Egbert Schellenberg: De vakbeweging opbouwen vanaf de basis

Aan de vooravond van het kabinetsbesluit over de verhoging van de AOW en pensioenleeftijd sprak Manifest met Egbert Schellenberg op het FNV-regiokantoor in Rotterdam over onder andere de AOW-perikelen, lidmaatschap jongeren en 'FNV vecht voor je recht'

Wilco Mulhuijzen en Wil van der Klift (*)

Egbert Schellenberg (51) is al 27 jaar in dienst van de FNV. Via de jongerenbeweging van eerst de NVV en later de FNV werd hij bestuurder bij de Industriebond FNV in Rotterdam. Nu vervult hij dezelfde taak voor FNV-Bondgenoten waarin de Industriebond is opgegaan. Hij doet dit werk in het Rotterdamse havengebied bij (petro)chemische bedrijven, onder andere bij Shell. Egbert Schellenberg is een van de grondleggers van het vakbondsactiecomité 'FNV vecht voor je recht'.

Hoe zie jij de rol van de FNV in de hele AOW-kwestie? Moet het accent niet meer naar de strijd tegen het verhogen van de leeftijd van de aanvullende pensioenen worden verlegd?

ES

Morgen neemt het kabinet waarschijnlijk een wanstaltig besluit over de verhoging van de AOW-leeftijd. Dat het besluit er echt aankomt kun je opmaken uit het feit dat de PvdA een ledenvergadering die vanavond in Rotterdam zou worden gehouden heeft afgeblazen, bang als de partijtop is om de regie te verliezen.

Vanuit 'FNV vecht voor je recht' hebben wij altijd de link gelegd tussen het verhogen van de AOW-leeftijd en die van de aanvullende pensioenen. Het kabinet wil koste wat kost een reparatie via de pensioenkant voorkomen. Het is overigens vreemd dat het kabinet nu alweer de pensioenregels wil aanpassen. Want de huidige zijn feitelijk pas effectief sinds 2006. Als uitvloeisel van het Museumplein-akkoord uit 2004 zijn met de pensioenfondsen, dus ook met de werkgevers, afspraken gemaakt die op 1 januari 2006 zijn ingevoerd. Hoe bedoel je, betrouwbare overheid? Dan vinden ze het vreemd dat de mensen het geloof in de politiek verliezen.

Het verslechteren van de pensioenregelingen is ook waarom de werkgevers het overleg in de SER hebben opgeblazen. Want er is maar één reden waarom werkgevers dit willen. Pensioen op 67 jaar betekent gemiddeld twee jaar minder pensioen en dat is twee jaar minder kosten en dan gaan de werkgeverspremies flink omlaag. Immers meestal betalen de werkgevers het grootste deel van de pensioenlasten. Het was hen alleen maar te doen om hun kosten te verminderen en dat mag best ten laste van de werknemers. Daar kwam dan een kulverhaal over vergrijzing en stijgende kosten overheen. Donner heeft de werkgevers deze worst ook voorgehouden in de brief die hij de SER in juni over deze kwesties heeft toegestuurd. De FNV-top had het kunnen weten, maar de pensioenen zijn onvoldoende onderwerp van discussie geweest. Bovendien hadden de drie vakcentrales al een gedeelte van de bezuinigingsoperatie van de pensioenen weggegeven tijdens de onderhandelingen in de SER. De werkgevers wilden echter de gehele koek.

En nu, acties?

ES

Jazeker, op 7 oktober hebben we de eerste ronde gehad en eind november staan drie grote regionale manifestaties gepland waaronder een in Rotterdam. We gaan overigens in hoger beroep tegen de uitspraak van de rechter die de staking bij het openbaar vervoer verbood. Zijn redenatie klopte gewoonweg niet. De werkgevers zijn wel degelijk partij, zij hebben het overleg opgeblazen. Bovendien is er jurisprudentie van eerdere kwesties meteen politiek karakter, bijvoorbeeld bij de NS, waaruit blijkt dat er wel kan worden gestaakt. Verder is zo'n uitspraak van groot belang bij acties in de toekomst.

De tijd van onderhandelen is voorbij. In de bondsraad is afgesproken dat de inzet is:

1. AOW blijft op 65 jaar; de hoogte van de uitkering blijft op peil,
2. niet morrelen aan de AOW-toeslag en de ouderenkortingen,
3. geen bezuinigingen op het aanvullend pensioen (Witteveenkader).

Verder is afgesproken dat er één of meerdere van onze oorspronkelijke alternatieven uit het plan van de drie vakcentrales zou moeten worden toegevoegd. Te denken valt hierbij aan de beperking van de hypotheekrenteaftrek. Verder start er vanuit de FNV een lobby naar de politiek om onze plannen over te laten nemen.

Sprekend over die lobby, hoe beoordeel jij de misser van Agnes Jongerius over de PVV in het interview met de Volkskrant? En is de vakbeweging daardoor beschadigd?

ES

Vooropgesteld dat een politieke lobby oké is, het gaat tenslotte in de Tweede Kamer ook over het aantal handen dat opgestoken wordt, kan er met een partij als de PVV niet worden samengewerkt. Een partij die mensen uitsluit kan nooit samenwerken met een vakbond die al haar leden vertegenwoordigt ongeacht hun afkomst of godsdienst. Dat is de boodschap die we kregen afgelopen weekend. Mijn mailbox liep vol met mailtjes van verontruste (kader)leden en dat is dus de reden waarom wij zo snel reageerden met die verklaring.

Het heeft zeker een krasje op het imago van de vakbeweging gegeven en er zijn ongetwijfeld leden die hun lidmaatschap hebben opgezegd, maar met hen zal nog contact worden opgenomen.

Wat moet de vakbeweging doen om versterkt uit de strijd om de AOW te komen?

ES

Voor wat betreft de AOW nu niet meer onderhandelen maar acties organiseren. Die lijn moet helder en recht zijn. Er komt natuurlijk een moment dat je weer in gesprek moet, maar eerst moet het kabinetsplan van tafel. Verder is nu de AOW actueel maar dit past natuurlijk in een groter geheel: het verdrag van Lissabon uit 2000. Al sinds die trein rijdt vechten we daartegen. We hebben de aanvallen gehad op het ontslagrecht, de WW, de VUT en prepensioen. De vakbeweging knokt daartegen maar zonder dat als één geheel te zien. We moeten die neoliberale agenda ontmaskeren.

Dat is ook de taak van 'FNV vecht voor je recht'. De verbanden leggen, ontmaskeren, alternatieven aandragen. Op dit moment gebeurt dit nog te weinig en door te weinig mensen. 'FNV vecht voor je recht' moet groter worden. Wellicht moeten we weer een brochure uitbrengen, er is immers weer materiaal genoeg bijgekomen.

In een eerder interview dat we hadden met Niek Stam was hij nogal somber over de organisatiegraad, hoe zie jij dat?

ES

Het aantal leden zegt mij niet zoveel. Het gaat erom hoe je kracht ontwikkelt als vakbond. In Nederland is er een organisatiegraad van ongeveer 26 procent. In België is dat 96 procent en in Frankrijk slechts 10 procent. Toch slaagt de vakbeweging er in Frankrijk geregeld in om grote massa's te mobiliseren. Het gaat dus meer om je mobilisatie- en overtuigingskracht dan om je organisatiegraad. We moeten wel kijken waar we ons kunnen versterken. Dat zal toch meer moeten in de industriële sectoren en dan vooral die waar wij nu slecht zijn vertegenwoordigd zoals de distributie en logistiek. Daarin spelen wat wij nu 'organizers' noemen een grote rol. Zij doen feitelijk het ouderwetse vakbondshandwerk op de werkvloer. En mede door hun inzet zijn verschillende distributiecentra op 7 oktober platgegaan.

Het systeem van organizers heeft ervoor gezorgd dat er jonge mensen voor de bond zijn komen werken. Zij zijn ook in staat om jongeren te bereiken, want die werken vaak in die sectoren waar wij slecht zijn vertegenwoordigd. Zij zijn in staat om de jongeren te overtuigen dat de vakbond ook voor hun belangen vecht, dat de huidige stand van arbeidsvoorwaarden bereikt is door de vakbond. Bovendien kunnen zij goed omgaan met de moderne communicatiemiddelen als Hyves en zo.

In het kader van het lid maken van jongeren van de vakbond, wat voor rol speelt FNV Jong daarbij?

ES

FNV Jong zal verder moeten worden opgetuigd. Zij zullen twee à drie mensen moeten aannemen om de nieuwe media volledig te benutten. FNV Jong moet vooral zichtbaar worden. Daarover wordt ook binnen de Federatieraad gediscussieerd.

Behalve dat je nu bezig bent met de acties voor het behoud van de AOW op 65 ben je ook nog 'gewoon' vakbondsbestuurder die cao-onderhandelingen bij onder andere Shell doet. Niek Stam gaat vooral voor de werkgelegenheid. Wat worden jouw speerpunten?

ES

Werkgelegenheid is natuurlijk zeer belangrijk. Je ziet toch vaak dat mensen verslechteringen accepteren als hun baan op het spel staat. Het is toch een deel van hun leven en men voelt zich betrokken bij het bedrijf.

De regering heeft een loonstijging van 0 procent ingeboekt voor 2010. Ik verwacht dat de looneisen van de FNV-bonden eind november bekend zullen worden. Naar mijn gevoel zullen die minimaal de prijscompensatie plus een half procent bedragen. Dan praat je over anderhalf procent. Op dit moment zijn er verschillende cao-onderhandelingen vastgelopen op die looneis, bijvoorbeeld bij DSM, AKZO en de gemeenteambtenaren. Het is van het grootste belang dat er bij een groot bedrijf als DSM of AKZO een doorbraak komt en er een cao wordt afgesloten met die loonstijging van minimaal anderhalf procent. De andere bedrijven volgen dan meestal wel. Voor Shell verwacht ik ook een looneis van anderhalf procent.

Sprekend over Shell. In 2005 is daar gestaakt, hoe leeft de AOW-kwestie en is men niet bang voor de werkgelegenheid, Shell wil immers raffinaderijen verkopen?

ES

De AOW-kwestie leeft daar vanzelfsprekend ook. Er is in 2005 tenslotte actie gevoerd voor het behoud van pensioenrechten en nu komt de volgende aanval vanuit Den Haag. Er waren zo'n 600 mensen op 7 oktober aanwezig bij de acties in Pernis. In Nederland wil Shell geen raffinaderij verkopen.

Je maakt er geen geheim van een socialistische samenleving na te streven. Hoe ga je daar in de praktijk mee om?

ES

Wat ik doe in mijn contacten met vakbondskaderleden is regelmatig wijzen op de bredere verbanden. Dat de Lissabon-strategie een hogere arbeidsparticipatie nastreeft om voldoende aanbod, en daarmee concurrentie, te houden op de arbeidsmarkt, met als doel druk te houden op de loonontwikkeling. Dat het wel heel vreemd is om onze AOW te slopen om zo tegelijkertijd lonen te kunnen drukken. Het is dan heel aardig als je dit later door vakbondskaderleden zelf naar voren hoort brengen. Dat is voor de mensen ook veel herkenbaarder en concreter dan steeds het punt van een noodzakelijke socialistische verandering naar voren te brengen. Tot dat inzicht komen ze op een gegeven moment zelf wel.

Op 7 september hield 'FNV vecht voor je recht' een bijeenkomst in Rotterdam. Hoe kijk je terug op die avond?

ES

Het was een goede bijeenkomst waar zo'n 150 mensen op afkwamen. We moeten het alleen niet te vaak doen omdat het dan een 'avondje uit' wordt.

Er werd in de discussie gepleit voor lokale 'FNV vecht voor je recht'-afdelingen. Hoe kijk jij daar tegenaan?

ES

We moeten die kant op. We zijn niet in staat om geheel Nederland te bereiken. We kunnen natuurlijk dankzij de moderne technieken makkelijker communiceren dan vroeger, maar het echte contact tussen mensen is zo mogelijk nog belangrijker.

Kan 'FNV vecht voor je recht' ook binnen de bonden de kwestie van de noodzaak van een 'brede vakbeweging' weer op de agenda krijgen?

ES

Dat is zeer wel mogelijk. De sociale ANWB-gedachte wordt toch langzaam losgelaten. Ook hierbij kunnen de 'organizers' een belangrijke rol spelen. Bij hen kunnen we een voedingsbodem voor de brede vakbeweging ontwikkelen, een vakbeweging die ook maatschappelijke kwesties en de daarbij behorende standpunten niet uit de weg gaat. We zullen zo'n vakbeweging aan de basis, dus vanaf de werkvloer, weer moeten opbouwen.

(*) Uitwerking interview: Wilco Mulhuijzen.