Eda Yenil
De plannen van de Turkse regering voor de wijziging van de Turkse grondwet zijn kortgeleden gepresenteerd aan het parlement. De Turkse grondwet, een erfenis van de militaire coup van 1980, is in de loop van de tijd een aantal malen ingrijpend gewijzigd of herschreven. De nieuwe aanpassingen zouden nodig zijn voor een democratischer Turkije, wordt uitdrukkelijk gezegd. Maar wat houden de aanpassingen eigenlijk precies in?
Na de aanpassingen zal het voor justitie moeilijker worden om politieke partijen te verbieden. Het initiatief voor zo'n ingreep wordt verschoven naar de regeringspartij. Het is niet onbegrijpelijk dat een partij als de AKP (de huidige regeringspartij) zo'n voorstel grondwettelijk wil regelen. De Turkse geschiedenis toont immers partijen die werden verboden vanwege hun religieuze grondslag en de AKP is ternauwernood aan een dergelijk verbod ontsnapt. Nu stelt deze partij voor om de aanklacht tegen een partij te laten behandelen door een parlementaire commissie, in plaats van door het hooggerechtshof. Het Turkse parlement, dus op dit moment eigenlijk de AKP zelf, zal zodoende moeten instemmen om een zaak tegen een dergelijke partij te kunnen beginnen.
Tevens zal na de aanpassingen de Raad van Rechters en Aanklagers, de instantie die bevoegd is rechters te benoemen, onder controle van het parlement worden gebracht. Het nieuwe voorstel houdt ook in dat de leden van het Constitutionele Hof aangewezen zullen worden door het parlement en de president.
Voor de arbeiders zullen er ook vernieuwingen ontstaan door de desbetreffende aanpassingen. Zo zal een verzoeningscomité, ingesteld door de regering, het laatste woord krijgen over de besluiten van vakbonden. "Als er geen verzoening zal plaatsvinden, dan maar geen stakingsrecht!", stelt het nieuwe voorstel voor.
Zelfs voor leken is te begrijpen dat de beoogde aanpassingen bedoeld zijn om de AKP en haar daden aan de controle van de rechterlijke macht te onttrekken. Om dit doel te kunnen bereiken, zijn de aanpassingen zeer uitvoerig uitgewerkt. Normaal gesproken is dat bij een grondwet niet gebruikelijk.
De privatiseringen in Turkije zijn de laatste jaren gestaag toegenomen. Als oorzaak hiervan wordt de mondiale crisis en lagere groei van de Turkse economie genoemd. Maar met deze privatiseringen dreigen de werknemers naast forse salariskortingen ook verworven sociale rechten te verliezen. Vaak genoeg worden de besluiten over privatisering gerechtelijk aangevochten en soms dan ook tegengehouden. Maar de AKP wil niet beperkt worden in haar optreden om de economische wereld te ordenen op haar manier. Ze wil dat tegen geen enkel privatiseringsbesluit een zaak aanhangig kan worden gemaakt, opdat er geen uitspraken komen die de eventuele besluiten kunnen tegenhouden.
De AKP wil de beperkingen van de wettelijke regelingen wegnemen, opdat de uitvoerende macht alle vrijheid heeft om te doen wat de AKP wenst. De AKP wenst dus eigenlijk het fascisme. De AKP wil een nieuwe grondwet die de absolute vrijheid voor haar eigen daden garandeert.
De overige aanpassingen hebben geen verdere betekenis in een land als Turkije, waar steeds meer sprake is van een politiestaat. In het voorstel wordt beschreven dat iedereen recht heeft om zijn privégegevens en de bewaring daarvan zelf te mogen bepalen. In een land waarvan allang bekend is dat afluisteren gebruikelijk is, zal de bescherming van privégegevens niet gewaarborgd kunnen worden. Tevens wordt in het voorstel ook vermeld dat de vrijheid van mensen om naar het buitenland te mogen reizen alleen beperkt kan worden door een rechterlijke uitspraak. Maar of zo'n uitspraak niet makkelijk te regelen is binnen het huidige systeem blijft een belangrijk punt.
Deze dagen zijn belangrijk, omdat er besprekingen met andere partijen zullen worden gevoerd omtrent het in- en uitvoeren van deze aanpassingen. Voor de wijziging is een tweederde meerderheid nodig in het 550 leden tellende parlement. Als die er niet komt, gebruikt de AKP haar volgende wapen: een referendum waarbij de wijzigingen rechtstreeks aan de bevolking zullen worden voorgelegd. Democratie? Als de meerderheid hetzelfde wenst als de AKP, zal er uiteindelijk ook besloten worden door deze meerderheid.