"Zonder inzicht in de noodzaak van organisatie, geef je jezelf over aan de achteruitgang"

Rinze Visser (Foto Manifest).

1 mei-demonstratie CPN in Amsterdam in 1977. (Foto: Nationaal Archief).

Interview met NCPN-lid Rinze Visser: veertig jaar communistisch gemeenteraadslid.

Wil van der Klift en Maarten Muis

In de gemeente Lemsterland in Friesland is de NCPN met een fractie van drie leden vertegenwoordigd in de raad. De burgerlijke media, zoals tijdens de laatste gemeenteraadsverkiezingen HP/De Tijd, schrijft met regelmaat artikelen waaruit de verbazing, en soms ook afkeer, klinkt dat in dit deel van Friesland de communistische partij haar posities heeft behouden. Rinze Visser, die de fractie leidt, is sinds dit najaar veertig jaar lid van de gemeenteraad van Lemmer. Manifest reisde af naar dit Friese vissersdorp en sprak aan de keukentafel met het communistisch gemeenteraadslid over het bereiken van deze mijlpaal en over de toekomst van de communistische partij.

RV

"Als ik me in alle zogenaamde vernieuwingspogingen die leidden tot het links-liberale GroenLinks gevoegd had en het communistische karakter van het raadswerk had opgegeven, zou ik me niet meer durven vertonen in Lemmer. Ik heb in mijn leven een kapitalisme meegemaakt dat een tijd materiële vooruitgang kon brengen, maar sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw maken we achteruitgang mee.

Toen ik raadswerk ging doen in de jaren zeventig ging het om te zorgen dat het badhuis open bleef totdat alle gezinnen over een douche zouden beschikken, maar de jaren tachtig kenmerkten zich door bedrijfsbezettingen om de werkgelegenheid in de industrie te behouden. Nu zie je, na een lang ideologisch offensief, de frontale aanval op de sociale zekerheid. Zolang ik kan, zal ik me inzetten en strijden voor de belangen van de arbeidersklasse. De mensen komen naar me toe en vertellen me dat ze zich grote zorgen maken. Want wat er nu politiek en economisch gaande is baart veel mensen hier in Lemmer grote zorgen."

WvdK: Wat zijn je verwachtingen voor de toekomst?

RV

"Ik zie het soms heel zwart. Als ik kijk naar de mensen, dan zie ik steeds meer ernstige situaties. Het is meestal niet mijn eigen situatie die me in beweging brengt. Ik denk wel eens: als het er echt om gaat, dan kunnen de bloemen er in mijn tuin wel uit en zaai ik aardappelen. Ze krijgen mij er niet onder. En ik weet dat veel mensen zo taai zijn als ik. Maar ik wil niet dat het zover komt. De buffer die de arbeidersklasse heeft opgebouwd in de afgelopen periode zal niet voldoende zijn om de volgende crisis te overleven. Ik heb al meegemaakt dat CWI-medewerkers weigerden aanvragen voor uitkeringen te behandelen omdat er sprake was van nog een heel klein beetje spaargeld. Dat soort schandalen moeten openbaar gemaakt worden. Dat soort medewerkers verdienen een gevangenisstraf."

Je eerste twee decennia raadswerk vallen samen met de teloorgang van de CPN. Hoe zijn jullie hier in Lemmer daar mee omgegaan?

RV

"Ik was in de CPN lid van het partijbestuur en heb dus van dichtbij de liquidatie meegemaakt. Het was een hele moeilijke periode. We moesten nadenken hoe we in Lemmer toch een communistische factor konden blijven. We waren actief in het horizontaal overleg van communisten (HOC) van CPN-leden die zagen dat het in de partij de verkeerde kant opging. Voor het inzicht in de juiste strategie om als communistische organisatie, hoe wrakkig die soms ook is, plaatselijk stand te houden, is de vraag 'waarom je er alsorganisatie bent' van groot belang. En dat is te strijden voor het socialisme. En strijden voor socialisme kan ook betekenen dat je in beweging moet blijven om de dreigende achteruitgang van die mogelijkheden voor die strijd af te remmen. Want het kan in de toekomst zo zijn dat het verdedigen van de verworvenheden van het socialisme, dus ook de indirecte hier in het Westen, prioriteit heeft."

Wat is nu de reden van het succes in Lemmer? Wat maakt de NCPN onderscheidend in de gemeentepolitiek?

RV

"Je moet de partij van de arbeidersklasse willen zijn. Je moet er toe willen behoren. In Lemmer heb ik het voordeel dat ik in een kleine gemeenschap actief, en dus overal gekend ben. Daarnaast is er een lange communistische traditie in Lemmer. Door deel van de gemeenschap te zijn, word je gedwongen na te denken over welke belangen er te verdedigen zijn. Door mensen direct te helpen met advieswerk, door ze te informeren via pamfletten en brochures en ze te organiseren voor de strijd, zoals bedrijfsbezettingen en demonstraties, bouw je een vertrouwensbasis op die de mogelijkheid biedt parlementaire posities te veroveren en te behouden."

Hoe ging je om met de weerstand tegen de politiek van de CPN en NCPN? Was er sprake van anticommunisme in Lemmer?

RV

"Als je de bevolking organiseert kan je tegenstand verwachten vanuit de heersende klasse en hun handlangers. Zo kregen we tijdens een bedrijfsbezetting in de jaren tachtig, door partijleden georganiseerd, heel wat over ons heen. De NVV-vakbondsbestuurder probeerde de actie gelijk af te zwakken tot een vierentwintiguursstaking. En de toenmalige voorzitter Groenevelt van de Industriebond ging hier in de buurt in een klein dorpje voor de PvdA een redevoering houden waarin hij zei dat communisten actievoerden om bedrijven open te houden, waarvan de bazen grote profiteurs waren. De communisten steunden dus met de actie deze laaienlichters, zo betoogde Groenevelt. Terwijl de bedrijfsbezetting er was voor het beschermen van de banen van de arbeiders! Wij moesten direct een pamflet uitgeven om deze aanval in de rug te ontzenuwen. Ook was er ooit een PPR-lid die in de raad verkondigde dat als de gemeenteraadsleden niet zouden opkomen voor de belangen van de 'gewone' mensen, zij deze mensen overlieten aan 'dat soort'. En daarmee bedoelde hij dus ons, de communisten."

Sommige ex-CPN-leden menen dat we het voor elkaar hebben in Nederland. De eigen kinderen zitten op de universiteit, de strijd is dus over in hun ogen. Jij gaf, mede door je positie in Lemmer, niet op. Wat houdt je strijdbaar?

RV

"Als communisten strijden wij altijd voor vooruitgang, ook toen de achteruitgang al was ingezet. We moeten nu onder het vaandel van de vooruitgang de aangekondigde verslechteringen tegenhouden. Het gaat niet alleen om de uitkeringen en lonen. Het gaat nog veel meer om het behouden en versterken van de organisaties van de arbeidersklasse. Als de huidige ontwikkeling van afbraak en ideologische verwarring niet gestopt wordt, dan heeft over een tijd een organisatie als een vakbond geen ruimte meer in Nederland. Het is nu een tijd van extreem individualisme, en dat is niet zo maar gekomen. Denk aan de verkiezingsleus van de VVD onder Hans Wiegel: 'Gewoon jezelf kunnen zijn', Veronica, de reclames, steeds maar de boodschap jij, jij, jij en niet wij."

Is deze ontwikkeling van individualisme ook niet gebaseerd op dertig jaar relatieve luxe waarin men zich weinig zorgen hoefde te maken over zaken als inkomen en werk? Is daar nu door de crisis niet een verandering in gekomen?

RV

"Het gros van de mensen leefde vroeger onder erbarmelijke omstandigheden. Daar hebben de mensen zich aan ontworsteld. Door collectieve strijd. Zelfs politieke stromingen die zichzelf totaal niet links vonden moesten, onder de druk van het succes van het wereldwijde socialisme, toegevingen doen aan eisen van sociale rechtvaardigheid. Wat nu soms luxe genoemd wordt, hadden we daar honderd jaar geleden ook niet al recht op? Het komt er nu op aan de huidige levensstandaard en sociale zekerheid te verdedigen. Ondanks de chronische crisis van het kapitalisme sinds de jaren zeventig, met al die afbouw van industriële werkgelegenheid hier in Lemmer, is het gelukt mede door de vakbeweging en delen van de PvdA de gevolgen voor de mensen beperkt te houden. Dat is voorbij. Nu komt de echte klap. Plannen die ik in de jaren zeventig al hoorde, gaan nu echt uitgevoerd worden. Er is zeker een omslag."

Wat zou nu gezien die omslag de communistische boodschap moeten zijn? Zie je hier in Lemmer mogelijkheden tot het organiseren van verzet tegen de verslechteringen?

RV

"Als wij in de plaatselijke krant schrijven dat we in een periode leven van sociale afbraak, dat we een maatschappij dreigen te worden van ieder voor zich, krijg ik geen reacties dat het niet waar is. Ik krijg niet te horen dat iedereen het nog nooit zo goed heeft gehad. Ze herkennen wat we zeggen. De stemming is echter dat deze ontwikkeling moeilijk tegen te houden is. Ze zien voor zichzelf daarin nog geen rol. En dat was vroeger vaak ook al zo, maar toen waren er nog initiatieven vanuit linkse activisten zoals wij die deze mensen samenbrachten in actie. Het bestaan van een sterke communistische partij is voor die organisatie altijd cruciaal geweest. En is het nu nog. Ze waarderen hier in Lemmer het ideologisch verzet van de NCPN, dat laat de parlementaire steun met drie zetels wel zien, maar mensen durven nog niet zelf hun nek uit te steken. Onze taak is het verspreiden van inzicht in de noodzaak van organisatie. En van collectieve strijd."

Wat zou jij de jongeren mee willen geven? Hoe kunnen zij de achteruitgang weer ombuigen met collectieve strijd?

RV

"De tegenstanders zien ook dat er een omslag is en dat er nieuwe mogelijkheden voor collectieve actie ontstaan. Dus ze zullen er nu alles aan doen om definitief af te rekenen met communistische organisaties en opvattingen. We zullen jongeren moeten waarschuwen zich niet in de luren te laten leggen door kapitalistische sprookjesverhalen over individualisme. Je ook niet door Wilders gek laten maken. Het gaat om de saamhorigheid van de mensen.

Als jongeren willen strijden voor het behoud van sociale verworvenheden, als zij zich willen inzetten voor een toekomst van een rechtvaardiger wereld, dan zijn zij op hun plek in een communistische partij. Maar de communistische partij is er ook voor mensen die tegen het kapitalisme opbotsen, die aan het eigen lijf ondervinden wat kapitalistische uitbuiting is. Het is door marxistisch-leninistische scholing en praktische klassenstrijd dat het inzicht in de ontwikkeling van de maatschappij ontstaat, en dus ook in de eigen situatie. Het zijn de communisten die zich vanuit dat inzicht bewust in de klassenstrijd mengen. Het staat anderen ook vrij deze strijd te leiden, zij doen het echter niet. Zo is het hier in Lemmer gegaan en die functie zal de communistische partij ook in de toekomst voor nieuwe communisten hebben."

Uitwerking interview Maarten Muis.