Wil van der Klift
De hoge bonussen zijn in de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk nooit weggeweest en zullen ook niet snel worden afgeschaft. De 23 grootste financiële instellingen in de VS gaan volgens Wall Street Journal over 2009 zeer waarschijnlijk hogere bonussen betalen dan in topjaar 2007. De bonuspot in het Europese financiële hart Londen bedraagt dit jaar 5 miljard pond.
De bankiers, managers van hedgefondsen, vermogensbeheerders en handelaren gaan over 2009 naar schatting 140 miljard dollar (94 miljard euro) incasseren aan bonussen; een stijging van 20 procent ten opzichte van 2008. De zakenbank Goldman Sachs, koerst dit jaar af op een nieuw bonusrecord van 23 miljard dollar. De krant baseert zijn berekeningen op de cijfers over het eerste half jaar en de verwachtingen over de winst van de instellingen in de rest van 2009. Bij JP Morgan Chase is sprake van een winstexplosie en heeft straks 29 miljard dollar aan bonussen te verdelen. In het topjaar 2006 werd 8,8 miljard pond verdeeld. Na een korte terugval in 2007 neemt de omvang van de pot weer toe.(1)
De beurzen zijn wereldwijd sinds maart 2009 weer aan het stijgen en de nijpende financiële problemen van de banken zijn (tijdelijk) voorbij op kosten van de belastingbetalers die nog jaren moeten bezuinigen om de garanties, leningen en voorschotten af te betalen. Grote zakenbanken als Goldman Sachs en Morgan Stanley zijn bovendien weer actief met de verkoop van lucratieve gevaarlijke financiële producten. Alsof er niets is gebeurd.
Sommigen beweren dat de crisis vooral is ontstaan door of misbruikt is voor een grote schoonmaak onder de banken (Lehmann Brothers), zoals op dit moment in Nederland gebeurt met DSB. Het lijkt er sterk op dat die bank hoe dan ook moet verdwijnen van de financiële markt in ons land, ongeacht de gevolgen voor klanten en personeel. "De gevestigde banken (en bankiers, nvdr) waren die nieuwe, brutale en snel groeiende concurrent liever kwijt dan rijk", meldde het goed ingevoerde weekblad 'Elsevier'.
De kapitalistische crisis is er niet door ontstaan, wel door aangewakkerd. In de VS profiteerde daarvan vooral Goldman Sachs. Regeringen vergaan, maar Goldman blijft bestaan. De bank met de beste contacten met de regering. Is er in Nederland ook zo'n bank? Wijst de baan van Zalm wellicht in de richting van de ABNAmro-bank? Of zijn er nog andere spelers achter de schermen actief?
Regeringen blijven - ook in Nederland - beweren dat zij de bonuscultuur zullen aanpakken, maar tot nog toe zonder enig resultaat. Alsof de macht bij regeringen ligt! Die zijn er alleen om zo ordelijk mogelijk de problemen weg te poetsen die keer op keer voortkomen uit de tegenstellingen die eigen zijn aan het kapitalistische systeem. Als er al politieke krachten zijn die paal en perk willen stellen aan de graaicultuur stuiten zij op een muur van verzet van de werkelijke machthebbers, zoals in Nederland de projectontwikkelaars van het koninklijk huis (2) en de topgraaiers uit Wassenaar, de Gooistreek en de Nederbelgen in Brasschaat (3).
In de VS poogt de toezichthouder de beloningen enigszins te beperken. Het stelsel van centrale banken, de Fed, mikt op het inperken van riskante bonussen. Als de variabele beloning aanzet tot het nemen van onverantwoorde risico's, kan de toezichthouder ingrijpen. Uiteraard kunnen te grote risico's het hele systeem aan het wankelen brengen, zoals vorig jaar gebeurde. Daarom tracht men nu de al te grote uitwassen uit te bannen. Maar de aangekondigde maatregelen zijn daartoe ten enenmale ontoereikend.
Op het G20-overleg in Pittsburgh, eind september, werd afgesproken dat bankiers voortaan verplicht zijn te kijken naar de lange termijn en onterechte bonussen moeten kunnen worden teruggevorderd. Afspraken zonder enige sanctie die bovendien geen grens stellen aan de hoogte van de beloning. De bovenbazen beschermen zichzelf afdoende en wachten gewoon tot de storm weer luwt. De belangen van de rijken en machtigen gaan altijd voor, zolang zij aan de macht zijn. Winstmaximalisatie en eigenbelang zijn de pijlers van het systeem. Alleen als hun macht echt gebroken is kan er worden gewerkt aan een rechtvaardiger verdeling van geld en goederen. Maar daarvoor is een vorm van socialisme nodig.