Wil van der Klift
De Nederlandse economie zal dit jaar meerdere procenten krimpen. Dat zal zijn weerslag hebben op de regeringsbegroting. De regering zal zonder verzet van de werkende bevolking de kosten op haar proberen af te wentelen, niet op de rijken, niet op de ondernemers die miljarden verdienden de afgelopen decennia. Alleen strijd kan dit scenario stoppen.
Nederland loopt forse klappen op als gevolg van de mondiale crisis. De Nederlandse economie komt dit jaar in de zwaarste crisis (depressie!) van de naoorlogse geschiedenis terecht. De Europese Commissie (Economische en Monetaire Zaken) heeft de verwachtingen drastisch lager bijgesteld en voorziet voor dit jaar een krimp van de Nederlandse economie van 2 procent (Brussel beschikt over de meest recente cijfers). De Nederlandse economie zal, volgens de Europese Commissie, zelfs meer krimpen dan het Europese gemiddelde. Een open economie als die van Nederland wordt hard geraakt. Sectoren die producten uitvoeren en toeleveranciers zoals de chemie, de metaalindustrie en de elektronicasector hebben het zwaar te verduren. Nederland is een handels- en distributieland, waardoor uiteindelijk de hele economie wordt geraakt.
Uit cijfers van het CBS blijkt dat de Nederlandse economie sinds 1938 niet meer zo'n krimp heeft meegemaakt. De krimp gaat veel sneller dan in andere periodes van neergang, omdat alle grote handelsblokken - Amerika, Azië en Europa - door de crisis worden geraakt. Nederlands grootste handelspartner Duitsland stevent bijvoorbeeld dit jaar af op een economische krimp van 2,3 procent, de Britse economie zal dit jaar met 2,8 procent krimpen.
De depressie in de VS, de grootste economie ter wereld, wordt dieper en dieper. Volgens cijfers van het Amerikaanse ministerie van Handel is de Amerikaanse economie in het laatste kwartaal van 2008 met 6,2 procent geslonken; de scherpste daling sinds 1982. Eind januari ging men nog uit van een neergang van 3,8 procent in het laatste kwartaal van 2008. Alle cijfers blijken keer op keer te rooskleurig te zijn voorgesteld.
De Amerikaanse en Europese economiën zijn in een neerwaartse spiraal geraakt. Consumenten en bedrijven geven minder uit omdat zij aanzienlijke verliezen hebben geleden en omdat zij het vertrouwen hebben verloren op spoedig herstel. Huizenprijzen dalen en de productie van veel bedrijven is teruggeschroefd. De werkloosheid in de VS nam toe tot 7,6 procent van de beroepsbevolking, het hoogste percentage in 16 jaar tijd.
Aangezien de ene neerwaartse bijstelling op de andere volgt en de economische crisis razendsnel om zich heengrijpt, zal binnenkort blijken dat ook deze cijfers nog te rooskleurig waren. De situatie verslechtert dramatisch snel als gevolg van de wegzakkende wereldhandel.
Zodra het aantal ontslagen toeneemt, gaan mensen ook minder uitgeven en zal de detailhandel ook harder geraakt worden dan nu het geval is. De krimp van de economie heeft dramatische gevolgen voor de overheidsfinanciën. In verschillende Europese landen zullen de begrotingstekorten en de staatsschuld tot ongekende hoogte stijgen. Voor Ierland voorziet de Commissie dit jaar een stijging van het tekort van 11 procent van het bruto binnenlands product. Het Verenigd Koninkrijk komt uit op 8,8 procent. In Spanje zal hetbegrotingstekort oplopen tot 6,2 procent. Het Duitse tekort zal dit jaar op 2,9 procent uitkomen, nog net onder de cruciale grens van 3 procent. Nederland was een van de weinige landen die vorig jaar een overschot had. Deze realief gunstige situatie in Nederland verdampt echter snel. De Europese Commissie voorziet over een jaar zelfs een tekort van 2,7 procent, bij ongewijzigd beleid. Voor volgend jaar rekent het Centraal Planbureau op een tekort van 5,5 procent van het binnenlands product: ongeveer 33 miljard euro.
Het financieringstekort loopt steeds sneller op. De staat moet steeds meer geld lenen. Dat moet natuurlijk wel worden terugbetaald aan de vermogenden die maar één wet kennen: zich zo snel mogelijk en zonder enig schuldgevoel verrijken. Het kabinet zal op grond hiervan de begroting gaan bijstellen, de komende periode zullen de bezuinigingsplannen ons om de oren vliegen.
Maar ook de aanvallen op het voorzieningenniveau zullen toenemen. In Californië bijvoorbeeld leidt een begrotingstekort van 40 mrd dollar tot hogere belastingen en een aanzienlijke verlaging van de overheidsuitgaven voor collectieve voorzieningen. Veel Californiërs, onder wie ouders, studenten en schoolkinderen, zullen te maken krijgen met hogere kosten, verdwijnende overheidsdiensten en vollere klaslokalen. Dat staat ook in ons land te gebeuren. Sectoren als cultuur en welzijn kunnen zware jaren tegemoet zien.
De omvang van de bezuinigingen zal afhangen van de termijn waarop de regering het tekort naar nul wil brengen. Er wordt nu gesproken over een termijn van zes jaar: 2015. Hoe korter de gekozen termijn, hoe harder er ingegrepen zal worden is het verhaal. Voor alle maatregelen geldt dat ze veel mensen hard in de portemonnee zullen raken.
Er circuleert een lijst van mogelijke maatregelen die de commissie Gerritse in opdracht van de regering heeft opgesteld. Langer werken naarmate de levensverwachting stijgt, geen hypotheekrenteaftrek voor huizen boven de 1 miljoen euro, en miljardenbezuinigingen in de zorg, springen in het oog.
De koppeling van de AOW-leeftijd aan de levensverwachting levert het meeste op voor de schatkist. Die maatregel scheelt op termijn ongeveer 1 procent van het binnenlands product. Op dit moment is 1 procent van het binnenlands product ongeveer 6 miljard euro. Een minder scherpe variant is de geleidelijke verhoging van de AOW-leeftijd van 65 naar 67 jaar. Dat levert 0,7 procent op. Maar de koppeling aan de levensverwachting zal op grote weerstand stuiten, zoals de FNV nu al toont. Er wordt namelijk gekort op reeds opgebouwde rechten waarvoor instemming van sociale partners nodig is.
Over de zorg schrijft de werkgroep: "Een bezuiniging van 0,5 procent bbp kan enkel gerealiseerd worden door een combinatie van (zeer) forse maatregelen te treffen, die noodzakelijkerwijs impliceert dat de mate van solidariteit tussen zieken en ouderen enerzijds en gezonden en jongeren anderzijds (fors) toeneemt." Dat is een regelrechte oorlogsverklaring.
De ingrepen zullen worden goedgepraat met het verhaal dat moet worden voorkomen dat de lasten van de crisis volledig worden doorgeschoven naar volgende generaties. Alsof er geen bronnen zijn die de lasten op dit moment al kunnen betalen, omdat ze de afgelopen jaren goudgeld verdienden met speculeren en onverantwoord gokken met andermans geld. Alsof er geen rijken zijn, alsof er geen bedrijven en ondernemers zijn die zich mateloos hebben verrijkt de afgelopen jaren, alsof de winsten en dividenden niet kunnen worden afgeroomd, alsof allerlei prestige-objecten die woekerwinsten vooreen kleine groep opleveren niet kunnen worden beëindigd, alsof de Nederlandse bijdrage aan de oorlog in Afghanistan niet kan worden gestopt, alsof we niet zonder JSF kunnen.