Op de foto in het midden Bernadeta Chudzik. Rechts van haar collega organizer Bart Plaatje (Foto: Voorwaarts).
Mark Jan Smit
Eind maart behaalden Poolse uitzendkrachten in Tilburg een overwinning. Een groep van zo'n twintig uitzendkrachten legde het werk neer en wist hiermee een gedwongen overplaatsing tegen te houden. Bovendien werden zes op staande voet ontslagen werknemers weer in dienst genomen. Plotseling zag uitzendbureau E&A zich geconfronteerd met een georganiseerde groep Poolse uitzendkrachten die eensgezind en vastberaden tegen hun respectloze behandeling protesteerde. Hiervan geschrokken bond het uitzendbureau in.
Georganiseerd in de vakbond kunnen Poolse werknemers dus een vuist maken. FNV Bondgenoten-organizer Bernadeta Chudzik, zelf van Poolse afkomst, speelt een belangrijke rol in het organiseren van Poolse werknemers.
Het afgelopen jaar zijn er meerdere gevallen van uitbuiting en intimidatie van Poolse uitzendkrachten in de media gekomen. Zelf heeft Bernadeta Chudzik dit ook aan den lijve ondervonden in de zes jaar dat ze in Nederland woont en werkt. Ze heeft voor diverse uitzendbureaus gewerkt. Daarbij kon ze altijd goed voor zichzelf opkomen, maar ze zag dat sommigen van haar collega's daar minder in slaagden. Ze maakte zich hierover ontzettend boos, maar voelde tegelijkertijd de onmacht om er iets aan te doen. Altijd gebrek aan respect, altijd werk op het allerlaagste niveau. "Het is gewoon moderne slavernij!", kenmerkt Chudzik de situatie treffend.
Een tijdje geleden kwam Chudzik aan de poorten van haar toenmalige werkplek, een distributiecentrum van Albert Heijn, FNV-organizer Bart Plaatje tegen. Ze kwamen aan de praat en al snel ging het gesprek over de situatie van de Polen in Nederland. Vanaf toen ging het vlot. Plaatje vroeg haar of ze vertaler wilde worden. Vervolgens solliciteerde ze als organizer en werd aangenomen. Dat is nu vijf maanden geleden. Nu zit Chudzik daadwerkelijk in de positie om te strijden tegen het onrecht dat ze al jarenlang gezien en ondervonden heeft.
Gevallen van intimidatie en uitbuiting van Poolse werknemers zijn geen incidenten, maar ze vinden systematisch plaats. Dit kan Chudzik volmondig bevestigen. Arbeidskrachten uit Polen worden dikwijls met mooie beloften hierheen gelokt door Nederlandse uitzendbureaus in Polen. Eenmaal aangekomen is het toch allemaal minder fraai, maar de mensen worden dan voor het blok gezet. Je kunt of akkoord gaan met de slechte woon- en werkomstandigheden, of teruggaan naar Polen. "Ze hopen dat het allemaal beter wordt en accepteren de omstandigheden, maar beter wordt het niet", vertelt Chudzik.
De Polen worden in slechte onderkomens gehuisvest en hebben vaak zeer beperkte bewegingsvrijheid. Een belangrijk gemis is het gebrek aan eigen vervoer. Meestal worden ze met busjes van het uitzendbureau uit Polen gehaald en met dezelfde busjes van en naar het werk gebracht. De Polen spreken de taal niet, kennen hier de weg niet en dikwijls liggen hun onderkomens afgelegen, waardoor ze in wezen gevangen zitten in hun kleine kamer. Chudzik: "Je denkt dat Nederland een vrij land is, vrij om te gaan en staan waar je wilt, waar je eigen keuzes kunt maken, een land zonder discriminatie, maar de praktijk voor Poolse werknemers is toch heel anders."
Momenteel zijn er nog maar weinig Poolse werknemers georganiseerd in de bond. "We staan pas aan het begin", vertelt Chudzik. "We proberen ons stap voor stap te verbreden". Chudzik is begonnen in haar oude werkomgeving en heeft dat fasegewijs uitgebouwd. Inmiddels zijn er in een aantal bedrijven kadergroepen in ontwikkeling. Chudzik beschikt over contactpersonen in de bedrijven die weer in contact staan met hun collega's. Op deze manier wordt er binnen de bedrijven een netwerk opgebouwd. Dat er voorzien wordt in een grote behoefte, blijkt wel uit de vele telefoontjes die Chudzik krijgt van werknemers uit deze bedrijven over allerlei woon- en werkgerelateerde problemen.
Maar het is een moeilijke strijd om de mensen georganiseerd te krijgen, en niet zonder reden. "Vooral de angst om de baan te verliezen is groot. Er is veel intimidatie op de werkvloer", vertelt Chudzik. Er is bepaald geen gebrek aan bewustzijn onder de Poolse werknemers. Iedereen is ervan overtuigd dat hij of zij uitgebuit wordt. "Maar je moet hen ervan overtuigen dat je door organisatie en strijd zaken kunt veranderen", vervolgt Chudzik. "Mensen moeten erin geloven, ze moeten weten wat ze kunnen, ze moeten ervoor vechten!" En dan vooral in georganiseerd verband. "Laten zien dat hun problemen niet individueel zijn, maar voor iedereen gelden, dat is het belangrijkste."
Wat ze als groep kunnen bereiken, heeft de wilde staking van zo'n twintig Poolse uitzendkrachten in Tilburg getoond. De angst werd overwonnen en bovendien hadden ze niets meer te verliezen. Ze streden tegen het ontnemen van hun laatste resten bewegingsvrijheid die hen bij de overplaatsing naar Nistelrode ontnomen zouden worden, tegen het ontnemen van de meest elementaire mensenrechten op een normaal en vrij leven, tegen het idee dat je alleen nog maar leeft om te werken. En deze strijd werd gewonnen, omdat ze als groep tegen uitzendbureau E&A in het verweer kwamen. De zes ontslagen uitzendkrachten werden weer aangenomen en hun overplaatsing ging niet meer door. "Ik ben ontzettend trots op deze mensen, op wat ze bereikt hebben", vertelt Chudzik. "Ze zijn zelfverzekerder uit de strijd gekomen. Ze weten nu wat ze met strijd kunnen bereiken".
Dit zal een eyeopener moeten zijn voor vervolgacties. De intimidatie vanuit de werkgevers zal toenemen al naargelang de Poolse werknemers zich meer zullen gaan organiseren. Maar wanneer de werkgevers zich geconfronteerd zien met een sterke en georganiseerde groep zullen ze moeten inbinden, zoals E&A heeft moeten doen. Binnenkort zal Chudzik zich op andere uitzendbureaus gaan richten. Het is de bedoeling om via de organizing-aanpak de organisatie van de Poolse werknemers zo sterk te doen toenemen, dat er een preventieve werking van uitgaat, een soort van afschrikking. "Dat de uitzendbureaus al bij voorbaat hun beleid zullen gaan aanpassen", legt Chudzik uit.
In een kort tijdsbestek van slechts enkele maanden is er al veel bereikt. De strijd voor een rechtvaardige behandeling voor Poolse werknemers gaat door! Het probleem verdient alle aandacht en ondersteuning. De vele misverstanden over Poolse werknemers in Nederland moeten uit de weg geruimd worden. En Chudzik gelooft in deze strijd. "Ik geloof in de mensen, ik geloof in veranderingen, ik geloof in mijn werk en ik ga er helemaal voor!" Strijdbaar sluit ze af met: "Ik geloof in deze strijd en ik wil er voor vechten!"