Wil van der Klift
Afgelopen vrijdag vertrokken de Tweede Kamerleden voor hun ruim acht weken durende zomerreces. Er waren dit jaar geen grote projecten en wetsvoorstellen, zodat de parlementariërs alle aandacht aan het inpakken van hun koffers konden besteden. Het debat over de Voorjaarsnota was slaapverwekkend. Van links tot rechts alleen maar wat gemorrel in de marge.
Volgens het CDA ligt de verslechtering van het begrotingssaldo aan het weer van de afgelopen winter, volgens GroenLinks aan de laatste 'feestbegroting' van Zalm. Volgens de SP is er niets aan de hand, VVD en D66 spreken van 'potverteren' en volgens de PvdA loopt alles op rolletjes.[1] De Manifest-redactie kan dus met een gerust geweten ook een paar weken rust gaan nemen. De volgende krant, Manifest 15, zal op 23 augustus verschijnen.
Intussen draait de wereld uiteraard door. Na terugkomst van de kamerleden staan belangrijke besluiten op de agenda. We noemen er twee als voorbeeld.
De regering heeft al, bij monde van Van Middelkoop (ChristenUnie) minister van 'Oorlog', aangegeven langer te willen blijven in Afghanistan. Hoezo is zijn partij voor vrede? Nederland heeft tot nog toe een schamele 21 miljoen euro [militair (7) en niet-militair (14)] gestoken in de wederopbouw van Uruzgan. Bedoeld wordt waarschijnlijk de wederopbouw van wat de militairen eerder vernielden. De uitgaven voor de wederopbouw staan in schril contrast met de kosten voor de militaire missie. De bijdrage aan de NAVO-macht ISAF, betaald door de Nederlandse belastingbetaler, is in een jaar tijd opgelopen tot bijna 600 miljoen euro (de tweejarige missie was begroot op 380 miljoen euro). Vrede kun je niet brengen met een geweer! Bezettingslegers worden vroeger of later naar huis gejaagd, meestal met grote verliezen. Een verstandige of zelfs maar menslievende regering zou 'onze jongens en meisjes' terug moeten roepen, er is genoeg ander, opbouwend werk te doen. Bovendien kunnen deze oorlogsuitgaven worden besteed aan nuttige doelen.
Donner heeft vlak voor de vakantieperiode ook nog even een gevaarlijke bom neergelegd door een oude CDA-wens weer boven aan de politieke agenda te plaatsen, nl. het om zeep helpen van de ontslagbescherming. De 'hire and fire'-eisen die met name de grote ondernemers voor ogen staan, kunnen door de huidige beschermende Nederlandse wetgeving onvoldoende worden doorgevoerd. Het 'christelijke' CDA, geheel passend binnen de opvattingen van de Europese fractie waarvan zij deel uitmaken, heeft zich tot de grote pleitbezorger van flexibilisering van de arbeid en afbraak van sociale voorzieningen gemaakt. Donner heeft er deze keer wat nieuws op bedacht. Er wordt nu vooral gehakketakt over de hoogte van de tegemoetkoming. Uiteraard geen kleinigheid voor de betrokken slachtoffers onder de (veelal oudere) werknemers, maar de kern van zijn voorstel is een forse stap op weg naar ongehinderde mogelijkheden voor de ondernemers om hun personeel aan te stellen en te ontslaan op de momenten dat het hen goed uitkomt, ongeacht de belangen van de werknemers. De rechten van de werknemers staan het vrije ondernemerschap alleen maar in de weg.
Als communist loop je met enige regelmaat op tegen verbaasde lieden. Geloof je nog in die achterhaalde verhalen over socialisme en communisme? Je meent het toch niet, hè? Echt waar denk je nou echt dat er nog sprake is van klassenstrijd? Het socialisme heeft toch overal gefaald op de wereld? Noemme eens één voorbeeld van een geslaagd socialistisch project? Zomaar een paar vragen die mij zeer kortgeleden weer eens werden gesteld. Teveel vragen om snel even te beantwoorden. Het waren eigenlijk ook geen vragen. Het was eerder een soort oprecht misprijzen. Maar het geeft de sfeer wel goed weer. Het past in de meer behoedzaam gestelde vraag over de grootte van onze partij en de invloed die de partij heeft. Geen onterechte vragen, overigens. Manifest zal daar ook veel concreter op moeten ingaan. Een mooie uitdaging voor na de vakantie.
Maar wat vooral opvalt bij dat soort vragenstellers is hun eigendunk, onwetendheid en arrogantie. De zelfgenoegzaamheid druipt van dit soort lieden af. Hun inzichten zijn zo vanzelfsprekend geworden dat niet de geringste twijfel meer bij hen opkomt. Dat geldt zeker in deze periode van opbloei van de economie. Europa en Nederland in het bijzonder zien een adembenemende economische groei. "Niets aan de hand dus", roepen de meeste analisten en hun volgelingen bazuinen het verhaal weer overal uit. "Als er al iets gebeurt, dan wordt het een zachte landing." Het gaat goed met de economie, Nederland blijft in de top drie rijkste EU-landen en het aantal miljonairs neermt gestaag toe. Wat wil je nog meer?
Voor het derde achtereenvolgende jaar staat Nederland op de derde plaats van rijkste landen in Europa, als gekeken wordt naar het bruto binnenlands product (bbp). Dat is te merken. Het aantal miljonairs in Nederland (117.400) is in 2006 met 8,7 procent gegroeid ten opzichte van een jaar eerder.[2] Een oppervlakkige analyse op basis van zulke cijfers lijkt de kracht van de vrijemarkteconomie te onderstrepen. Geen vuiltje aan de lucht, dus? Hebben communisten het echt helemaal mis? Integendeel: de economische groei wordt zeer ongelijk verdeeld. Deze tendens past in de mondiale ontwikkelingen: overal economische groei, maar tegelijkertijd een toenemende kloof tussen rijk en arm.
Een hoog bbp betekent namelijk niet dat de koopkracht van de loonafhankelijke Nederlanders omhooggaat. Er gaat maar een beperkt deel als loon naar de huishoudens en dat heeft dus geen invloed op het besteedbaar inkomen, een veel groter deel vloeit als winst naar het bedrijfsleven. Om dat gat te compenseren en ook te kunnen profiteren van de welvaart wordt er in ons land veel geleend door de mensen. De hypotheekschuld in Nederland steeg bijvoorbeeld van 90 procent van het looninkomen in 1994 naar 190 procent in 2003. Welvaart op de pof dus. Dat gaat zolang goed als de economie groeit. Dat lijkt dus wel goed te zitten. Maar hoe staat het er echt mee?
Inderdaad het lijkt op dit moment voor heel veel mensen allemaal koek en ei. En ook de naaste toekomst ziet er niet ongunstig uit. De verwachte stijging van de collectieve lastendruk met een vol procentpunt (5,5 miljard) in 2008 zal volgens Bos geen nadelige effecten hebben voor de lagere en middeninkomens. De effecten zullen worden gecompenseerd. Maar kunnen politici wel zulke toezeggingen doen? Immers hoe stabiel is die wereldeconomie eigenlijk wel? Het kapitalisme verkeert volgens marxisten in een permanente crisis. Dat wil zeggen dat perioden van voorspoed plotseling kunnen worden opgevolgd door rampzalige perioden, omdat de fundamentele economische tegenstrijdigheden binnen het kapitalisme niet kunnen worden opgelost. Juist de onvoorspelbaarheid, het gebrek aan planmatigheid maakt de vrijemarkteconomie tot een casino. Sommigen winnen reusachtig met speculeren, de meesten leveren daarvoor geld in. Zulke verhalen worden uiteraard in tijden van hoogconjunctuur niet snel overgenomen. Trouwens wie wil dat soort 'doemdenken' horen gedurende die korte periode die meestal beschikbaar is voor 'een gesprek'.
Daarom is het goed om over een ander communicatiekanaal te beschikken. Een mogelijkheid om lezers te 'ontmoeten' die bereid zijn wat langer te 'luisteren', die bereid zijn geen genoegen te nemen met 'kort-door-de-bocht'-verhalen en one-liners. Die mensen zullen met zeer gemengde gevoelens berichten over de macro-economische ontwikkelingen volgen.
De Verenigde Staten leven steeds meer op krediet.[3] De Amerikaanse overheidsschuld groeit jaar na jaar, en omdat de gemiddelde Amerikaan nauwelijks spaart, moet het buitenland een steeds groter deel van de schuld financieren. Zo finaciert het buitenland een steeds groter deel van de Amerikaanse schuld. De VS voeren veel meer in dan dat ze exporteren. Het handelstekort bedroeg vorig jaar maar liefst 765 miljard dollar (585 miljard euro). Steeds meer economen en politici in Washington vrezen dat dit de Amerikaanse economie kwetsbaar maakt. Bovendien draagt de dure Irakoorlog bij tot de fors oplopende begrotingstekorten. De mogelijkheid dat het buitenland plots de geldkraan naar de VS zou dichtdraaien, zorgt voor ongerustheid in Washington. Economische problemen in de VS hebben onmiddellijk schadelijke gevolgen voor Nederland. De kapitalistische globalisering heeft tot een grote onderlinge afhankelijkheid geleid.
Eén vonkje is nodig, en de economie ploft.[4] Een diepgaand gebrek aan vertrouwen in managers is het gevolg. Zakenbank Morgan Stanley stuurde begin juni een waarschuwing aan zijn klanten om terughoudend te zijn met het innemen van aandelenposities. Het is pas de vijfde 'red flag' die de onderneming sinds 1980 liet uitgaan. Ruim twee weken later wijst de Bank van Internationale Betalingen, de bank aller banken, in zijn 77ste jaarverslag op de serieuze mogelijkheid van een aanstaande wereldwijde depressie, vergelijkbaar met die van 1929. Al langer wijzen economen op de reële mogelijkheid van ineenstorting van het wereldwijde financiële systeem, als gevolg van een te ruimhartig mondiaal monetair beleid. Alle indicatoren lijken op rood te staan. Of het nu gaat om de kwetsbare positie van derivaten en hedgefondsen, om de olieprijzen, om 'carry trade', om de handelsbalans en het begrotingstekort in de VS, om de 'real estate bubble', of de 'China bubble', of om de rentestand. Toch blijft de wereld optimistisch of worden gevaren weggepoetst, zoals gebeurt met de 'credit raters'. Die moffelen de verliezen op risicivolle hypotheken weg door hun adviezen niet naar beneden bij te stellen. Maar slaat het vonkje over, dan stort het hele kaartenhuis in elkaar. Ook in Nederland.
Met andere woorden: de wereldeconomie ziet er bij nadere beschouwing minder stabiel uit dan veelal wordt beweerd. Communisten zijn geen doemdenkers, maar realisten, zij zijn geen softe dromers of utopisten, maar trachten de werld te begrijpen zoals die werkelijk is. Daarom zien wij dat de noodzaak van klassenstrijd nog bestaat zolang met voldoening en trots wordt beweerd dat het modern en juist is om een collectieve koffiepauze op te heffen voor 1600 mensen omdat dat toch mooi meteen 3,5 miljoen euro opbrengt.[5] Communisten verzetten zich tegen de afbraak van de arbeidsomstandigheden. Communisten zien hoe mensen steeds meer worden uitgebuit. Hoe de stress, de werkdruk en 'robotisering' van de werknemers in snel tempo toenemen. Daarom gaan communisten door met hun strijd. Ook in periodes dat die strijd niet onmiddellijk wordt begrepen.
De wanhoop en frustratie van mensen - consumenten, beleggers en werknemers - die zal ontstaan als de noodzakelijke economische correctie plaatsvindt,zal leiden tot een andere maatschappelijke dynamiek. "Hoe heeft het zover kunnen komen?", zal menigeen zich afvragen. Communisten kunnen zulke vragen beantwoorden. Dat zullen ze blijven doen: op papier en digitaal.
Tijdelijk zijn we echter gedwongen om de frequentie van het verschijnen terug te brengen naar éénmaal per vier weken. De vrijgekomen tijd zal worden besteed aan de opbouw van een nieuwe verjongde redactie. Over dit besluit en de financiële gevolgen worden leden, lezers en sympathisanten nog apart geïnformeerd.
De redactie wenst alle lezers, medewerkers en sympathisanten een prettige vakantie. Wij zullen die periode zeker ook gebruiken om zaken weer eens wat grondiger uit te diepen. Van belang voor de juiste koers van partij en krant.