Annabelle Schouten en Mark Jan Smit
Collega's klagen. Een reorganisatie dreigt. En jij denkt: wat nu? Je kunt gaan zitten afwachten of je kunt de strijd aangaan. Samen met die klagende collega's. Dat is wat Bart Plaatje, inmiddels werkzaam als FNV-organizer Handel op zijn werkplek heeft gedaan. Bij het distributiecentrum (DC) van Super de Boer in Beilen wist hij de werkvloer succesvol in beweging te krijgen. Hiermee is hij in feite één van de grondleggers van organizing in Nederland, zonder dat hij zich daar eerst van bewust was.
Het was in 2004 dat het balletje ging rollen bij het DC van toen nog Laurus. Plaatje was daar al tien jaar in dienst als voorman toen er een reorganisatie op touw werd gezet. De sfeer op de werkvloer raakte verpest. Het leek erop dat sommige medewerkers weggepest werden. Plaatje was al jarenlang lid van de bond en besloot na te gaan of hij via de kadergroep van het DC iets zou kunnen doen aan de problemen op de werkvloer. Hij stelde een lijst van problemen samen en werd uiteindelijk gekozen als kaderlid.
De bestaande kadergroep deed niet veel en maakte al snel plaats voor een andere. Dit waren allemaal nieuwe kaderleden, mensen die stevig in hun schoenen stonden en op de hoogte waren van wat er onder de 500 medewerkers op de werkvloer leefde.
De reorganisatie kwam, maar tegelijkertijd werd bekend dat de topman van Laurus een bonus van 1 miljoen euro zou meekrijgen. '"Staken! dachten we eerst", vertelt Plaatje. "Maar de kans was groot dat het bedrijf failliet zou gaan. Dan maar anders aanpakken." Samen met vijf andere kaderleden zette hij een ludieke actie op. Ze schreven een brief aan de topman en verzamelden aan de poort handtekeningen met het voorstel om de helft van zijn bonus in te leveren ten gunste van de ontslagen medewerkers. Bij de overhandiging van de brief op het hoofdkantoor in Utrecht was er volop pers aanwezig.
Het feit dat de vakbondsactivisten niet gekozen hadden voor een harde staking en dat ze de actie op hun vrije zaterdag hadden gevoerd, zorgde voor veel sympathie. Resultaat was dat de bonus binnen twee weken geheel van de baan was. Daarnaast werden alle problemen, die de kadergroep verzameld had, opgelost. Nog een overwinning: het aantal nieuwe vakbondsleden nam toe en de organisatiegraad liep richting de 60 procent.
Na de reorganisatie dreigde sluiting van het DC, toen ABN Amro het bedrijf wilde opsplitsen. Er brak een wilde staking uit. Zestig vrachtwagens legden het DC lam. Resultaat was dat de opsplitsing van Super de Boer van de baan was.
Vanaf dat moment groeide de kadergroep, zowel in omvang, in structuur en organizing-bewustzijn. In het DC ontstond een netwerk van contactpersonen op elke afdeling. Daarnaast was er geregeld contact met de leidinggevenden van het DC. Plaatje: "Dat ging een halfjaartje goed. Maar we merkten dat er steeds minder problemen van de werkvloer opgelost werden."
Er speelde van alles: de zaterdagtoeslag, het slordig omspringen met medische informatie, het dreigen met uitbesteding van het werk van de vrachtwagenchauffeurs. De kadergroep vond het weer tijd worden voor actie. Op een bijeenkomst van 30 mensen werd besloten een staking voor te bereiden. "Tot op de dag van vandaag weet de directie niet wie deze 30 waren", aldus Plaatje.
De dag daarna hielden deze 30 hun collega's bij de poort tegen en legden hun uit wat er aan de hand was. Tientallen vrachtwagens blokkeerden de deuren. 's Middags om 13.00 uur waren alle eisen ingewilligd.
Bij het DC werken veel uitzendkrachten. Die krijg je toch heel moeilijk georganiseerd? "Er kwam een aantal uitzendkrachten naar ons toe met problemen. Wij hebben gezegd: maak mensen lid. Dan kunnen we wat doen", vertelt Plaatje. De uitzendkrachten kwamen bijeen en de kadergroep nam Adecco onder handen. Nu kunnen uitzendkrachten diploma's halen om hun positie op de arbeidsmarkt te vergroten. Plaatje legt het verband met de mensen in vaste dienst. "Uitzendkrachten zijn kwetsbaar. Hun positie moet beter worden. Dat is ook in het belang van de vaste mensen: hoe sterker uitzendkrachten staan, hoe sterker zij zelf staan." Concreet uit zich dat in de afspraak dat uitzendkrachten die langer dan drie maanden in dienst zijn en lid van de bond, niet zomaar naar huis gestuurd mogen worden zonder opgaaf van reden.
De uitzendkrachten van het DC hebben zelf ook actiegevoerd en een petitie aangeboden met de eis: een toeslag ook voor hulpkrachten te laten gelden in de cao. "Dit is één van de eerste cao's met gelijke rechten voor vaste en tijdelijke krachten", zegt Plaatje.
Dat zijn grote successen. Super de Boer heeft nu serieus rekening te houden met de DC's, en niet alleen deze supermarkt. Ook bij de Jumbo en Albert Heijn komt de werkvloer in beweging. Het toont de kracht aan van organizing. Plaatje: "Na de wilde staking zei een vakbondsbestuurder: 'Dit lijkt wel organizing.' Op internet hebben we opgezocht wat organizing precies is. Dit is dus echt vanaf de werkvloer ontstaan." Organizing gaat niet alleen over een cao, maar juist over problemen op de werkvloer. Het gaat uit van een gezamenlijke strijd van de werknemers in plaats van een strijd van de bond voor de werknemers. Het staat haaks op het servicemodel dat uitgaat van de bond als dienstverlener.
FNV Bondgenoten en de ABVAKABO hebben diverse organizing-projecten lopen. FNV Bouw en andere bonden denken erover na om hetzelfde op te zetten.
In organizing ligt ook de sleutel om jongeren te bereiken. "De jongeren van nu zijn niet anders dan de jongeren van vroeger", zegt Plaatje. "Een jongere wordt geen lid van een bond omdat er ergens in Utrecht een kantoor staat, of omdat de bond een mooie website heeft met veel informatie." Een jongere wordt alleen lid wanneer hem/haar iets geboden wordt. Het gaat erom jongeren te leren op te komen voor hun rechten. Dat is waarmee de vakbond een verschil kan maken.
Je hoort vaak van mensen: 'Lid worden van de bond heeft toch geen zin, want ze doen toch niets voor mij.' "Daar gaat het mis", volgens Plaatje. Het is de vergadercultuur in dure kantoorpanden. "We gaan zitten praten met mensen die het allemaal met elkaar eens zijn. Zo hoort de bond niet te werken. De bond is de werkvloer, de bond ben je zelf samen met je collega's. Het is eigenlijk gewoon ouderwets vakbondswerk." (Overgenomen uit Voorwaarts: http://www.voorwaarts.net/cjblog/)