Wil van der Klift
Socialisme in Nederland, nou nee. Daar lijkt het helemaal niet op. Weinig behoefte ook om aan een socialistisch Nederland te bouwen. Trouwens, zeggen heel wat mensen, Nederland is eigenlijk al socialistisch. In de VS wordt door hele volkstammen, en niet alleen Republikeinen, beweerd dat heel Europa socialistisch is. Dus wat willen we eigenlijk nog meer?
Op maandag 30 november jl. was ik in de gelegenheid om de nieuwe film Capitalism, a love story, van Michael Moore te zien in Leeuwarden. Ik was er even tussenuit en was nog nooit in Leeuwarden geweest. Op zondag was het koopzondag geweest, het weer 's middags niet slecht, dus heel erg druk in de binnenstad. Sinterklaas kwam eraan. Op de markt koopjes te over. Geen vuiltje aan de schone Friese lucht.
'Socialisme' alom want, op een relatief klein aantal uitzonderingen na die uit de boot zijn gevallen (waarschijnlijk door eigen schuld, wordt er steevast aan toegevoegd), is er (nog) voldoende koopkracht om de talloze aanbiedingen te bewonderen en te kopen. Een welvarend land, Nederland en de hoofdstad van Friesland stralen een frisse ondernemende sfeer uit.
Waarom zou je je dan ook laten opstoken door zo'n Amerikaanse onruststoker die beweert dat het kapitalisme niet deugt en moet worden vervangen door een ander systeem, een democratisch systeem, terwijl op de achtergrond de Internationale wordt gespeeld? Dus zaten er behalve mijn vrouw en ik nog drie andere dolende geesten in de zaal. Zal wellicht de maandagavond geweest zijn? Niet echt een uitgaansavond.
Maar dan herinner ik mij de voorlaatste film van Michael Moore, Sicko, ook zo'n aanklacht tegen het (Amerikaanse) kapitalisme, toen ik met een tiental andere mensen in Den Haag ook al het gevoel had in een heel klein wereldje te leven. De film werd snel uit de roulatie genomen. Deze gaat het waarschijnlijk ook niet lang maken.
De huidige crisis begon in de VS. Het land van de onbegrensde mogelijkheden, maar steeds meer ook onmogelijkheden. Daar heeft de crisis inmiddels geleid tot grote tentenkampen voor mensen die uit hun huizen zijn gezet. Nederlanders die er leven schrijven brieven dat wij hier in Nederland niet begrijpen wat er zich daar afspeelt. Kameraden uit de VS beamen de ernst van de situatie. Inderdaad het Amerikaanse kapitalisme is naakter en harder van vorm dan we hier gewend zijn, dat toont de laatste film van Michael Moore bijzonder duidelijk aan.
Misschien had Van Aartsen, de huidige burgemeester van Den Haag en toen nog minister van BuZa, met wie ik een jaar of acht geleden bij toeval in het vliegtuig naar Athene een kort gesprekje had, dus toch gelijk? Op mijn vraag wat hij vond van het Amerikaanse optreden tegen Irak meldde hij dat Nederland te klein was om afstand te nemen van zijn grote broer, maar dat wij in Europa nooit zulke 'asociale' (mijn woorden) toestanden zouden beleven als in de VS. Twee soorten kapitalisme dus. Een goede soort, zoals in Europa en een minder goede, angelsaksische.
Intussen hebben we te maken met een crisis die op alle punten kan worden vergeleken met de Grote Depressie. Die crisis slaat nog grotere gaten in het asociale Amerikaanse stelsel. De brutaliteit, gewetenloosheid, ongeïnteresserdheid van mensen voor elkaars problemen, toont Michael Moore op een adembenemende manier. Inderdaad die werkelijkheid staat ver van het leven in de provinciestad Leeuwarden.
Toch had Van Aartsen geen gelijk. Het duurt wat langer, maar ook het Europese kapitaal is niet in staat om de crisis op te lossen zonder grote aanvallen op het levenspeil van de bevolkingen. Alle signalen staan op rood.
Dat Nederland bovendien nog steeds gewoon moet doen wat zijn grote broer aan de andere kant van het water wil, wordt nu aangetoond door de minister Middelkoop (en Verhagen) van het ministerie van Neokoloniale Bezettingen (voorheen van Defensie en daarvoor, meer toepasselijk: van Oorlog). Pleidooien om in Afghanistan te blijven en het herinvoeren van lintjes voor gedode soldaten. De koopman-dominee is terecht baas van dit VOC-ministerie. Het soort christendom dat hij aanhangt en oorlog horen bij elkaar als twee zijden van een gouden dukaat. Wie dat tot zich wil laten doordringen moet het Fries Scheepvaart Museum in Sneek bezoeken. De verwevenheid van de Nederlandse technologische ontwikkeling, koloniale overheersing, benepen kleinburgerlijkheid en uitbuiting van het 'gewone' volk zijn er bijeengebracht in een statig grachtenpand.
Socialisme in Nederland, in het land waar Ferdinand Domela Nieuwenhuis zijn eerste socialistische brochure schreef? Nee, dat niet. Maar wel een heel ander kapitalisme dan in de VS. Nog wel.