Rinze Visser
Naarmate bij jezelf ook de jaren gaan tellen, beleef je steeds vaker dat mensen boeken schrijven over hun belevenissen. Bekende Nederlanders van de televisie of van de sport, hoevelen schreven al niet één of meer boeken waarin zijzelf een prominente figurantenrol spelen. Maar ook: hoeveel communisten van weleer zijn er al niet geweest die hun belevenissen, soms gepaard gaand met hun huidige politieke opvattingen, aan het papier toevertrouwden?
In dat laatste geval is mijn nieuwsgierigheid wel gewekt en laat ik mij niet leiden door de steeds door mijn geest zwevende gedachte: 'iedereen moet tegenwoordig een boek schrijven'.
De nieuwsgierigheid is gewekt. Maar lezen, dat is een ander verhaal. Want je moet er natuurlijk wel voor gaan zitten. En, zoals dat bij mij gaat, worden boeken nooit in één keer uitgelezen. Zo is dat ook gegaan met het in 2007 verschenen boek 'Tegenwicht' van Max van den Berg. Nieuwsgierig genoeg, zeer zeker ook door de naam, want de schrijver heb ik persoonlijk tijdens ons beider actieve CPN-Iidmaatschap meegemaakt. Maar lang niet altijd ben ik in de gelegenheid om te lezen. Want ook in 2008 is er voor een communist genoeg werk aan de winkel.
Wat zo goed is aan al die opgeschreven belevenissen - en voor het boek van Max van den Berg geldt dat vooral - is dat deze mensen vanaf vroeger al de moeite hebben genomen dingen te bewaren, een archief, hoe amateuristisch soms ook, op te bouwen. Was dat niet het geval geweest dan zou heel veel van de sociale geschiedenis in het niets zijn verdwenen. Max van den Berg moet over een schat aan informatie hebben beschikt om dit goede en prettig leesbare boek met veel fotomateriaal te hebben kunnen schrijven. Hoewel in het boek zijn woonplaats Amsterdam de basis is van waaruit zijn belevenissen in de Communistische Partij van Nederland (CPN) gestalte krijgen, is in het boek heel veel herkenbaar.
Hoeveel boeken en artikelen zijn er niet verschenen waarin ex-CPN'ers, ex-communisten, vertellen hoe ze geleden hebben onder het juk van de CPN, onder het democratisch centralisme! Nu is er dan toch een boek - geen boekje, maar een BOEK - waarin iemand vertelt hoeveel kansen die partij hem bood om dat te doen wat hij als noodzakelijk zag; dat hij zich, gezien zijn aard en sociale actiebereidheid, juist in de CPN als een vis in het water voelde.
Zijn belevenissen als actief communist zijn het waard om gelezen te worden door jonge mensen die vanaf de geboorte een heel ander beeld van de CPN en de communisten hebben meegekregen.
Natuurlijk ben ik bevooroordeeld als ik zeg dat ik meer dan eens moeite had met verder lezen door de aangrijpende delen in het boek. Over de uitroeiing van het grootste deel van de Amsterdamse joden, waaronder familieleden van de schrijver. Over de rol van communisten in het verzet. Over de Februaristaking. Over de rol van strijdbare arbeiders in hun gevechten voor loon en werk, voor betere levensomstandigheden. En over de tastbare resultaten daarvan. Dat is andere koek dan de wijze waarop de elites doorgaans over deze bevolkingsgroep schrijven en praten.
Het is voor mij nauwelijks mogelijk om er een aantal zaken uit te lichtenom daar speciaal aandacht aan te geven. Stel je eens voor: een groot formaat boek, 52 hoofdstukken, meer dan 280 pagina's. Desondanks kan ik het niet laten te vermelden dat de schrijver de indruk wekt dat het einde, de opheffing van de CPN, een natuurlijke dood was en daarmee ook het einde van de communistische politiek in Nederland betekende. De kiezers hadden de CPN al opgeheven, zo citeert hij Marcus Bakker (jarenlang fractievoorzitter voor de CPN in de Tweede Kamer). De opvatting dat het niet dezelfde CPN was die bij de verkiezingen (in 1986, nvdr) uit de Tweede Kamer verdween als de CPN waar Max van den Berg in zijn boek met zoveel respect en waardering over schrijft, is dan ook geheel voor mijn rekening.
Doch, ondanks dat, heb ik dit boek met veel belangstelling gelezen. Alleen al omdat het boek een heel andere dan de gebruikelijke kijk op de Communistische Partij van Nederland geeft, raad ik met genoegen aan tot lezen van dit boek. Max van den Berg ziet niet om in wrok, ook niet in verwondering. Hij ziet om in bewondering! Dat is voor een communist als ik in deze tijd al mooi meegenomen.
'Tegenwicht', Max van den Berg, Uitgeverij Nomakaber, Amsterdam.