Cuba wil duurzaam socialisme

Op 3 september jl., vanaf de treden van de Universiteit van Havana, sprak Fidel Castro - weer in het openbaar - duizenden studenten toe tijdens een betoging voor wereldwijde kernontwapening. Op 9 september ging Fidel Castro in op een aantal verdraaiingen die de ronde deden in de media na een interview met de journalist Jeffry Goldberg van 'The Atlantic'. Zijn reactie was duidelijk: voor Cuba is er maar een weg te bewandelen, niet een kapitalistische, maar een socialistische (Foto: www.cubadebate.cu/Roberto Chile).

Over de hele wereld worden sinds het opsluiten van de vijf Cubaanse antiterroristen in een VS-gevangenis door progressieve mensen solidariteitsacties georganiseerd. Op 12 september jl. werd in Amsterdam aandacht gevraagd voor de vijf Cubanen die gevangen zitten in Amerikaanse gevangenissen en voor de economische blokkade van de VS van het socialistische Cuba. (Foto: Geki Luiten)

Wil van der Klift

Ook op Cuba zijn de gevolgen van de mondiale crisis zichtbaar. De moeilijke economische situatie wordt bovendien nog verergerd door de gevolgen van de orkanen die het eiland troffen, maar vooral door de voortdurende blokkade van het eiland door de VS. Cuba is stap voor stap op weg naar een duurzaam socialisme.

Vanaf het begin van zijn presidentschap, twee jaar geleden, heeft Raúl Castro gehamerd op noodzakelijke sociaaleconomische veranderingen en er geleidelijk ook een aantal doorgevoerd. Zoals gebruikelijk op Cuba worden dit soort maatregelen besproken op alle niveaus van de maatschappij. Daarmee wordt een stabiele basis gelegd voor die hervormingen. De maatregelen waarmee de CTC (Vakbondscentrale van Cuba) op 15 september jl. naar buiten trad waren dan ook zeker geen verassing.

Dat de rechtse media ermee aan de haal gingen en gaan, ook niet. Zeker nu de westerse wereld in een diepe sociaaleconomische crisis verkeert zal alles worden aangegrepen om te 'bewijzen' dat het socialisme geen alternatief is. En dus moet ook socialistisch Cuba het ontgelden. In het verleden werd meerdere malen gemeld dat Fidel Castro dood was of dat de Revolutie op het punt stond om in elkaar te storten. Sommige Cuba-watchers, zoals in ons land de heer Kortenhof, verdienen hun brood met dit soort 'analyses'. Nu Fidel Castro - inmiddels 84 jaar en weer regelmatig in het nieuws - nog steeds leeft worden hem woorden in de mond gelegd en als die worden tegengesproken, wordt zijn integriteit in twijfel getrokken. Het past wonderwel in de talloze pogingen om de broers Raúl en Fidel tegen elkaar uit te spelen en zo de politiek op het eiland te verengen tot een soort familiedrama, zoals we er op de Nederlandse tv talloze kennen. Een soort Cubaans Goede Tijden, Slechte Tijden. Maar de werkelijkheid blijkt ook deze keer weer anders.

Mondiale crisis met ernstige gevolgen

Op zestig mijl van Cuba vandaan worstelt de bevolking van de VS met stijgende werkloosheid en toenemende armoede, stagneert de economische groei en dreigt langdurige deflatie. Veel mogelijkheden om wat aan deze voortwoekerende economische problemen te doen zijn er niet meer. Sinds 2008 is de rente al tot het minimum verlaagd. En de geldpers draait ook al op volle toeren. Sinds de crisis is de Amerikaanse balans verdubbeld, een reuze opgeblazen ballon. En inmiddels ebben ook de effecten van het stimuleringspakket van 800 miljard dollar snel weg. Niemand verwacht nog dat de Democraten de verkiezingen op 2 november ongeschonden doorkomen. Obama zal nog meer vleugellam worden dan hij nu al is. Daar zal de meerderheid van de bevolking in de VS zeker geen baat bij hebben. Integendeel, anders dan op Cuba is de kloof tussen arm en rijk in de VS al jaren aan het groeien. Waar op socialistisch Cuba - ondanks alle economische moeilijkheden - iedereen gratis gezondheidszorg van een goede kwaliteit heeft, neemt in de VS het aantal onverzekerde zieken alleen maar toe.

In Europa lijken de gevolgen van de crisis nog iets verder weg te staan van het dagelijks leven, maar de eenzijdig door export geboekte successen van met name Duitsland en Nederland zijn flinterdun. Overal in Europa worden bezuinigingsvoorstellen uitgewerkt en in steeds meer landen ook toegepast. De betrekkelijke windstilte in Nederland zal na Prinsjesdag in ieder geval niet meer gelden voor duizenden ambtenaren die worden weggesaneerd. Afgesproken in het regeerakkoord Balkenende 4 ging het al om 5000 ambtenaren,nu komen daar nog eens 4000 bij. Als CDA, VVD en PVV de dienst gaan uitmaken zal het slagveld nog grimmiger zijn. Zij lopen met plannen rond om nog meer ambtenaren te ontslaan en vooral fors te snoeien in de salarissen. Voor de 11.000 postbodes die de laan worden uitgestuurd en waarvan er volgens de werkgever 4500 gedwongen ontslag krijgen ziet de toekomst er ook bepaald niet zonnig uit.

We spreken dan nog niet over de plannen van de formatiepartners om in totaal tot 2015 18 miljard euro te bezuinigen. De Nederlandse gezondheidszorg staat nog steeds op een hoog peil, maar de plannen bestaan om de gezondheidszorg drastisch uit te kleden. De drastische bezuinigingsplannen betekenen een verdere afbraak van de verzorgingsstaat.

Andere oplossingen voor dezelfde soort problemen

Het ligt voor de hand dat onder zulke omstandigheden iedere strohalm door rechtse politici en media wordt aangegrepen om het enige alternatief dat bestaat voor de drastische kapitalistische snoeiplannen, een socialistische planeconomie, in diskrediet te brengen. Maar dezelfde soort problemen die het gevolg zijn van de mondiale economische crisis waarmee ook het kleine eiland Cuba kampt, worden daar sociaal opgelost zonder dat er mensen tussen wal en schip vallen. Onder omstandigheden die veel moeilijker zijn dan in het rijke Westen.

Uiteraard is het overhevelen van een half miljoen ambtenaren naar andere banen, binnen een tijdsbestek van een half jaar, geen gemakkelijke opgave. Maar de Cubanen verwachten optimistisch dat de staat erin zal slagen om honderdduizenden nieuwe banen in de private sector te realiseren.

Meer dan 85 procent van de 5,5 miljoen werknemers op Cuba is in dienst van de staat. Dat betekent dat bijna 5 miljoen (4.675.000) mensen salarissen ontvangen van de staat, waarvan nu ruim 500.000, een relatief klein aantal dus, in de particuliere sector werk zal gaan zoeken. Het gaat al met al wel om een drastische maatregel. Maar de Cubanen, die gewend zijn altijd te klagen over het dagelijkse leven en ook daadwerkelijk onder moeilijke omstandigheden moeten leven, staan in grote meerderheid achter hun Revolutie. Zij weten dat de meerderheid van de bevoking slechteraf zal zijn als het opgebouwde sociale systeem wordt opgegeven. De wereldwijde financiële en economische crisis bovenop de jarenlange Amerikaanse blokkade maakt echter ingrijpende maatregelen nodig.

Cuba wil 'duurzaam socialisme'

De maatregelen op Cuba betreffen voorzichtige hervormingen binnen het bestaande socialistische systeem. Om de ontslagen werknemers te helpen zullen er duizenden nieuwe licenties worden uitgereikt waarmee zij een nieuw bestaan kunnen opbouwen. De Cubaanse regering heeft een lijst van 124 'erkende' activiteiten voor mensen die zichzelf willen tewerkstellen.

Het aantal nieuwe banen zal aanzienlijk worden vergroot door nieuwe werkgelegenheid buiten de staat te vormen, door een ander grondbeleid, het vormen van nieuwe coöperaties en particuliere banen. Bovendien hoopt de overheid dat veel werknemers een baan zullen zoeken in sectoren die in het verleden minder in de belangstelling stonden, zoals bij de politie, in het onderwijs en in de industrie, aldus de verklaring van de CTC. Daarin wordt ook vermeld dat op Cuba fors wordt geïnvesteerd in sectoren als de olie-industrie, het toerisme en de biotechnologie. Men hoopt dat de toekomstige groei van de werkgelegenheid in die sectoren zal plaatsvinden.

Op korte termijn zal de werkloosheid stijgen, maar op iets langere termijnzal de Cubaanse economie er evenwichtiger door worden en kunnen ook de lonen stijgen in de particuliere sector, waardoor het welzijn van duizenden gezinnen binnenkort kan verbeteren. In de privé-sector zijn de lonen al langer hoger dan in vergelijkbare staatsbanen. De komende periode zal er veel moeten worden bijgeschaafd aan de uitvoering van de plannen. Maar dat kan de Cubaanse samenleving wel aan. Cubanen zijn gewend om in solidariteit gezamenlijk oplossingen te zoeken voor de problemen waarmee ze te kampen hebben.

De maatregelen van de regering worden ernstig gehinderd door de blokkade. Pogingen om de productiviteit van de boeren te verhogen strandden bijvoorbeeld kortgeleden op een nijpend gebrek aan kunstmest, landbouwmachines en herbiciden. Het feit dat ook Obama de blokkade blijft inzetten om de Cubaanse Revolutie te breken toont aan waar deze president politiek staat. Dit wordt zelfs door Amnesty International (zie www.ncpn.nl bij webartikelen Manifest 9) negatief gewaardeerd. Het proces van interne hervormingen verloopt soms heftiger dan in andere perioden. Cuba is deel van de mondiale wereld en zal zich net als elk ander land moeten aanpassen aan nieuwe omstandigheden. De overgrote meerderheid van de bevolking staat echter achter de eigen Revolutie die een sociaal stelsel bracht dat gebaseerd is op eerlijk delen en niet zoals in het Westen een systeem met een groeiende tweedeling tussen arm en rijk.