De onafhankelijke denktank E2020 analyseert vanuit Europees perspectief de mondiale ontwikkelingen op financieel, economisch, sociaal en politiek terrein. Hij identificeert de daarin aanwezige trends en doet op basis daarvan voorspellingen voor de middellange termijn. De resultaten worden maandelijks gepubliceerd in het online bulletin GEAB.
Het onderzoeksteam stelt dat er momenteel sprake is van een mondiale systeemcrisis die de fase van wereldwijde geopolitieke ontwrichting heeft bereikt. In het oktobernummer van GEAB worden de eerste symptomen hiervan uitgebreid beschreven. Het onderstaand persbericht is geheel aan dit thema gewijd.
Daarnaast is er in dit nummer speciale aandacht voor de ontwikkelingen in de betrekkingen tussen Rusland en Euroland. De onderzoekers verwachten dat deze twee landen in de periode 2011-2014 centrale spelers op het wereldtoneel zullen zijn. "Rusland is de eerste mondiale speler die de overgang heeft gemaakt van een supermacht in de naoorlogse wereldorde naar een grootmacht die is toegerust voor de wereld na de huidige crisis. Euroland daarentegen is een nieuwe mondiale speler en dankt zijn ontstaan aan de bewuste politiek van nationale regeringen om de orde die in 1945 werd gecreëerd achter zich te laten. Bijna dagelijks kunnen we vaststellen dat Euroland als valutazone steeds belangrijker wordt en in feite de belangrijke beslissingen binnen de totale Europese Unie bepaalt. Zowel Rusland als Euroland behoren tot de eerste mondiale spelers die als het ware door de crisis nieuw ontstaan zijn."
Persbericht bij GEAB nr. 48 (16 oktober 2010)
In mei 2006 schreven we dat de mondiale systeemcrisis via een ingewikkeld proces van vier fasen zou verlopen en dat in de laatste daarvan, de 'decanteringsfase', de eerste kenmerken zichtbaar zouden worden van het nieuwe systeem dat uit de crisis voortkomt. In februari 2009 hebben we er een vijfde fase aan moeten toevoegen: een wereldwijde geopolitieke ontwrichting zou volgens ons de overheersende trend worden in de periode 2010-2020. De oorzaak daarvan was het gebleken onvermogen van de G20 (de 20 rijkste landen van de wereld) om een begin te maken met het inrichten van dat nieuwe internationale systeem, vooral op monetair terrein.
Elk jaar maken we een analyse van de risico's die afzonderlijke landen lopen in de huidige crisis. Tot vorig jaar baseerden we ons daarbij op een negental criteria en bleken de resultaten steeds betrouwbare voorspellingen. Het inzicht dat de mondiale systeemcrisis momenteel een vijfde fase doorloopt, maakte het nodig extra criteria toe te voegen teneinde op een juiste manier rekening te houden met alle trends die de wereld van morgen bepalen. Alleen die landen, die in staat zijn hun bevolking te beschermen tegen de ergste sociale en materiële gevolgen van de crisis, zullen de sociale onrust onder controle kunnen houden die in de komende maanden en jaren steeds heviger zal worden. Daarom hebben we als nieuwe criteria bij de analyse van landenrisico's gekozen voor de hoogte van de nationale belastingen in de afgelopen 20 jaar en het vermogen van een land om een mondiale valutaoorlog te overleven.
Op basis van onze geactualiseerde risicoanalyse voor 39 landen en Euroland (onze naam voor de eurozone) voor de periode 2010-2014 verwachten we dat deze landen allemaal een ernstige verslechtering van hun economische, politieke en sociale situatie tegemoet zullen gaan. De mate waarin ze de gevolgen van de fase van geopolitieke ontwrichting in de mondiale systeemcrisis zullen ondervinden, zal van land tot land verschillen. We hebben vier groepen kunnen onderscheiden: van uiterst kwetsbaar (onder andere de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk) tot nauwelijks gevoelig (bijvoorbeeld Duitsland). Nederland en Euroland bevinden zich in de middengroepen.
Inmiddels is voor iedereen duidelijk dat de G20 en het IMF (Internationaal Monetair Fonds) er definitief niet in geslaagd zijn om de internationale gemeenschap te bewegen tot de noodzakelijke hervormingen van het mondiale valutasysteem. Onze voorspelling in maart 2009 aan de vooravond van de G20-top in Londen was dus correct: volgens ons zou die top de laatste mogelijkheid zijn om het internationale monetaire systeem, dat de hoofdoorzaak van de crisis is, nog te hervormen. Als men deze kans zou laten voorbijgaan, zou de wereld vanaf eind 2009 een fase van mondiale geopolitieke ontwrichting ingaan. De klimaattop in Kopenhagen eind 2009 gaf een eerste aanduiding voor deze ontwikkeling: hoewel de strijd tegen de klimaatverandering voorgesteld werd als de hoogste prioriteit, bleken de deelnemers op pijnlijke wijze niet in staat om tot een gemeenschappelijke aanpak te komen. Sindsdien is er elke maand een stroom van berichten over dreigende staatsfaillissementen, drastische bezuinigingsprogramma's die gepaard gaan met een toenemende sociale onrust (zoals in Frankrijk), internationale conferenties waarop men het er alleen over eens wordt dát men het niet met elkaar eens is, handelsconflicten en valutaoorlogen, enz. En dit alles speelt zich af tegen de achtergrond van de ondergang van het centrum van het mondiale systeem, de VS. Daar daalt de omvang van het wegtransport weer, blijft het aantal huisuitzettingen stijgen, komen steden steeds dieper in de rode cijfers terecht, ... Het internationale financiële systeem doet steeds meer denken aan de 'dronken boot' uit een gedicht van Rimbaud, die door de golven naar onbekende stranden gedreven wordt.
Sinds enkele maanden zijn we getuige van de eerste symptomen van een wereldwijde valutaoorlog. Bijna twee jaar geleden voorspelden we deze al en afgelopen maart nog hebben we dit herhaald in het verwachte tijdpad van de wereldwijde geopolitieke ontwrichting. Over enkele weken zal het onvermijdelijke falen van de G20 (tijdens de top in Seoul) en het IMF bij het oplossen van deze valuta- en handelspolitieke spanningen een nieuw bewijs zijn voor deze fase van de systeemcrisis en tevens een nieuw omslagpunt ervan markeren: 'ieder voor zich' wordt de regel.
In de komende weken zal de Britse regering de details bekendmaken van een buitengewoon omvangrijk bezuinigingsprogramma. Het VK zal met het verlies van bijna een miljoen arbeidsplaatsen, en sociale en politieke onrust vervolgens in een ongekende sociale en economische crisis terechtkomen. Maandenlang heeft men geprobeerd deze te omzeilen door de publieke aandacht af te leiden van Londen en het pond, op dezelfde wijze als men in het afgelopen voorjaar middels dagelijkse artikelen in de Financial Times van de 'Griekse crisis' een 'eurocrisis' heeft proberen te maken. Het VK staat er op dit moment alleen voor, het heeft zich ten tijde van de Griekse kwestie immers buiten het financieel reddingsplan van de EU geplaatst en de VS zijn momenteel te zwak om te hulp te komen.
Begin november zullen de VS te maken krijgen met een ongekende politieke patstelling als gevolg van de tussentijdse Congresverkiezingen. Tegelijkertijd zal de Amerikaanse centrale bank, de Fed, een nieuwe poging doen om de Amerikaanse economie vlot te trekken door met behulp van de virtuele geldpersen opnieuw extra liquiditeiten in omloop te brengen. Door het reeds aanwezige enorme overheidstekort kan de regering Obama immers zelf niet meer met een nieuw stimuleringsprogramma komen. De omvang van deze kwantitatieve versoepeling (quantitative easing) zal echter niet zo groot zijn als de financiële markten verwachten, want ook de Fed heeft tegenwoordig geen onbeperkte speelruimte meer. Als hij overdrijft, zullen de landen die massale dollarreserves bezitten, zoals China, Japan, Europa en de olieproducerende landen, hun leningen aan de VS gaan verminderen. Desondanks zal er zoveel geld uit het niets gecreëerd gaan worden dat de dollar aan waarde zal verliezen, waardoor de spanningen in het internationale valutasysteem verder toenemen. (Op 2 november werd bekend dat de Fed tot en met juni volgend jaar ten minste 600 miljard dollar in de Amerikaanse economie gaat pompen in de vorm van het opkopen van Amerikaanse staatsschuld; noot vert.) Van doorslaggevend belang is evenwel dat de Fed niet in zijn opzet zal slagen, de VS zijn immers nu al een land dat moet bezuinigen, ook al brengen alleen nog maar de gezinshuishoudens dat in praktijk. Uiterlijk in 2011 zal ook de Amerikaanse regering moeten erkennen dat ze de publieke uitgaven drastisch zal moeten verlagen.
We kunnen de ontwikkelingen in de komende vier jaar als volgt kort weergeven:
Tot slot: het feit dat de Amerikaanse schulden nog steeds de Triple-A status hebben, behoort tot dezelfde virtuele wereld als de recente verklaring van Amerikaanse economische autoriteiten dat de recessie overwonnen is. De groeiende kloof tussen de woorden van de hoofdrolspelers van een ineenstortend systeem en de werkelijkheid zoals die door de meerderheid van de burgers en de sociaaleconomische spelers wordt ervaren - tientallen miljoenen Amerikanen zijn afhankelijk van voedselbonnen en een derde van de Amerikanen kan de eindjes niet meer aan elkaar knopen - is een overtuigend teken van de ondergang van dat systeem. De financiële markten hebben dat inmiddels ook begrepen: de risicopremie op Amerikaanse staatsobligaties is in het derde kwartaal met 28 procent gestegen en daarmee bijna even hoog als die op de Ierse en Portugese staatsschuld. Deze drie landen moeten dan ook rekening houden met zeer onaangename verrassingen in de naaste toekomst.
Bron: www.leap2020.eu
Vertaling en bewerking: Louis Wilms