Sociaaleconomische redactie
Het media-concern Bertelsmann wil instappen op een miljardenmarkt. De Bolkestein-richtlijn biedt de mogelijkheid om het openbaar bestuur geheel te privatiseren. In de Engelse gemeente East Riding startte men in juli 2005 [1] een eerste prestigieus proefproject dat nieuwe dimensies van privatisering laat zien. De Bertelsmann-dochter Arvato nam in die gemeente het openbaar bestuur over. Een proefproject om te bezien of dit soort overnames van het openbaar bestuur op grotere schaal kunnen plaatsvinden. Weg met de gekozen besturen, leve het privékapitaal.
In de Engelse gemeente East Riding heeft Arvato als eerste Duitse onderneming vanaf juli 2005 voor minstens acht jaar het bestuur over 350.000 mensen overgenomen. Vijfhonderd medewerkers uit het raadhuis verwisselden de overheidsdienst voor een private dienstverlener. Daarmee vertrouwt men voor het eerst een privébedrijf de authentieke overheidstaken, die tot nog toe aan de Britse staat opgedragen waren, toe. Taken dus die politieke overheden (staat, gemeente of een ander openbaar lichaam) op grond van het politieke recht toebehoorden.
De negatieve uitwassen van de overheidsbureaucratie (zoals wekenlang wachten van burgers op een pas, of maandenlang wachten op de belastingaanslag, wat ook buiten Groot-Brittannië voorkomt) worden ook hier gebruikt als stok om mee te slaan en komen het bedrijf prima van pas. Het concern wil bewijzen dat bedrijven ook in het openbaar bestuur veel kunnen verbeteren. "Het gaat erom processen te optimaliseren", zei Rolf Buch, bestuurslid van het dienstverlenend bedrijf Arvato.
De onderneming wil ervaringen binnen het stadhuis brengen die eerder in privé-ondernemingen werden opgedaan, zoals het 'Miles-and-More-programma' van Lufthansa. "Wij kunnen geen politieke beslissingen nemen", zei Rolf Buch, "maar bestaande regelingen menen wij zeer wel te kunnen omzetten. Arvato zal de loonuitbetalingen en sociale verzekeringen verzorgen, belastingen en te betalen bedragen innen, burgerloketten onderhouden, net als het overnemen van de verantwoordelijkheid voor de volledige gemeentelijke informatietechnologie. Ondertussen vonden er al gesprekken plaats met andere belangstellenden in Engeland."
Deze eerste complete overname van een openbaar bestuur maakt duidelijk welke gevaren aan het neoliberale EU-Verdrag en aan de Bolkestein-richtlijn kleven voor de openbare dienstverlenende sector en het dito bestuur, voor de arbeidsomstandigheden van de werkenden en voor de democratische rechten van de bevolking. Dat een privébedrijf alle gegevens van burgers in handen krijgt zal verreikende gevolgen hebben. De ervaringen bij de privatiseringen van staatsbedrijven en staatsdiensten, zoals bij de post en het spoor, tonen nog een ander gevaar. De werkenden zullen geconfronteerd worden met loondumping en werkgelegenheidsverlies.
De 100 procent Bertelsmann-dochter Arvato is een internationaal optredend dienstverleningsbedrijf - met 34.000 werknemers wereldwijd en een jaaromzet van 3,8 miljard euro een gigant in deze branche - dat zich ten doel heeft gesteld om de publieke sector als een 'slapende reus' te veroveren. Dit doel is voor de Duitse firma een "pilotproject met een strategische betekenis" voor de expansie op een markt waar miljarden sluimeren. Alleen in Groot-Brittannië schat Arvato het marktvolume op circa 8,7 miljard euro en het bedrijf kondigde reeds de uitbreiding aan van haar deelname aan het Britse openbare bestuur. Er werden al concrete gesprekken met andere gemeentebesturen gevoerd, zo liet het bestuur van Arvato weten (Die Tageszeitung van 24.2.2005). "Straks (over ongeveer twee tot drie jaar, dus in 2008) mikken wij natuurlijk ook op Duitsland", zei Rolf Buch, bestuurslid van Arvato.
Het lokkertje is in de regel de belofte van Arvato om in de betreffende regio honderden nieuwe arbeidsplaatsen te scheppen. In geheel Europa wil Bertelsmann in het kader van de zogenaamde 'Private Public Partnership' in sectoren penetreren die momenteel nog onder overheidscontrole staan en wil het bedrijf activiteiten van de publieke sector uitoefenen.
Dat werpt ook een nieuw licht op hetgeen de stichting Bertelsmann uitspookt. Deze stichting, die zichzelf een aureool van belangeloosheid aanmeet en zogenaamd alleen neutrale deskundigheid belichaamt, heeft in tal van Europese commissies adviseurs. De Bertelsmann-stichting heeft aan het Europees Verdrag meegeschreven en oefent een grote invloed uit op alle beslissingen van de Duitse Bondsregering. Tegelijk adviseert zij gemeentes en scholen en werkt samen met vakbonden.
Met een weinig minder dan missionaire winstijver wil zij staat en maatschappij effectiever maken op basis van bedrijfseconomische inzichten. De gemeente, de stad en de hele staat behoren als een onderneming geleid te worden. Zulke denkbeelden worden met zekerheid door veel gemeenten, ook in Duitsland, met geestdrift aangegrepen omdat ze opgevat worden als een uitweg uit de financiële crisis, ook al zijn ze gebaseerd op misverstanden.
Zo is volgens informatie van de Deutsche Städtetages het uitbesteden van gemeentelijke dienstverleningen een mogelijkheid om lokaal bestuur effectiever te maken. De Bertelsmann-stichting neemt daarbij met haar beïnvloeding van de politiek de rol op zich van organisatie die voorbereidingen treft voor de toekomstige winstbelangen van het Bertelsmann-concern. Op alle niveau's legt zij daartoe de basis en dat ook nog met belastingvoordeel.
Tot nog toe is zij ook in veel vakbondskringen alles behalve omstreden en gaat daar ook vaak genoeg door voor een objectieve denktank, zoals duidelijk werd uit een document m.b.t. de positie van medezeggenschap dat samengesteld werd door de Bertelsmann-stichting en de syndicale Hans Böcklerstichting. Dit werd door veel progressieve vakbondsmensen bekritiseerd omdat daarin elementaire vakbondsposities opgegeven werden.
Het is te hopen dat de informatie over deze nieuwe feiten met hun dramatische gevolgen voor werknemers en burgers niet alleen de ogen zullen openen van menig vakbondslid m.b.t. wat verwacht mag worden van de verklaringen en holle frases van een kapitalistische onderneming, in tegenstelling tot de gewone praktijk, namelijk het behalen van steeds hogere winsten, waartoe men soms ook het 'aureool van de belangeloosheid' benut.
Wolfgang Teuber, www.dkp-minden.de, vertaling Leo Schuwirth.
[1] In een interview met Bertelsmann in 2007 wordt over het verloop van het project in 2006 in zeer positieve bewoordingen gesproken. Vermeld wordt dat het project (Arvato Government Services) in Yorkshire dient als etalage voor projecten elders, met als doel de (Duitse) markt voor openbare dienstverlening, met name op lokaal niveau, te openen.