De zeven zonden van Hugo Chávez

Michel Collon in gesprek met president Hugo Chávez. Op dit moment dreigt Nederland te worden meegesleurd in de VS-plannen om het gebied te destabiliseren. Vanaf de VS-basis op Curaçao vinden verboden vluchten plaats over Venezolaans grondgebied. Het verzet tegen de VS-basissen op de Antillen groeit. (Foto Intal)

Fetia Micheroux

In Latijns-Amerika leeft bijna de helft van de mensen onder de armoedegrens. In Venezuela wil iemand daar korte metten mee maken. Sommigen noemen hem echter een populist of een dictator. We spraken met Michel Collon (*), die een boek wijdde aan de Venezolaanse president.

Is Hugo Chávez inderdaad een populist, zoals sommigen beweren?

Michel Collon:

"Zo wordt hij in de media toch afgeschilderd. Als iemand je niet aanstaat, plak je er gauw een etiket op. Door die etiketten belet je de mensen ernstig na te denken over bijvoorbeeld: de interne conflicten die in Venezuela, in Latijns-Amerika of hier spelen. Het begrip 'populist' is duidelijk: een populist is iemand die het volk naar de mond praat en allerhande dingen belooft die hij toch niet kan waarmaken. Volgens mij is dat een correcte omschrijving van heren als Sarkozy, Berlusconi en nog een stel andere Europese leiders. Zij beloven maar, en weten zelf best dat er van die beloftes niets zal terechtkomen."

En Chávez lost zijn beloften wel in?

M.C.:

"Toen Chávez in 1999 aan de macht kwam, hadden twee op de drie Venezolanen nog nooit een dokter gezien. De 'populist' Chávez heeft met de hulp van Cubaanse dokters medische posten opgericht, niet alleen in de armenwijken van Caracas, maar ook op het platteland en in de meest afgelegen streken van de Andes en van het Amazonewoud. Ik denk dat de meeste volkeren van Latijns-Amerika, van Afrika en van heel wat andere regio's best tevreden zouden zijn met dat soort van populistische leiders.

Daarna lanceerde hij een campagne die in twee jaar tijd anderhalf miljoen mensen alfabetiseerde. Niemand van zijn voorgangers had zoiets ooit gedaan. Mensen die hun studies uit armoede moesten onderbreken, gaan nu opnieuw naar school. Het onderwijsbudget is verdrievoudigd. Vroeger gingen de opbrengsten van de olievelden naar multinationals, nu naar de strijd tegen de armoede. Voor de rijken is Chávez dus de duivel, maar voor de armen heeft hij hoop gebracht."

Volgens sommigen gaat Chávez te traag, stelt hij zich te verzoenend op en rekent hij te weinig af met het kapitalistische eigendomsrecht.

M.C.:

"In de ogen van betweters is alles eenvoudig, natuurlijk. Hij zou beter dit en hij zou beter dat, én hij moet alle kapitalisten onteigenen, én een arbeidersstaat oprichten, én de revolutie verspreiden... Allemaal onzin. De belangrijkste hinderpaal voor de vooruitgang en de bevrijding van landen als Venezuela is de afhankelijkheid van multinationals. Daarvan moet Latijns-Amerika zich bevrijden. Dat is de allereerste stap die succesvol moet worden gezet, maar die is absoluut niet vanzelfsprekend. 'Salonrevolutionairen' die niet zoals Hugo Chávez moeten zorgen voor brood op de plank, hebben makkelijk praten. Een economisch systeem, waarin effectief sprake is van kapitalistische uitbuiting, laten kelderen maar zonder over een volwaardig alternatief te beschikken, is de mensen overleveren aan de hongersnood en ze elk revolutionair elan ontnemen. Een revolutie moet niet te snel en evenmin te traag verlopen. Je kunt geen succesvolle revolutie voeren als je alleen maar uitgaat van je wensdromen. Je moet in je programma en in je voorstellen rekening houden met de objectieve omstandigheden en met de mogelijkheden van de mensen."

In uw boek gaat u dieper in op de Noord-Zuidverhoudingen. U omschrijft het Noorden als een 'slokop' die alle rijkdom naar zich toetrekt. Wat bedoelt u daar precies mee?

M.C.:

"Europeanen en Noord-Amerikanen die het enorme verschil in rijkdom tussen Noord en Zuid willen verklaren, moeten eerst en vooral leren inzien dat daar bepaalde mechanismen achter schuilen. Ik weet natuurlijk best dat niet iedereen in het Noorden rijk is en dat de kloof tussen arm en rijk ook daar nog steeds toeneemt, maar de vraag is: over wiens rug hebben de rijken uit het Noorden hun rijkdom verworven? In mijn boek verwijs ik naar enkele historische studies: Europa is rijk geworden door goud en zilver uit Latijns-Amerika weg te roven, door de indianen af te slachten en door massaal zwarte slaven aan het werk te zetten."

Maar het kolonialisme van weleer heeft toch zijn laatste adem uitgeblazen?

M.C.:

"In de praktijk niet. Vandaag zijn exact dezelfde 'slokopmechanismen' aan het werk als toen, alleen gebeurt het nu iets meer verdekt en versluierd. In mijn boek heb ik het over de zeven plagen van Latijns-Amerika: mechanismen waarmee multinationals uit het Noorden de rijkdommen van het Zuiden opslokken.

In de eerste plaats gaat het om de genadeloze plundering van grondstoffen. Olie en gas, uiteraard, maar ook van water, dat in de loop van deze eeuw van groot strategisch belang zal worden.

Ten tweede is er de plundering van arbeidskrachten in allerhande toeleveringsbedrijven. Het gaat hier om regelrechte dwangarbeid waar vakbondswerk categorisch verboden is.

De derde plaag is de langzame verstikkingsdood van de lokale landbouw. Multinationals uit het Noorden dumpen hun gesubsidieerde producten op de Latijns-Amerikaanse en Afrikaanse markten. Op die manier wurgen zij de plaatselijke boeren die hun eigen productie niet langer aan de man kunnen brengen. Vele boeren laten hun gronden braak liggen en trekken naar de steden waar ze in krottenwijken bij elkaar troepen.

De vierde plaag is de eigen leidende klasse in de landen van het Zuiden. Het gaat hier om een lokale bourgeoisie die onder één hoedje speelt met de grote mogendheden en enkel de belangen dient van rijke buitenlanders.

De vijfde plaag is de schuldenlast. De banken uit het Noorden en de Wereldbank worden gecontroleerd door de rijke landen. Zij houden de landen uit het Zuiden gegijzeld onder een schuldenberg. Het gaat hier nota bene om een schuld die door plundering al dubbel en dik terugbetaald is, maar die nog steeds een uitstekend middel blijkt om de zuidelijke landen in een wurggreep te houden.

Het zesde mechanisme is de braindrain, kennisvlucht. En de zevende plaag ten slotte zijn de privatiseringen. De laatste vijftien jaar hebben de VS en Europa een duizendtal openbare bedrijven uit Latijns-Amerika verplicht om te privatiseren. Dat zorgde meteen voor nog meer verarming van de lokale economieën en voor een nog grotere greep van het rijke Noorden op het arme Zuiden."

Chávez kan op heel wat indrukwekkende prestaties bogen. Anderen lijken daar niet toe in staat. Hoe zou dat komen?

M.C.:

"De enorme olierijkdommen in Venezuela hebben de afgelopen 80 jaar voor een enorme kloof tussen rijk en arm gezorgd, maar Chávez heeft de spelregels volledig omgekeerd. Hij heeft de opbrengsten van de olie maatschappelijk ingezet. Het openbare bedrijf dat de Venezolaanse olierijkdommen beheert, heeft de multinationals de rekening gepresenteerd. Met de winsten uit de olieontginning kan hij de extreme armoede in zijn land aanpakken.

Dat verklaart allicht de hevige tegenstand die hij van de VS krijgt. Het is zoals Chomsky zegt: 'Als er ergens buiten de VS olie wordt gevonden, gaan ze ervan uit dat het om een aardrijkskundig foutje gaat. Olie bevindt zich per definitie onder VS-bodem.' Of zoals die kleine Irakees aan zijn grootvader vroeg: 'Opa, hoe komt hún olie onder ónze grond terecht?' Met die logica doet Chávez niet meer mee."

Welke bedreigingen van de VS zijn gericht tegen Venezuela?

M.C.:

"Er zijn er drie. Ten eerste geeft de CIA honderden miljoenen dollars uit aan de financiering van oppositiegroeperingen en desinformatie aan onze media. Ten tweede is er de bouw van zeven nieuwe militaire VS-basissen op Colombiaans grondgebied. 'Toevallig' naast natuurlijke rijkdommen en 'toevallig' worden daarmee de rebellerende landen Venezuela, Bolivia en Ecuador omsingeld. Maar ook mogelijk Brazilië. Ten slotte hebben de VS ook de vierde vloot gereactiveerd.

Die werd tijdens WOII gebruikt tegen de Duitse vloot en werd daarna afgeschaft, omdat de VS dachten dat ze Latijns-Amerika onder hun controle hadden. Ze hebben die gereactiveerd en een admiraal aan het hoofd geplaatst die carrière heeft gemaakt bij de 'Special Forces'."

In uw boek analyseert u ook de fouten van Chávez. Wat zijn die fouten?

M.C.:

"Chávez heeft zijn gebreken, maar Venezuela is niet de hel die onze media ervan maken. Het is evenmin de hemel, want er zijn grote problemen. De bureaucratie, bijvoorbeeld. Die werd geërfd van het vroegere regime. De oude ambtenaren zijn op hun plaats gebleven en saboteren waar ze kunnen. Corruptie is een tweede belangrijke plaag, die vanzelfsprekend niet eigen is aan Venezuela. Indien Chávez en de Venezolanen dat probleem niet kunnen oplossen, zal de revolutie mislukken, dat is duidelijk. Iemand uit de omgeving van Chávez vertelde me dat 60 procent van de hervormingen van Chávez niet worden toegepast. Dat geeft een goed beeld van het drama van de bureaucratie en de corruptie."

Maar waarom kan uw boek een Nederlandse lezer interesseren?

M.C.:

"In Europa valt er tegenwoordig niet veel te vieren. Er heerst hier een schrikbarend pessimisme en fatalisme. Latijns-Amerika stuurt ons tekenen van hoop. De mensen daar worden geconfronteerd met de problemen van armoede, neoliberalisme, afbraak van verworven rechten, plundering van arbeid en grondstoffen, enz. En zij slagen erin het tij te keren. Ze bieden niet alleen weerstand, maar boeken ook overwinningen in de strijd voor de sociale vooruitgang van de Venezolaanse bevolking."

Is dat uiteindelijk niet het belangrijkste, dat Venezuela ons toont dat een andere wereld mogelijk is?

M.C.:

"Men zal natuurlijk zeggen dat België of Frankrijk geen olie hebben, maar dat is niet het belangrijkste. De grootste 'zonde' van Chávez is niet dat hij het oliegeld heeft toegeëigend, maar erger nog dat hij het aan het volk heeft gegeven. Dat hij het volk ervan bewust heeft gemaakt dat het mogelijk is zijn lot in eigen handen te nemen. En dat is iets wat ook ons aangaat, want ook hier is er een kloof tussen rijk en arm en wij kennen ook de plundering van rijkdommen en arbeid.

Chávez en de Venezolanen tonen ons enerzijds dat er geld is en anderzijds dat er mensen zijn. De mensen, die de overgrote meerderheid uitmaken, hebben eigenlijk dezelfde belangen die niet verenigbaar zijn met de belangen van de multinationals."

(*) Michel Collon is een Belgisch schrijver en journalist. Hij heeft de oorlogsstrategie van de Verenigde Staten en de desinformatiecampagnes geanalyseerd in de boeken "Blufpoker. De grootmachten, Joegoslavië en de komende oorlogen" en "Bush, de cycloon". Hij is adviseur van TeleSur, het Latijns-Amerikaanse kanaal, en analist en oprichter van de alternatieve informatiesite Investig'Action.