten (kortbinnen en -buiten en wereldfocus etc).
Vooraf wijs ik er nog op dat de tijd rijper is geworden om als communistische partij gehoor te vinden. De werkende klasse komt steeds meer tot het besef dat het kapitalisme geen perspectief biedt. De arbeidersklasse is in toenemende mate op zoek naar alternatieven, maar zoekt nog teveel in de verkeerde (pragmatische/opportunistische) richting. De hoge opkomst op het Museumplein, het NEE tegen de Europese Grondwet en de laatste landelijke en provinciale verkiezingen tonen een omslag aan in de opvattingen van de werkende klasse. Steeds meer mensen verzetten zich tegen de mogelijkheid van Amerikaanse toestanden in Nederland en de voortdurende aanslagen op het levenspeil. Uiteraard dreigt ook een ultrarechts (Wilders) antwoord. Naarmate de linkse partijen niet in staat zullen zijn om daadwerkelijk tegemoet te komen aan de gerechtvaardigde eisen (en dat staat nu al vast), bestaat de kans op een ruk naar extreem-rechts. Het is één van de belangrijkste taken van de NCPN om zoveel mogelijk mensen op het gevaar van een rechts antwoord te wijzen. Socialisme of barbarij!
Maar communisme en socialisme zijn nog teveel negatief beladen begrippen. In Nederland wordt de werkende klasse bovendien geconfronteerd met enige typische politieke realiteiten. Zo probeert men onder meer de massa af te leiden door een schijndiscussie te houden over welke van de twee partijen linkser zou zijn, de PvdA of de SP.
Men probeert elke discussie over de werkelijke problemen te vermijden. Kern van die problemen is de illusie dat de geschiedenis omkeerbaar is. De sociaaldemocratie kan niet meer de rol spelen die honderd jaar mogelijk was toen de de USSR nog bestond en de ontwikkelingslanden met grof geweld konden worden leeggeroofd. De groei van de sociaaldemocratie, haar aantrekkingskracht onder de werkende klasse kan van deze factoren niet worden losgezien. De sociaaldemocraten worden sinds de val van het reële socialisme en het ontstaan van (het verzet van) een steeds groter aantal ontwikkelingslanden, dat een halt toeroept aan het westerse plunderen van grondstoffen, mensen en kapitaal, steeds meer gedwongen om zich aan het kapitaal uit te leveren.
Dat zijn de leidende realo's in de PvdA zich ook terdege bewust. Zij zijn op zoek naar een derde - aan het kapitaal aangepaste - weg. De illusies van de SP zijn wellicht nog schadelijker voor de werkende klasse dan het nieuwe realisme van de PvdA. De SP probeert de klok terug te draaien en doet alsof verworvenheden uit het verleden, mogelijk onder de toenmalige verhoudingen, onder de nieuwe omstandigheden opnieuw te realiseren zijn. Deze politiek kan slechts tot toenemend populisme en opportunisme leiden.
Vorig jaar vonden een aantal opvallende gebeurtenissen plaats die gemeen hadden dat de aanval op de theorie van de klassenstrijd werd ingezet. Dat is niet toevallig. De theorie van de klassenstrijd (economisch, politiek en ideologisch), het inzicht in het bestaan ervan en het doorslaggevende (fundamentele) karakter ervan is kenmerkend voor het communisme. Op het moment dat de reële klassentegenstellingen wereldwijd toenemen wordt de aanval ingezet op deze theorie. Niet toevallig en het beste bewijs van het doorslaggevende belang van deze theorie. Alle pogingen om 'er samen wel uit te komen', gezamenlijke verantwoordelijkheid te nemen, door te gaan met 'polderen', zullen stranden op de feitelijke (fundamentele en onoverbrugbare) klassentegenstellingen. De NCPN moet die waar mogelijk blootleggen en aantonen. Een belangrijke rol daarin is er weggelegd voor Manifest.
Ik onderscheid drie - onderling verbonden - strijdterreinen:
Onderdeel van deze drie strijdterreinen zijn de kwesties van oorlog en vrede (vredesstrijd) en de internationale solidariteit.
De partij heeft op dit gebied heel wat te vertellen op basis van ervaringen van de laatste paar jaar. Met name het 4-landen-initiatief van communistische partijen (DKP, KPL, PVDA-B en NCPN), de bilaterale contacten op ditpunt met de PVDA-B en het Rotterdamse vakbondsinitiatief bieden mogelijkheden om de strijd tegen de gevolgen van de Lissabon-agenda (en de Europese Grondwet) met succes theoretisch te begeleiden.
De keuze voor de Europese dimensie (Lissabon-agenda) neemt uiteraard niet weg dat we deze agenda moeten plaatsen binnen de (neoliberale) mondiale imperialistische/kapitalistische ontwikkelingen. We raken hier dus de algemene kritiek op het kapitalisme (imperialisme en neoliberalisme). Uiteindelijk is onze hoofdtaak om aan te tonen dat binnen het kapitalisme geen wezenlijke, blijvende verbeteringen voor de werkende klasse zijn te realiseren. Integendeel, achter de schone schijn van het tegendeel is verborgen dat het kapitalisme juist de oorzaak is van ellende, uitbuiting en stagnatie.
Kernbegrippen in dit debat zijn 'illusie', 'hypocrisie' en 'vluchtgedrag'. Het zijn vanzelfsprekende gevolgen van de vele pogingen om het kapitalisme een menselijk gezicht te willen geven. Een bekende manier van vervalsen van de werkelijkheid is het invoeren van begrippen die suggereren dat er sprake is van soorten kapitalisme (durfkapitalisme, plunder/roofkapitalisme, etc). Deze begrippen trachten de suggestie te wekken dat er ook een fatsoenlijk soort kapitalisme zou bestaan.
Tegenwoordig wordt ook opgeroepen om terug te keren naar het kapitalisme zoals het ooit was. De droom van de ouderwetse ondernemer die hard werkte, risico's nam en door zijn optreden het algemeen belang diende. Het beeld van een ondernemende 'VOC-natie' wordt ons dagelijks opgedrongen. De huidige coalitie probeert het beeld van de opbouwfase na de Tweede Wereldoorlog een nieuw gezicht te geven. Samen, hand in hand werken aan de opbouw van ons land.
De hedendaagse vormen van kapitalisme worden dan gezien als uitwassen die moeten worden gestopt (bijvoorbeeld het herstellen van de band tussen financierskapitaal [=speculatief] en industrieel kapitaal [=productief]). Deze illusie wordt met name door de sociaaldemocratie ten tonele gevoerd. Behoudt het Rijnlandse model, kom op voor een fatsoenlijk (Zweeds/Deens) kapitalisme, een derde weg is mogelijk! Omdat het kapitalisme zich niets aantrekt en niets kan aantrekken van al deze nobele wensen, raakt de sociaaldemocratie steeds meer in verwarring. Het verval van de PvdA heeft daarmee te maken, niet met allerlei persoonlijke zaken. De problemen zijn steeds minder op te lossen, ongeacht welk bestuur en welke schijnoplossingen er worden aangedragen. De verworvenheden voor de werkende klasse die tot nog toe onder kapitalistische verhoudingen werden gerealiseerd konden worden gefinancierd met geroofd geld en afgedwongen omdat een groot deel van de wereld zich onder socialistische verhoudingen ontwikkelde. Pogingen om het kapitalisme onder de huidige unipolaire verhoudingen 'menselijk' te houden falen steeds meer. De historische rol van de sociaaldemocratie is uitgespeeld, ook al kan de doodsstrijd nog tamelijk lang duren.
De burgerlijke media wemelen van de voorbeelden van schijnoplossingen en illusiepolitiek en ook de werkende klasse (de vakbeweging voorop) valt met grote regelmaat in deze valkuilen van het kapitalisme. Deze thema's zijn deel van de permanente ideologische strijd en raken de belangrijke kwestie van de rol en invloed van de media. Een zeer belangrijk punt daarbij is de kwestie van de 'onafhankelijke' journalistiek. We moeten ons niet laten verleiden om in alles een bewuste vooropgezette poging te zien om deopvattingen te manipuleren. Vaker is er sprake van een situatie waarbij ook goedbedoelende journalisten gevangen raken in het systeem, zonder dat er sprake is van gerichte manipulatie. Ook in medialand is er sprake van politieke en ideologische verwarring. Vaak verscholen achter cynisme en neerbuigendheid en plat vermaak. Dat maakt de kwestie veel ingewikkelder, maar biedt ons ook kansen. Een nieuw fenomeen is de virtuele computerwereld. Er wordt een 'second life' aangeboden, ver weg van de realiteit, een droomwereld waarin het mogelijk is weg te vluchten van de zorgen van alle dag.
Onze hoofdtaak blijft: wijzen op de noodzaak van het socialisme als enige maatschappijvorm waarbinnen effectieve oplossingen voor de actuele en toekomstige problemen en uitdagingen kunnen worden gevonden. We kunnen die discussie goed koppelen aan zaken zoals de actuele thema's: hedgefondsen/private equity, topsalarissen (inkomen Wim Kok bij Shell, TNT, ING en KLM groeide vorig jaar 18%, 235.000 euro. Dezelfde Kok 'ageerde' op papier tegen 'exorbitante zelfverrijking'), banengroei/arbeidsparticipatie enzovoorts. In die discussie zal practisch centraal moeten staan de rol/positie van de (Nederlandse) vakbeweging, de SP (nieuwe sociaaldemocraten) en de PvdA (oude sociaaldemocraten). En uiteraard de noodzaak van het voortbestaan en noodzaak van de NCPN en Manifest, veelal de enige 'bronnen' voor echte veranderingen. De kern van het debat zal moeten bestaan uit de discussie over hoe we (juist) onder kapitalistische verhoudingen (in principe) in staat zijn de bestaande uitbuitings- en eigendomsverhoudingen omver te werpen en door socialistische, meer humane verhoudingen te vervangen.
(*) met dank aan een eerste reactie van Jos Lensink.