Mammoettanker Abvakabo FNV zal van koers veranderen

Ger Geldhof en Lot van Baaren in de vergaderkamer van de or van het GVB in Amsterdam voor een poster van de Februaristakingherdenking. (Foto: Manifest/MM)

Interview met Lot van Baaren en Ger Geldhof, nieuwe bestuursleden Abvakabo FNV

Op het laatste Abvakabo FNV-congres stelden zich, voor de elf plekken voor onbezoldigde bestuursleden, precies elf actieve vakbondsleden verkiesbaar onder de naam 'De Kloofdichters'. In een aantal verklaringen legden zij de basis voor een programma voor een strijdbare vakbeweging van actieve mensen met een stevige verankering op de werkvloer. Zeven van deze groep werden met overweldigende steun in het bestuur van Abvakabo FNV gekozen. Manifest sprak met Lot van Baaren van de afdeling Rotterdam-Rijnmond en Ger Geldhof van de afdeling Amsterdam over de motivatie van de kloofdichters, hun programmapunten voor een strijdbare vakbeweging en hun inschatting van wat na hun overwinning nu de belangrijkste uitdagingen zijn.

Wil van der Klift: Waarom namen jullie het initiatief om je als groep kloofdichters verkiesbaar te stellen?
Lot van Baaren en Ger Geldhof: Het initiatief werd geboren toen wij lid waren van de Bondsraad en elkaar daar ontmoetten. Al snel wisselden we elkaar bij de inspraakmicrofoon af om kritiek te geven op de koers van het toenmalige bondsbestuur. We werden door twee zaken tot een groep gesmeed. Ten eerste waren we het grondig oneens met de wijze waarop dit bestuur invulling gaf aan de vernieuwing van de Abvakabo FNV. Dit bestuur stond heel ver van de leden af en dacht zonder goede democratische besluitvorming binnen de vereniging leiding te kunnen geven. Ten tweede waren we het al snel inhoudelijk eens over waar een strijdbare bond voor moet staan en hoe zij georganiseerd moet worden.
Wat waren die inhoudelijke overeenkomsten?
LvB/GG: De werkvloer moet weer richtinggevend zijn in de bond. Wij zagen de kloof steeds groter worden tussen het marketingtechnisch leiding geven door het toenmalige bestuur en de werkelijke macht van de bond: de actieve, solidaire mensen op de werkvloer. Daarnaast vonden wij dat de kloof tussen het bestuur en de vereniging, de actieve vakbondskaders, opgeheven moest worden. Wij vonden dat veel te veel werd ingezet op het polderen en te weinig offensieve eisen werden gesteld, bijvoorbeeld wat betreft de noodzaak van stoppen van het marktdenken in de publieke sector.
Twee jaar geleden zou de Abvakabo FNV een nieuwe koers gaan varen, er was zelfs een speciaal congres. Hoe hebben jullie die koerswijziging ervaren en welke rol speelden jullie?
LvB/GG: In 2006 hebben we, als gedelegeerden op het congres, mede het toenmalige bestuur gekozen. Toen we in januari 2007 de plannen te horen kregen over de uitwerking van het document 'Visie, Missie en Strategie' van de Abvakabo FNV schrokken we ons rot. Er werden allerlei modieuze managementideeën over de vakbond als 'open netwerkorganisatie' gepropageerd en in plaats van te bouwen op de kracht van de actieve kaders in de bedrijven, zou er gaan worden ingezet op ledenwinst door middel van individueel georiënteerde marketing. We moesten ons vooral gaan richten op de beter opgeleiden en beter verdienenden, waarop we reageerden met: moeten we dus een yuppen-bond worden? We eisten een extra Bondsraadszitting om hierover te spreken.
Echt woest waren we toen we via de media moesten vernemen dat het bestuur geen gedwongen ontslagen uitsloot bij de werkorganisatie van de Abvakabo FNV in de reorganisatieplannen. Terwijl nota bene op hetzelfde moment door de bond bij bedrijven en instellingen tegen gedwongen ontslagen werd geknokt. Maar met verwijzing naar het mandaat van de directeur van de werkorganisatie en dat aan deze 'vernieuwing' niet te ontkomen was, weigerde het bestuur in te gaan op onze kritiek. Pas onder grote druk van de Bondsraad werden gedwongen ontslagen uitgesloten. En nadat de afdeling Amsterdam met een eigen visiedocument was gekomen, dwongen we in de Bondsraad een werkgroep af om aan Missie Visie en Strategie gezamenlijk een invulling te geven.
En in die kritiek groeiden jullie naar elkaar toe?
LvB/GG: In die werkgroep zaten we voortdurend op één lijn waar het onze inbreng betrof. Uiteindelijk werd een compromis bereikt dat in een buitengewoon congres in 2008 werd vastgesteld. Al snel daarna bleek dat het toenmalige bestuur alleen de punten uit het compromis ging uitvoeren die in hun oorspronkelijke beleidsvoorstellen pasten. De door ons ingebrachte punten van een offensieve vakbondspolitiek en een stevige verankering in de verenigingsdemocratie kregen van het bestuur minder prioriteit met als feitelijk resultaat dat er niets aan werd gedaan. In de Bondsraad kaartten we dat dus ook weer vaak samen aan. Uiteindelijk gaven het bestuursvoornemen om de afdelingen hun stemrecht in de Bondsraad te ontnemen aan de ene kant en de opstelling van het bestuur in het AOW-dossier aan de andere kant de doorslag. De druppel was de presentatie van het 'Flexibele AOW-plan' van de FNV, CNV en De Unie in september 2009 in de media, terwijl wij zelf daarover aan het vergaderen waren in de Bondsraad. Dat plan heeft de deur voor ons dichtgegaan. Toen hebben we de koppen bij elkaar gestoken en besloten onze verantwoordelijkheid te nemen en een eigen traject in te zetten naar het congres in mei.
Hoe hebben jullie je als groep voorbereid op het congres? Wat was de reden van het succes?
LvB/GG: We hebben onze eerste verklaring al in januari uitgegeven. We begonnen toen met vijf kandidaten, maar al snel kregen we voor onze visie steun van meerdere afdelingen en sectoren uit het hele land. We hebben voor de overige kandidaten gezocht naar mensen die een nieuwe, frisse kijk hebben op de vakbond. We waren ons bewust dat we snel het verwijt zouden kunnen krijgen te steunen op de 'oudere, conservatieve' vakbondskaders als we niet zouden aantreden met een kandidatenlijst die divers was qua leeftijd, sexe, regio en sector. Dat is redelijk gelukt. We hebben als initiatiefnemers veel werk gestoken in deze diversiteit binnen de groep. De reden van ons succes was vooral dat we als kaderleden die op verschillende niveaus actief waren in de vereniging goed konden verwoorden wat er leefde.
In de verkiezingscampagne voor het nieuwe Abvakabo FNV-bestuur zijn harde woorden gevallen. Hoe hebben jullie die verkiezingsstrijd ervaren?
LvB/GG: De winst van ons verkiesbaar stellen is dat er binnen Abvakabo FNV weer serieus gediscussieerd wordt over de politiek-inhoudelijke aspecten van het vakbondswerk. Sommige bestuursleden voelden zich persoonlijk beledigd toen wij in onze eerste verklaring stelden dat een deel van hen of slecht op de hoogte was van wat er in de vereniging speelt of dit onvoldoende liet meewegen in de besluitvorming. De reactie van het toenmalige bestuur op onze kritiek en kandidaatstelling was stijlloos. Er zijn dingen gebeurd in de campagne die naar onze mening niet hadden mogen gebeuren. De opstelling van het zittende bestuur tegenover de vier die zich kandidaat stelden voor het Dagelijks Bestuur is ronduit schandalig. Daar is ook een extra bondsraadsvergadering aan besteed.
Maar ze kropen in de campagne ook steeds dichter naar ons toe. Waar het zittende bestuur eerst vooral groei van ledenaantal propageerde, kopieerde het daarna onze roep om juist ook een 'sterke' bond te worden. Wij stelden namelijk dat een hoger ledenaantal niet automatisch kracht betekent, maar dat het afhangt van de wijze waarop en met welke eisen je ze organiseert. Dat was ons punt.
Is jullie overwinning op het congres een uiting van een trendbreuk binnen de vakbond?
LvB/GG: Ja, dat zou kunnen, maar die trendbreuk zet alleen door als het ons lukt om de ingezette koers te realiseren om weer terug te keren naar de basis van de vakbond, de actieve leden in de bedrijven en instellingen. De trend om de vakbeweging als 'onderneming' te zien is wel gebroken. Dat we zoveel stemmen kregen op het congres heeft ook te maken met het feit dat we jarenlang een consequente actieve en offensieve vakbondslijn hebben verdedigd. De kloofdichters hebben zich als groep direct na het congres opgeheven. Nu gaan we als gekozen bestuursleden die consequente lijn uitwerken. Dat er wat veranderd is, dat is wel voor iedereen duidelijk.
In de aanloop naar de verkiezing hebben jullie de Abvakabo FNV als mammoettanker getypeerd die van koers moet veranderen. Hoe groot schatten jullie de kansen daartoe?
LvB/GG: Dat is niet makkelijk te zeggen. Om in de beeldspraak te blijven: we zijn nu aan boord, we staan zelfs in de stuurhut. Maar we weten nog niet precies waar al die knoppen voor zijn. We weten ook nog niet precies wie er in de machinekamer zitten beneden. Of zij wel naar ons gaan luisteren. We weten wel dat er een kapitein is die eigenlijk een andere kant op wil dan de bemanning. Dat is dus best lastig. Die mammoettanker van koers te laten veranderen en op de nieuwe bestemming te laten aankomen is de uitdaging.
Zijn er al resultaten zichtbaar?
LvB/GG: In het dossier AOW/pensioenen is door de FNV helaas al een aantal wissels genomen die wij natuurlijk ook niet weer ongedaan kunnen maken. Toch wisten we ook hierin nog wat bij te sturen. Daardoor wordt nu ook consequent binnen de bond alleen gesproken over onderhandelaars-akkoord, heeft er al een Bondsraadsvergadering plaatsgevonden over het onderhandelaarsakkoord en er komt nog een extra vergadering van de Bondsraad om over de uitkomst van het referendum te spreken. Verder maakt de Abvakabo FNV op haar website niet alleen de positieve kanten van het onderhandelaarsakkoord over de AOW en de pensioenen bekend, maar wordt ook melding gemaakt van de negatieve gevolgen voor de werknemer. Ook wordt er nog een brief gestuurd met plus- én minpunten naar alle leden. (Het interview vond plaats op maandag 21 juni, voorafgaande aan de informatiebijeenkomst in Amsterdam. Van 18 tot 30 juni kunnen FNV-leden reageren. De bewuste brief zal op 26 juni worden verstuurd. red. Manifest).
Verder staan we als nieuwe bestuursleden met de poten stevig in de vereniging en investeren er in om dat zo te houden. Daardoor weten we wat er speelt, zijn wij wel bereid daar rekening mee te houden en weten we hoe we een goede discussie moeten organiseren. Daar zullen in de toekomst zeker betere en meer gedragen besluiten uit voortkomen. Dan krijgt de bond weer kracht.
Wat voor plannen hebben jullie dan voor de toekomst van de Abvakabo FNV? Wat zijn de speerpunten?
LvB/GG: Belangrijkste is dat het initiatief weer bij de leden komt te liggen. Leden moeten veel meer betrokken worden bij beslissingen over en het uitvoeren van het beleid van de vakbond. De (actieve) leden moeten op alle niveaus met elkaar debatteren. Kritische meningsvorming moet worden gestimuleerd. De interne democratie moet verbeteren. Vakbondsbestuurders moeten weer de verbindende schakel tussen (actieve) leden en werkorganisatie van de bond zijn bij het realiseren van de doelen die door de (actieve) leden zijn gesteld. De zichtbaarheid van de vakbond op de werkvloer moet worden vergroot. Transparante communicatie en consequente terugkoppeling van het bestuur zijn daarvoor essentieel. De luiken moeten open. De Abvakabo FNV moet ook weer een brede vakbond worden die positie kiest in voor leden relevante maatschappelijke onderwerpen. We gaan in de Federatieraad een meer offensieve opstelling eisen van de FNV als geheel. De Abvakabo FNV moet een nadrukkelijke rol opeisen in het publieke debat over marktordening en daarbij sectoren benoemen waar marktwerking teruggedraaid moet worden. Het doorgeschoten markt- en managementdenken in de publieke dienstverlening moet een halt worden toegeroepen. Er is dringend behoefte aan een substantiële verhoging van het netto besteedbare inkomen van de laagste loonschalen en uitkeringen. We moeten blijven opkomen voor werknemers aan de onderkant van de arbeidsmarkt en voor verbetering van de positie van de meer kwetsbare groepen in de samenleving.
Hoe zien jullie de bedreigingen, zoals de aangekondigde keiharde bezuinigingen? Wat is jullie antwoord hierop?
LvB/GG: De richting waarop de politiek gaat, de weg van de asociale bezuinigingen stemt ons niet vrolijk. De Abvakabo FNV moet naar onze mening veel sterker naar buiten treden met alternatieven voor de bezuinigingen. De rekening van de crisis moet bij de rijken worden gelegd. Noodzaak is nu het goed en helder informeren van de vakbondsleden over de bedreigingen, de leden activeren mee te denken en te discussiëren over alternatieven en als collectief achter de eisen te gaan staan. De vakbond moet, als massaorganisatie, het initiatief weer naar zich toe trekken.
Hoe verhoudt jullie programma zich tot de methode van organizing?
LvB/GG: Het besluit van het congres om prioriteit te geven aan het invoeren van onderdelen van de methodiek van organizing in Abvakabo FNV is op ons initiatief genomen. De uitdaging die de organizing-methode is voor het verstevigen van de democratische besluitvorming binnen de vakbond is een goede zaak. Soms is de FNV meer bezig met het beheersen van de onvrede op de werkvloer in plaats van dat het namens en samen met de mensen op de werkvloer eisen stelt voor verbetering van loon en arbeidsvoorwaarden. De vakbond moet weer echt een beweging van emancipatie worden.
Wat is jullie persoonlijke inzet in deze vakbondslijn?
LvB/GG: We doen in het bestuur mee aan de werkgroepen over sociale zekerheid en arbeidsvoorwaarden. Het begint met betere informatie naar de leden toe over deze onderwerpen. Wij willen de leden optimaal informeren, adviseren, vervolgens ook activeren, organiseren en mobiliseren. We willen als onbezoldigde bestuursleden zichtbaar zijn voor de leden in de afdelingen en de sectoren. Succes hangt af van het antwoord op de vraag of we daadwerkelijk de leden meenemen in de dilemma's waarvoor we staan. Hoe we de kracht ontwikkelen om de eisen te verzilveren.
De centraal geformuleerde eisen van de FNV waren tot nu toe veel te mager. Wij vinden al jarenlang dat we een groter deel van de koek verdienen. We hebben jaren in de Bondsraad geijverd voor hogere looneisen. Die eisen blijven wij stellen, ook als bestuurder. De onderkant van de arbeidsmarkt verdient echt meer dan het nu krijgt. Voorop moet staan het realiseren van individuele economische zelfstandigheid van onze leden.

uitwerking interview: Maarten Muis.