Maarten Muis
De buit is (voorlopig) binnen voor de buschauffeurs: de eisen voor loonsverhoging, het behoud van de bestaande arbeidstijden en de voortzetting van de regeling vervroegde uittreding zijn ingewilligd. De harde strijd, waaronder 12 dagen complete staking, werd door volharding en eensgezindheid van de buschauffeurs gewonnen.
De verbeteringen worden echter niet betaald door de profiteurs zélf van de ontmanteling van het openbaar vervoer. Het komt er in feite op neer dat iedere Nederlander één euro investeert in een beter salaris van de buschauffeurs in het streekvervoer. De staking is uiteindelijk gebruikt door de werkgevers om meer geld (16 miljoen euro) los te weken bij de overheid. De perverse werking van de kapitalistische markt in het openbaar vervoer is nog niet gekeerd.
Het was jaren niet vertoond maar de staking kon deze keer op grote steun van de reizigers rekenen. Het waren de provincies die uiteindelijk naar de rechter stapten voor een verbod, en de 'reizigers'organisatie Rover, bekend als stakingsbreker, die zich besmuikt bij hen voegde. Uit de positieve reacties van de reizigers tijdens en na de staking konden de chauffeurs kracht putten. Dat het publiek en masse achter de stakers ging staan kwam omdat de werkgevers zichzelf ernstig in verlegenheid brachten door het naar buiten komen van de bij het management en de aandeelhouders heersende graaicultuur. Er werd 15 procent dividend uitbetaald voor aandelen in het streekvervoer en managers en commissarissen gaven zichzelf loonsverhogingen tot 25 procent. Dus terwijl de regionale en lokale overheden alsmaar bezuinigden op het streekvervoer, en zo met name op het platteland het openbaar vervoer ernstig verzwakten, vulden de eigenaren en het management van de multinationals die de concessies binnenhaalden brutaal hun zakken. Het publiek zag dat en gaf de volle steun aan de buschauffeurs.
De bemiddelaar in het streekvervoer-conflict, Klaas de Vries, oordeelde ná onderzoek dat de marktwerking zoals die tot nu toe vorm had gekregen in het openbaar vervoer alleen maar verliezers kent. De reiziger krijgt een steeds slechter openbaar vervoer door het bezuinigen vanuit de overheid en de vervoerder kan geen commerciële bedrijfsvoering realiseren omdat hij de prijs niet zelf mag vaststellen. In het noorden van het land gebruikten de buschauffeurs een stakingsdag om de provinciebestuurders duidelijk te maken dat hun plannen, de concessies zo te verkleinen dat ze geschikt zijn voor taxibedrijven, het openbaar vervoer alleen nog maar slechter maken. Een provincie als Groningen, ondanks het aardgas en de Blauwe Stad, heeft steeds minder te besteden aan openbaar vervoer. Met het inzetten van taxi-bedrijven omzeilen de provinciebesturen de duurdere cao openbaar vervoer. Op deze manier wordt weer een stap verder gezet in het omzetten van goede, reguliere werkgelegenheid in onzekere baantjes. Zoals is bekonkeld in Lissabon in 2000.
De oorspronkelijke inzet van de vakbond FNV Bondgenoten in de onderhandelingen was: één cao die voor alle werkers in het openbaar vervoer geldt, om af te komen van al die verschillende cao's die nu van kracht zijn. Er zijn nu verschillende onderhandelingen in de grote steden, bij bedrijven met ook concessies van treinvervoer en bij de rest van het streekvervoer en zoworden de chauffeurs en reizigers tegen elkaar uitgespeeld. Met een stabiele en kwalitatief goede cao is het openbaar vervoer gediend. Door vacaturestops en omdat het werk de laatste jaren in aanzien is verminderd, ligt de gemiddelde leeftijd van een chauffeur in het streekvervoer nu al boven de vijftig jaar. Er dreigt in de nabije toekomst een tekort aan kwalitatief goed personeel voor het openbaar vervoer. Nu investeren in een goede cao openbaar vervoer is in het belang van alle reizigers.
Dat openbaar vervoer en marktwerking niet samengaan is al de conclusie in verschillende gemeenten en steden in Engeland, de Verenigde Staten en Frankrijk: daar wordt deze publieke dienst weer gewoon door de lokale overheid zelf georganiseerd. In Groningen wordt gedacht aan de mogelijkheid om het rijdend personeel in overheidsdienst te nemen en het materieel in commerciële handen te laten. Deze terugtrekkende beweging kan alleen bespoedigd worden door het gezamenlijk optreden van reizigers en personeel tegen de kwalijke gevolgen van de privatisering. De solidariteit die de buschauffeurs ontvingen, omdat de reiziger zag dat de andere kant, de eigenaar, qua belangen lijnrecht tegenover het belang van hem of haar stond, is een stimulerend gegeven. Verdere strijd voor het weer in handen brengen van de gemeenschap van de publieke diensten is nu de volgende stap. De door de Europese kapitalisten afgedwongen ontmanteling van alles wat maar riekt naar collectieve zeggenschap, kan gekeerd worden. Daarvoor is het als eerste noodzakelijk de juiste belangentegenstelling te zien.