Ian Traynor
Het Westen moet gereed staan om zijn toevlucht te nemen tot een preventieve kernaanval in een poging een eind te maken aan de dreigende verspreiding van nucleaire en andere massavernietigingswapens. Dat staat in een radicaal manifest voor een nieuwe NAVO dat werd opgesteld door vijf van de meest vooraanstaande westerse militairen en strategen. Dit artikel is van de hand van een journalist van The Guardian en weerspiegelt niet de opvattingen van Manifest. De brutale oorlogsstokerij die uit de plannen spreekt is huiveringwekkend en doet het ergste vrezen voor de komende bijeenkomst van de NAVO in Boekarest. Hopen op het uiteenvallen van de NAVO is een illusie. Het manifest is een reorganisatieplan bedoeld om de NAVO juist slagvaardiger te maken.
De voormalige opperbevelhebbers van de Amerikaanse, Britse, Duitse, Franse en Nederlandse strijdkrachten riepen op tot een fundamentele hervorming van de NAVO en tot een nieuw verdrag waarin de VS, de NAVO en de EU hun 'grote strategie' vastleggen om de uitdagingen van een steeds gewelddadiger wereld aan te kunnen pakken. Ze dringen erop aan dat de optie van een preventieve nucleaire aanval een "onmisbaar instrument" blijft omdat er "eenvoudigweg geen vooruitzicht is op een kernwapenvrije wereld."
Het manifest werd geschreven na discussies met actieve bevelhebbers en beleidsmakers, van wie velen niet in de openbaarheid willen of kunnen treden om hun standpunten duidelijk te maken. Het manifest werd in de afgelopen tien dagen gepresenteerd aan het Pentagon in Washington en aan secretaris-generaal van de NAVO Jaap de Hoop Scheffer. Naar verwachting worden de voorstellen in april, tijdens de NAVO-top in Boekarest besproken.
"Het risico van een verdere verspreiding van kernwapens vormt een grote bedreiging omdat daarmee het gevaar van nucleaire oorlogsvoering, al is het maar op beperkte schaal, dichterbij komt", zo stellen de auteurs in hun 150 pagina's tellende blauwdruk voor een dringende reorganisatie van de westerse militaire strategieën en structuren. "De mogelijkheid om als eerste kernwapens in te zetten moet in tijden van een ernstige escalatie als ultiem instrument blijven bestaan om het gebruik van massavernietigingswapens te voorkomen."
De auteurs, generaal John Shalikashvili, ex-voorzitter van de Amerikaanse gezamenlijke stafchefs, tevens de hoogste voormalige NAVO-bevelhebber in Europa, generaal Klaus Naumann, voormalig Duits topmilitair en vroegere voorzitter van de militaire commissie van de NAVO, generaal Henk van den Breemen, de voormalige Nederlandse chef-defensiestaf, admiraal Jacques Lanxade, ex-stafchef van het Franse leger en Lord Inge, veldmaarschalk en voormalig hoofd van de generale staf en de defensiestaf in het Verenigd Koninkrijk schetsen een alarmerend beeld van de dreigingen en de uitdagingen waarmee het Westen zich in de wereld van na 11 september 2001 geconfronteerd ziet en ze vellen een vernietigend oordeel over het huidige vermogen om daarmee om te gaan.
De vijf bevelhebbers betogen dat de Westerse waarden en levensstijl bedreigd worden en dat het Westen alles in het werk moet stellen om zich te verweren. De belangrijkste bedreigingen zijn:
Om de overhand te krijgen roepen de generaals op tot een grondige revisie van de manier waarop de NAVO haar besluiten neemt en tot een nieuw 'directoraat' van Amerikaanse, Europese en NAVO-leiders die in tijden van crisis snel kunnen reageren. Ook willen ze een eind maken aan de "obstructie" door de EU en de Europese rivaliteit met de NAVO. De radicale veranderingen die verlangd worden behelzen onder meer:
Naar aanleiding van de recente rel over het militaire ingrijpen in Afghanistan, die ontstond toen de Amerikaanse minister van Defensie Robert Gates opmerkte dat een aantal bondgenoten niet in staat was om tegen de rebellen op te treden, verklaarden de vijf generaals dat de toekomst van de NAVO in de Afghaanse provincie Helmand bepaald wordt. "De geloofwaardigheid van de NAVO staat op het spel in Afghanistan", zei Van den Breemen en in de blauwdruk heet het: "De NAVO bevindt zich in een crisissituatie en het risico om te falen is aanwezig." Naumann leverde felle kritiek op het optreden van zijn eigen land in Afghanistan. "Het wordt tijd dat Duitsland besluit of het een betrouwbare partner wil zijn." Zijn opmerking komt na het aandringen van de regering Merkel in Berlijn op 'speciale regels' voor de troepen in Afghanistan, hetgeen zou bijdragen aan het uiteenvallen van de NAVO.
Ron Asmus, het hoofd van het Duitse Marshall Fonds, een denktank in Brussel, en een voormalige hoge functionaris van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken omschreef het manifest als een wake up call: "Dit rapport houdt in dat de harde kern van NAVO-ingewijden van mening is dat we in de problemen zitten, dat het Westen op drift geraakt is en dat we niet opgewassen zijn tegen de uitdagingen."
Naumann erkent dat het vasthouden aan de optie van een preventieve nucleaire aanval zelfs door de vijf auteurs als controversieel beschouwd werd. Inge betoogde dat de gemaakte keuze tussen de twee opties - het al dan niet als eerste gebruikmaken van kernwapens - ervoor gezorgd heeft dat de afschrikkende werking van het nucleaire arsenaal zo des te heviger is.
Het voorbehouden van het recht om als eerste een nucleaire aanval te doen was tijdens de Koude Oorlog een centraal element in de strategie van het Westen om de Sovjet-Unie eronder te krijgen. Critici zijn van mening dat wat ooit een doeltreffend instrument was om een nucleaire supermacht te bestrijden tegenwoordig niet langer een gepast middel is.
Robert Cooper, een invloedrijke vormgever van het Europese buitenland- enveiligheidsbeleid zei dat hij versteld stond. "Het is best mogelijk dat wij onze kernwapens inzetten voordat iemand anders dat doet, maar ik zou me ervoor hoeden om dat hardop te zeggen." Een andere vooraanstaande EU-medewerker zei dat de NAVO haar "nucleaire standpunt moet heroverwegen, omdat de nucleaire non-proliferatie onder enorme druk staat."
Naumann liet doorschemeren dat het dreigen met een nucleaire aanval door wanhoop was ingegeven. "De kernwapens blijven zich verspreiden en we beschikken niet over al te veel opties om hier een eind aan te maken. We weten niet hoe we dit probleem moeten aanpakken." Volgens hem moet de NAVO laten zien dat ze "een grote stok achter de deur heeft die ze zou kunnen gebruiken als er geen andere mogelijkheden meer zijn."
Bron: The Guardian, 22 januari 2008, vertaling Frans Willems.