Flitsontslag? EXIT!

In het regeerakkoord staat letterlijk: "Tevens zullen in de context van een beoogde verschuiving van baan- en uitkeringszekerheid naar werk- en inkomenszekerheid (vet door redactie M.) aan de orde moeten komen de thema's arbeidsmarktbeleid, scholing en opleiding, WW en flexibilisering en de betekenis van het ontslagrecht daarvoor." Deze zin lijkt letterlijk uit het Europese 'Groenboek, De modernisering van het arbeidsrecht met het oog op de uitdagingen van de 21ste eeuw' te zijn overgeschreven. Het CDA omarmt de door de EU nagestreefde hervorming van de arbeidsmarkt volledig. In Nederland staat het CDA pal voor de doorvoering van de 'flexicurity' zoals deze operatie heet: de afbraak van het sociale zekerheidsstelsel die gepaard gaat met de dwang tot arbeidsparticipatie en de uitholling van de arbeidswetgeving, inclusief de ontslagbescherming. Dat verklaart Donner's gedrevenheid. Geen structurele werkgelegenheid meer, maar aanbod van losse baantjes, opleiding in het verlengde van de eisen die zo'n baantje stelt en een sociaal vangnet op het allerlaagste (Amerikaanse) niveau. Het is niet voor niets dat de vakbeweging deze aanvallen niet over haar kant kan laten gaan. Acceptatie van deze veramerikanisering van de arbeidsmarkt dreigt ook het einde te betekenen van de vakbeweging zelf.

De plannen die minister Donner heeft om het ontslagrecht te 'vernieuwen' (lees: afbreken) stuiten op verzet van de FNV. De campagne 'Flitsontslag? EXIT!' is van start gegaan om de verslechteringen tegen te houden. Als de plannen doorgaan kan namelijk elke werknemer voortaan sneller en goedkoper worden ontslagen. De werkgevers halen zo via de regering hun eisen binnen: totale flexibilisering van de arbeidsmarkt (= totale onzekerheid voor de werknemer). Het past allemaal in een neoliberaal schema om de arbeid in de EU goedkoper te maken dan in Azië en de VS.

Over het ontslagrecht bestaan veel mythes. De burgerlijke pers herhaalt telkens de klachten van de werkgevers, steeds vanuit een nieuwe hoek maar altijd destructief. De NRC maakte het zelfs zo bont door te stellen dat het ontslagrecht jaarlijks 3,5 miljard euro aan kosten bedraagt voor de werkgevers. Zo worden de geesten rijp gemaakt om een cruciaal arbeidsrecht als een hindernis te gaan beschouwen.

Het is natuurlijk een belemmering voor de werkgevers, maar één die afgedwongen is door de arbeidersbeweging met de leus van sociale rechtvaardigheid. Want wat betekent het voor de mogelijkheid een toekomst op te bouwen als de bouwsteen daarvoor, verzekerd zijn van de baan die langer dan de dag van morgen duurt, niet aanwezig is? En dat terwijl de bedrijfswinsten steeds meer toenemen en de flitswinsten door financiële speculatie de pan uitrijzen.

Het flitsontslag dat Donner wil invoeren neemt elke bescherming weg. Vaak wordt geroepen dat het alleen maar bescherming van een kleine groep oudere werknemers is en dan nog in bepaalde beroepsgroepen. Maar oudere werknemers verdienen bescherming: wie op z'n vijftigste ontslagen wordt, zal het nauwelijks lukken om bij een andere werkgever binnen te komen. Vanaf vijfenveertig jaar daalt de kans op het vinden van ander werk tot tien procent.

Het doel van het flitsontslag is ook niet puur van financiële aard, het is ook bedoeld om de druk op te voeren op de werknemers, de onderlinge concurrentie nog meer aan te wakkeren en van elke werknemer een soort flexibele uitzendkracht te maken.

De arbeidsmarkt wordt daarom ook te pas en te onpas star genoemd, en dat zou de economische groei hinderen. Maar gaan we arbeidsrechten inleveren voor een economie waarvan de winsten verdwijnen in de zakken van een elite van aandeelhouders? Er zijn zelfs economen die waarschuwen voor een te flexibele arbeidsmarkt: als mensen te weinig zekerheid hebben over hun positie op de arbeidsmarkt, daalt het vertrouwen in hun werkgever en in de economie; daardoor gaat de productiviteit omlaag en zetten ze zich niet meer in voor vernieuwing binnen het bedrijf. Maar dat is ook alleen vanuit het bedrijfsbelang geredeneerd. Het is nu tijd het belang van de werknemer te laten horen!

Een soepeler ontslag zou ook goed zijn voor de 'outsiders'. Oudere werknemers die in verzet komen tegen verslechteringen wordt verweten de kans op een vaste baan voor jongeren, vrouwen en migranten tegen te houden. Zo wordt er een valse solidariteit tussen werkgevers en 'outsiders' voorgesteld en een tegenstelling tussen 'outsiders' en vaste werknemers. Maar zo'n absurde tegenstelling laten wij ons niet aanpraten. We strijden voorontslagbescherming voor iedereen, te beginnen bij het behouden van de zekerheid die nog bestaat.

Het ontslagrecht wordt - geheel passend in de Europese aanval op het ontslagrecht - een testcase voor het kabinet. Ook de PvdA en de ChristenUnie schrikken van het wel heel erg werkgeversvriendelijke plan van Donner. De VVD staat te trappelen om Donner lafheid te verwijten. De druk tegen deze plannen moet nu opgevoerd worden met acties op de werkvloer. Maak Donner duidelijk dat er naast een ondernemersbelang ook nog een werknemersbelang bestaat en dat die niet in elkaars verlengde liggen. En dat werknemersbelang kent geen grenzen wat betreft de aard van het arbeidscontract, de hoogte van de ontslagvergoeding, de leeftijd, sekse of etniciteit: solidariteit heeft een klassenkarakter!