Rinze Visser
Even heb ik geaarzeld om dit onderwerp te kiezen voor deze plaats in onze krant. Krijgt de lezer niet het gevoel van 'opa vertelt'? Maar toch vond ik het nodig om enkele herinneringen bij dit stuk te betrekken. Wél van anderen verwachten dat ze weet hebben van - en dus gelezen hebben over - de geschiedenis, vooral die van de arbeidersbeweging, van haar politieke partijen, en zelf aarzelen enige ervaringen te noemen? Dat zou getuigen van zowel valse schaamte als van valse bescheidenheid.
Gezien de huidige reactionaire tijdgeest, die zeker in Nederland overheerst, worden activiteiten van de arbeidersklasse en zeer zeker ook de betrokkenheid van communisten daarbij, verdoezeld. Als ooit gewezen communisten wat wordt gevraagd en deze in het openbaar iets mogen vertellen, dan gebeurt dat in een sfeer van afstand nemen, van het beleiden van het 'communist-geweest-zijn' als een jeugdzonde. Of de communisten geloofden de verkeerde informatie, waren slachtoffer van propaganda of door anderen op het verkeerde pad gebracht. Ja zeker, alle boefjes waren geen boefjes geweest als niet alle boefjes verkeerde vriendjes hadden gehad...
Waar wij ons zorgen over moeten maken is dat jonge mensen geen weet meer zullen hebben van de geschiedenis van de arbeidersbeweging in Nederland. Zelfs niet van de recente geschiedenis. Wat zal men over enige tijd nog weten van de Februaristaking van 1941? Wat is er nog bekend van grote stukken klassenstrijd? Om slechts een paar voorbeelden te noemen: de vele havenstakingen in Rotterdam en Amsterdam; de acties in de strokartonindustrie in Oost-Groningen; de eerste bedrijfsbezetting in ons land, die bij Enka in Breda. Wat weet men nog van de fabrieksstaking om gelijke lonen voor vrouwen, bij de sigarenfabriek Champ Clark? Deze acties en veel meer hadden belangrijke resultaten, soms minder of niet directe resultaten, maar getuigden wel van zelfbewustzijn, van zelfrespect, van onderlinge solidariteit tegenover de bazen, de kapitalisten.
En dan de grote rol van communisten en die van de communistische partij als ondersteunende en stimulerende organisatie! Het optreden van communisten als gewaardeerde vakbondsmensen! Maar ook toen en overal werden communisten en hun partij verguisd en op hun ziel getrapt door andere partijen en de rechtse pers. Enkele voorbeelden van zo'n dertig jaar geleden, waar schrijver dezes zelf bij betrokken was. Over anticommunisme tijdens acties. Hoe communisten, ook in het openbaar, in hun bijzijn, beledigd en als vijanden veroordeeld werden. Ook hoe zich links noemende lieden hun eigen lamlendigheid verborgen onder heldhaftig gescheld op ondernemers of onder kritiek op overheden.
Zo was daar Groenevelt, voorzitter van de grote Industriebond NVV, spreker op een openbare PvdA-bijeenkomst in een klein Fries dorp, maar wel prominent in de kranten: die directeuren van dat bedrijf in Lemmer zijn een stelletje laaielichters en nu willen die communisten daar die scheepswerf openhouden... Strijdbare taal, nodig om het in de steek laten van tachtig arbeiders en hun gezinnen te rechtvaardigen en om de PvdA-aanhang te beletten ook maar enige sympathie voor het optreden van de communisten en hun partij te krijgen.
Een toenmalig lid van de PPR (nu samen met CPN(!), PSP en EVP GroenLinks vormend) sprak zich op een actiebijeenkomst van strijdende arbeiders, ten overstaan van de burgemeester en wethouders, in het bijzijn van ondergetekende, zeer kritisch uit over de laksheid van het gemeentebestuur. Zo laten jullie de mensen over aan lieden zoals die daar... (naar mij wijzend).
Of zoals een PvdA-gemeenteraadslid uit een Zuidoost-Friese gemeente, die gedurende een van de langste bedrijfsbezettingen keer op keer de communistische partij en de persoon van schrijver dezes provoceerde. Die zich in een arbeidersdelegatie op de nationale televisie drong en - zonder daar met anderen over gesproken te hebben - voor het front van heel Nederland uitriep dat de arbeiders niet langer moesten strijden voor het behoud van hun werk, omdat tegen die boeven van kapitalisten toch niet te vechten was. Na de volgende raadsverkiezing kwam de beloning en werd hij tot wethouder benoemd. Zijn strijd tegen de communisten en zijn verraad aan de arbeiders (wat in veel gevallen hetzelfde is), waren vele malen belangrijker dan het behoud van werk van de hiervoor vechtende arbeiders...
De oprichting van een werklozenactiecomité. In het zaaltje zaten zo'n vijfendertig mensen. Werklozen, belangstellenden en ook twee personen van een of andere radio-omroep. Na de oprichting van het comité werd ondergetekende geinterviewd. De interviewer meende, zoals in die tijd wel gewoon was, veel linkser te zijn dan de communisten. In de gestelde vragen zat steeds de politieke opvatting ingebakken: Wat is het nut van strijd voor werk en tegen ontslagen, terwijl er juist actie gevoerd moest worden voor een basisloon voor iedereen? De communisten en de werklozencomité's hielden zich bezig met werk en werkgelegenheid, wat alleen maar slecht was voor het milieu en het landschap ontsierde...
Of dat statenlid van de Fries Nationale Partij, die tijdens de pauze van een statenvergadering, in mijn aanwezigheid, hardop tegen een PvdA-statenlid dat samen met communisten handtekeningen verzamelde tegen de Amerikaanse neutronenbom, zei dat hij zich niet voor het karretje van de communisten - die zeker zo erg waren als de fascisten - liet spannen. Of die andere keer...
Communisten worden, zeker als ze actief zijn in de klassenstrijd (volgens sommigen bestaan er geen klassen meer) soms beledigd, geschoffeerd. Je moet daar tegen kunnen. Immers, hardop geminacht, in stilte gewaardeerd. En... dat ene bosje bloemen van iemand die je als communist hebt geholpen, daar valt elk anticommunistisch ongemak bij in het niet..!