Rinze Visser
Bankencrisis, kredietcrisis, economische crisis. In die gekwalificeerde volgorde mocht het grote publiek ingelicht worden over wat nu toch wel de ernstigste crisis na die van 1929 wordt gevonden. Maar of dit nu, afgezien van de ineenstorting van grote financieringsinstellingen in de VS vorig jaar - toen communisten nog om commentaar werd gevraagd - een crisis van het kapitalisme genoemd wordt, nou nee.
Ingewikkelde formuleringen en ogenschijnlijk uit het niets geboren constructies - vaak met gebruik van mooie woorden - moeten bij deze crisis het gevoel geven dat aan de oplossing ervan hard gewerkt wordt, dat deze crisis ook kansen biedt, enzovoort. Elk nadeel heeft z'n voordeel... Maar dat betekent niet dat uit dit nadeel (de crisis) een voordeel voor de kapitalistische systeemcrisis tevoorschijn mag komen. Namelijk dat in de debatten over deze crisis de noodzaak van systeemverandering aan bod komt.
Buiten de zogenaamde crisisbestrijdingsmaatregelen die onderdeel van Haagse maar ook buiten-Haagse discussies zijn (het geld voor het redden van het systeem moet door de niet-veroorzakers grotendeels betaald worden!) gebeurt er nog veel meer in dit land. Eén ding willen wij hier uitlichten vanwege de illustratieve waarde van met opgekloptheid gepaard gaande nietszeggendheid, van quasi-crisisbestrijding en het centraal stellen van individualisering van de gevolgen van de crisis.
De zogenoemde mobiliteitscentra die her en der met rijkssusidies in het land gesticht worden. Die zich ten doel stellen om ontslagen werknemers op te vangen en te proberen deze weer aan het werk te helpen. Dit anticrisisspeeltje van minister Donner heeft als taak bedrijven die in moeilijkheden verkeren te wijzen op van staatswege bestaande steunmogelijkheden zoals deeltijd-WW. Ook als het gaat om het benutten van scholing en uitplaatsen van werknemers naar andere bedrijven.
In het weekblad Vrij Nederland (nr. 39) lazen wij een artikel over het mobiliteitscentrum in Nijmegen. Hieruit komt wel duidelijk naar voren de absurditeit en de achter het mom van menslievendheid niet te verbergen laatdunkendheid met betrekking tot mensen die na tientallen jaren werken bij hetzelfde bedrijf op straat zijn gezet.
Nu moet de lezer bij het commentaar van schrijver dezes wel oog hebben voor zijn arbeidsverleden en dat van miljoenen anderen die wel wat gewend zijn wat betreft ontslagen te worden en opnieuw een baas te moeten zoeken. En ik kan u verzekeren dat dit voor een heel grote categorie van de werkende klasse later (dus nú!) nog veel erger is geworden. Bijvoorbeeld in de diverse bouwvakken, als uitzendkracht, als contractwerker - zeg maar: als willig werktuig van de flexibiliteit - is onzekerheid dienaangaande troef. Mobiliteitscentrum Nijmegen. Het opzetten van 'creatieve projecten', voorlichting aan ontslagen werknemers, begeleiding naar nieuw werk. Verbitterde mensen. Vooral over de manier waarop er met hen is omgegaan.
Een ontslagen arbeider vertelt hoe hij na 35 dienstjaren 'als een kleine jongen' bij de telefoon moest zitten wachten op bericht of hij wel of niet bij de ontslagenen zou horen. "Zo wordt er met ons omgegaan..." De projectbegeleider - de welzijnswerker van het nieuwe type van minister Donner - wil dit niet goedpraten, "maar een werkgever is zakelijk naar zijn personeel en voor jullie is dit persoonlijk". De teneur is steeds: ga niet in verzet, zet je woede en teleurstelling niet om in antikapitalisme maar "probeer in plaats van werknemer werkondernemer te worden". Schrijver dezes vertaalt: denk zoals jullie bazen, voel ook zo en gedraag je ook zo; als een goede onderdaan van het wereldwijde kapitalistische bedrijf. En ga vooral niet samen met anderen actie ondernemen, maar (het staat er echt! Mooie woorden!): "Zoek vooral troost bij elkaar"...
De daaropvolgende woorden lijken even ongelooflijk als verbijsterend, maar zijn écht uitgesproken: "Misschien is het een idee om met z'n allen het bos in te gaan en Gilles de la Tourette te spelen. Dat kan enorm opluchten". Een ongewilde metafoor voor het systeem dat arbeiders het bos instuurt en een belediging van mensen met een psychische handicap tegelijkertijd...! Even tenenkrommend als onmenselijk!
Als één van de mensen die vanwege de crisis werkloos zijn geworden klaagt over de druk van het UWV door de dreiging van het korten op de uitkering in verband met de verplichte sollicitatiefrequentie, dan wijst de projectbegeleider op de wetgeving en dat nu juist daarom een intensieve begeleiding van werklozen door het mobliteitscentrum zo nodig is... Na afloop van de sessie zegt een van de projectbegeleiders zich zorgen te maken over een van de aanwezigen die te kennen had gegeven met rust gelaten te willen worden. "Hij zit met een enorme schade en die opgekropte houding kan hem grote problemen opleveren". Misschien was dit wel de man die het beste doorhad wat daar aan de hand was. Misschien dacht deze wél na over het wezen van het kapitalisme en ergerde hij zich aan al die nietszeggendheid en goedpraterij van het systeem.
Wie ook maar enigszins weet heeft van de ernst van deze crisis en de mogelijke gevolgen ervan, die kan bij het lezen van het genoemde Vrij Nederland-artikel alleen maar de grootste moeite hebben onpasselijkheid te onderdrukken.