Wil van der Klift
Het is windstil in Nederland. Het aantal slachtoffers van de crisis onder de arbeidersklasse is nog beperkt. Er staan immers nog verkiezingen voor de deur. Het gaat om een stilte voor de storm. Veel financieel-economische signalen, ondanks het feit dat de 'geruststelmachine' volop draait, wijzen erop dat na de zomervakantie de gevolgen van de voortwoekerende crisis aanzienlijk zichtbaarder zullen worden in ons land.
Met name de werkloosheid zal met sprongen omhooggaan. Werkgevers en regering zullen bovendien proberen om de crisis af te wentelen door verlaging van de arbeidskosten. Langer werken, verlaging van lonen, uitkeringen en pensioenen én reduceren van publieke dienstverlening zullen hun antwoord zijn op de door henzelf veroorzaakte crisis. Op langere termijn wacht de belastingbetaler bovendien de aflossing van een steeds maar groeiende staatsschuld.
Door de crisis zal de werkloosheid in ons land aanzienlijk stijgen. Volgens het Centraal Planbureau naar 8,5 procent van de beroepsbevolking (op basis van een verwachte krimp van de economie in 2009 van 3,5%). Overigens waren de schattingen van het CPB de afgelopen periode allemaal te laag, waarschijnlijk om de bevolking stap voor stap te laten wennen aan de gevolgen van de nog steeds verdiepende crisis. Geen paniek zaaien is het parool van regering, ondernemers en top van de vakbeweging. Het aantal werklozen zou op basis van de recente alarmerende berichten van het IMF (krimp economie in 2009 van 4,8%)) wel eens veel hoger kunnen zijn dan de schatting van het CPB. Op basis van de CPB-cijfers zouden volgens de ING hierdoor tussen de 100 en 140 duizend huiseigenaren in betalingsproblemen komen. Één op de twintig huizenbezitters zou zijn hypotheeklasten niet meer kunnen dragen.
De huidige mondiale crisis begon in de VS als een hypotheekcrisis. In Spanje (4 miljoen werklozen, 17,4%) van werkzame bevolking), Groot-Brittannië (nu 2,1 miljoen, in 2010 3 miljoen werklozen) en Ierland (werkloosheid oplopend tot 16,8%)) is de crisis zeer diep en ook gerelateerd aan de huizenmarkt. In Nederland zal het zo'n vaart niet lopen wordt alom door de politieke waarzeggers beweerd. Mensen die hun ogen open hebben moet het aantal te koop staande huizen echter toch opvallen. We zullen zien. ING is intussen al naarstig aan het rekenen geslagen... en waarschijnlijk niet omdat ze niets anders te doen hebben.
De ING verwacht - op basis van de lage schattingen van het CPB - dat zonder specifieke maatregelen, de komende twee jaar vijf procent van zijn klanten een betalingsachterstand oploopt. Dat is drie keer zoveel als vorig jaar. De bank heeft 16 procent van de hypotheekmarkt in handen. De hypotheekportefeuille van ING is representatief voor de totale markt van particuliere hypotheken. Omgerekend naar de 2,8 miljoen huishoudens met een hypotheek, zouden 140 duizend van die gezinnen in betalingsproblemen komen.
De Rabobank is de grootste hypotheekverschaffer en neemt bijna een derde van alle particuliere hypotheken voor zijn rekening. De bank verwacht dit jaar naar schatting vierduizend gedwongen verkopen, een verdubbeling ten opzicht van 2008. Ook de Rabobank meent dat het aantal mensen met een hypotheek dat betalingsproblemen krijgt, zal stijgen, maar gokt op minder dan ING.
Volgens De Nederlandsche Bank stonden eind 2008 voor 590 miljard euro aan hypotheken uit. Het CPB ziet een aanhoudende groei van de hypothecaire schuld, die groeide 588 miljard euro eind 2007 tot 625 miljard op 31 december 2008. De totale schulden van de Nederlandse bevolking stegen van 680 miljard naar 721 miljard euro. Het gaat dus om zeer hoge bedragen die tot ernstige economische problemen kunnen leiden.
De neiging bij steeds meer mensen die in de verdrukking raken om de groeiende tegenstellingen en teleurstellingen individueel te lijf te gaan zal groeien, maar moet worden bestreden. Alleen in georganiseerd verband kunnen er successen worden behaald en kunnen onschuldige slachtoffers worden vermeden. Meehollen met populisten als Wilders lijkt misschien een andere optie, omdat er sprake is van politieke machtsvorming, maar de richting van zijn politiek is zeer gevaarlijk en - zoals de geschiedenis heeft bewezen - uiteindelijk uiterst negatief voor de arbeidersklasse.
De werkenden en uitkeringsgerechtigden hebben eigenlijk maar een antwoord: georganiseerd vechten voor het behoud van de eerder verworven rechten en gebundeld in verzet komen om het kapitalistische maatschappijsysteem zoveel mogelijk in de richting van een planmatige socialistische samenleving om te buigen. De fouten die er zijn gemaakt bij de opbouw van het socialisme in veel landen kunnen worden gebruikt om ze niet nog een keer te maken. Maar een ding staat vast: voor het kapitalisme in crisis bestaat maar één alternatief: de vermaatschappelijking van de productiekrachten, het socialisme.