Redactie buitenland
Het lijkt wel alsof Argentijnse boeren alleen nog soja kennen. Het winstgevende gewas verdringt alle andere teelten en daarmee ook de kleine boeren. Ook de Argentijnse wouden en watervoorraden lijden onder de nooit geziene expansie van de sojateelt.
Soja neemt nu al zowat 16,6 miljoen hectare in, meer dan de helft van het Argentijnse landbouwareaal. Dat is ruim een verdubbeling in vergelijking met tien jaar geleden. Soja levert per ton ongeveer 385 euro op, een recordbedrag. Voor de teelt van maïs, tarwe en citrusvruchten is steeds minder plaats en zelfs de weidegronden krimpen in.
Voor het milieu en de sociale verhoudingen op het platteland is dat een rampzalige ontwikkeling. "Niemand wil er nog tarwe of melk produceren bij de enorme winsten die soja oplevert", zegt Jorge Cappato van de Argentijnse milieuorganisatie Proteger. "Maar de sojateelt maakt gezinsbedrijven kapot en drijft de landarbeiders naar de steden." Op soja-akkers is veel minder handenarbeid nodig dan bij andere teelten. Schaalvoordelen spelen er ook sterk, zodat kleine boeren geen kans maken. In de noordoostelijke provincie Chaco, waar traditioneel veel katoen werd geproduceerd, is de plattelandsbevolking door de opmars van de sojateelt met ruim 20 procent verminderd.
Ook de natuur lijdt sterk onder de sojateelt. "De afgelopen negen jaar is 2,5 miljoen hectare bos opgeofferd aan de landbouw, voor een groot deel aan sojavelden", zegt Hernán Giardini van Greenpeace Argentinië. Vorig jaar ging per dag gemiddeld 821 hectare bos voor de bijl, becijferde het Centrum voor Mensenrechten en het Milieu.
Op de sojavelden wordt ook kwistig met sterke onkruidverdelgers gesproeid. Begin jaren negentig werd in Argentinië een miljoen liter glyfosfaat per jaar verkocht, nu is dat meer dan 180 miljoen liter. De intensieve sojateelt verarmt ook het Argentijnse akkerland. Wetenschappers hebben berekend dat de Argentijnse sojaboeren de afgelopen decennia 11,3 miljoen ton stikstof, 2,5 miljoen ton fosfor en grote hoeveelheden andere voedingsstoffen uit de Argentijnse grond hebben gehaald. Kunstmest kan dat verlies maar ten dele goed maken.
"De sojateelt groeit zo sterk dat de sector op een dag onvermijdelijk in elkaar zal klappen", voorspelt Cappato van Proteger. "Dat model zien we ook in de visvangst, de mijnbouw of de intensieve exploitatie van houtvoorraden. Het ecosysteem wordt overbelast om op korte termijn zoveel mogelijk winst te maken."
Deskundigen pleiten voor diversificatie. Het voorbeeld is Brazilië, dat sterk staat in veel meer landbouwproducten. Tegelijk moeten er maatregelen komen om de opbrengst van de winstgevende export aan meer mensen ten goede te doen toekomen en te investeren in de ontwikkeling van het platteland. Nu wordt slechts een kleine elite van landbouwondernemers schatrijk. In het noordoosten van Argentinië, waar veel soja wordt geteeld, is 37 procent van de bevolking arm. (IPS/M.Valente, 10-7-2008).