'Klassenstrijd tegen Imperialisme. Alleen klassenbewuste strijd brengt vrede dichterbij (Foto: Flickr/Jeroen020/cc/by-sa-nc).
Elisseos Vagenas (*)
Het strijken van de rode vlag op het Kremlin in december 1991 markeerde een van de meest tragische gebeurtenissen in de moderne geschiedenis. Het contrarevolutionaire proces in de Sovjet-Unie, de omverwerping van het socialisme en de herinvoering van het kapitalisme werden ermee voltooid (deel 2).
Wat het antiraketschild betreft, verschillende Amerikaanse defensiecommissies vinden de plaatsing daarvan in Centraal-Europa economisch niet haalbaar, vanwege economische, militaire en politieke redenen. Ze stellen nu voor het schild elders te installeren (Israël, Turkije, Azerbeidzjan, de Balkan). [6] De nieuwe Amerikaanse leiding onder president Obama lijkt zich ook deze richting op te begeven, zoals we al konden opmaken uit zijn verklaringen van eind september 2009.
Alvorens door te gaan met kwesties die de standpunten van hedendaagse communisten betreffen is het de moeite waard om een blik te werpen op de geschiedenis; op de standpunten van de communistische beweging ten opzichte van de internationale organisaties. Omdat het onmogelijk is om in het kader van dit artikel in te gaan op alle organisaties richten we ons op twee welbekende belangrijke mondiale organisaties, de Volkerenbond en de Verenigde Naties. Ook beschouwen we het standpunt van de Sovjet-Unie, het eerste socialistische land ter wereld ten aanzien van deze organisaties.
Na het eind van de Eerste Wereldoorlog richtten de zegevierende landen in 1919 de Volkerenbond op, in een poging de status quo te handhaven en om de verdeling van de territoria en de markten in hun voordeel voort te zetten. Echter ook om de ontwikkeling van de wereldwijde revolutionaire beweging en de invloed van de Sovjet-Unie op de wereld tegen te gaan. De Volkerenbond was actief tot 1939 en werd officieel afgeschaft in 1946. De activiteiten van de Volkerenbond waren net als die van andere imperialistische verbonden natuurlijk 'door God gezegend': de bevordering van de vrede, de veiligheidshandhaving, het oplossen van meningsverschillen met vreedzame en diplomatieke middelen.
In het Programma van de Russische Communistische Partij (Bolsjewieken) onthulde Lenin de ware redenen voor de oprichting van de Volkerenbond: "de toenemende druk van het proletariaat en met name de overwinningen ervan in een reeks landen versterken het verzet van de uitbuiters en maken nieuwe vormen van kapitalistische verbonden noodzakelijk. Deze nieuwe verbonden hebben als voornaamste doel de onderdrukking van de revolutionaire beweging van het proletariaat in alle landen; zij organiseren de uitbuiting van alle bevolkingen ter wereld". [7]
De Volkerenbond liet al gauw zijn tanden zien aan de jonge Sovjetdemocratie met de openlijke ondersteuning van de contrarevolutie en met behulp van veertien landen die probeerden met een militaire aanval de Russische Revolutie van de Bosjewieken te onderdrukken. In zijn kritische stijl becommentarieerde Lenin deze aanval: "Onlangs hebben jullie een resolutie aangenomen als gevolg waarvan de Internationale Volkerenbond Kolchak erkende als de enige wettige heerser over Rusland. Sindsdien hebben we van Kolchak alleen nog maar zijn hielen gezien." [8]
Tegelijkertijd viel de leider van de Oktoberrevolutie de sociaaldemocratendie de Volkerenbond openlijk ondersteunden fel aan: het sociaal-chauvinisme was het wezenlijke en beslissende van opportunisme. Het steunen van de landsverdediging stond in een dergelijke oorlog daadwerkelijk gelijk aan het verdedigen van de roofzuchtige belangen van de 'eigen' bourgeoisie. Na de oorlog waren het de verdediging van de roofzuchtige 'Volkerenbond', de verdediging van de directe of indirecte bondgenootschappen met de bourgeoisie van het eigen land tegen het revolutionaire proletariaat en de 'sov-jet'beweging, de verdediging van de burgerlijke democratie en van het burgerlijke parlementarisme tegen de 'sovjetmacht' die de voornaamste uitingen vormden van die ontoelaatbare en verraderlijke compromissen (...). [9]
Lenin was zich bewust van de ernstige intra-imperialistische tegenstellingen die dit roofzuchtige bondgenootschap in zich droeg en voorzag ook het toekomstige standpunt van de Volkerenbond ten opzichte van Sovjet-Rusland: "Op elk niveau zijn de belangen van de leden van de Volkerenbond duidelijk met elkaar in tegenspraak. (...) Het werd duidelijk dat de Volkerenbond niet-bestaand was, dat dit verbond van kapitalistische machten op oplichting berust en dat het een feite een verbond van dieven is die allemaal iets van de ander proberen af te pakken." [10]
Lang voor de ineenstorting van de Volkerenbond had Lenin de toekomstige ontwikkeling van dit "grootse eensgezinde verbond van alle vooruitstrevende landen" zoals hij de organisatie spottend noemde al voorzien: "Een dergelijke eenheid is een verzinsel, pure oplichting, een grove leugen. We hebben kunnen aanschouwen - en dit was een typisch voorbeeld - hoe deze beruchte Volkerenbond mandaten probeerde uit te delen om landen te laten regeren en de wereld op die manier te verdelen, hoe deze beruchte alliantie aantoonde dat ze een zeepbel was, die barstte omdat ze gegrondvest was op kapitalistisch bezit." [11]
In zijn geïsoleerde positie bepaalde Sovjet-Rusland duidelijk de koers voor zijn internationale betrekkingen. Enerzijds streefde het land naar de grootst mogelijke samenwerking met de kapitalistische landen op het gebied van handel, economie en de politiek om zodoende het isolement te doorbreken. Anderzijds zocht Rusland de vastberaden steun van de revolutionaire beweging wereldwijd.
Zoals duidelijk werd tijdens de deelname aan de economische conferentie in Genua (1922) streefde Sovjet-Rusland ernaar om te profiteren van de intra-imperialistische tegenstellingen, en het slaagde hier ook in. Als antwoord op de eisen van landen die terugbetaling eisten van schulden die het regime van de tsaar en de Voorlopige Regering gemaakt hadden (18,5 miljard goudroebels) verlangde de USSR compensatie voor de vernietiging die de buitenlandse imperialistische interventie veroorzaakt had (39 miljard goudroebels). Daarnaast accepteerde Rusland verschillende andere wederzijdse aanspraken in ruil voor het herstel van diplomatieke en economische betrekkingen waarmee het gezamenlijke 'blok' tegen de Sovjet-Unie doorbroken werd.
Naast de conferentie van Genua nam de Sovjet-Unie (echter niet als lid) deel aan verschillende commissies van de Volkerenbond over ontwapening. De Sovjet-Unie zette haar eigen standpunt over een totale ontwapening uiteen en onthulde hiermee de rol van de Volkerenbond: "Of, neem bij voorbeeld de recente verklaringen van de Sovjet-delegatie in Genève over de kwestie van een daadwerkelijke ontwapening (en geen schijnvertoning). Hoe valt het te verklaren dat de Volkerenbond na het vernemen van kameraad Litvinov's onverbloemde en oprechte verklaring ten faveure van een totale ontwapening aan de grond genageld stond van verbijstering? Toont dit feit niet aan datde Volkerenbond geen instrument is van vrede en ontwapening maar een instrument van herbewapening en van het voorbereiden van nieuwe oorlogen?" [12]
Met zijn verwijzing naar de herbewapening (1925) noemde Stalin de imperialistische vrede een 'gewapende vrede' en hij uitte kritiek op de rol van de Volkerenbond en de Tweede Internationale: "Hier zien we een voorbeeld van de onvergelijkbare hypocrisie van de diplomatie der bourgeoisie. Ze roepen en zingen over vrede en proberen hun oorlogsvoorbereidingen te verhullen (...). Wat hebben de Volkerenbond en de Tweede Internationale gedaan om een eind te maken aan deze furieuze wapenwedloop? Weten zij niet dat geweren uit zichzelf beginnen te vuren als er maar genoeg van in omloop zijn? Verwacht geen antwoord van de Volkerenbond en de Tweede Internationale. Het punt is dat de belangenconflicten tussen de zegevierende landen groeien en steeds intenser worden. Een aanvaring tussen hen wordt onvermijdelijk en ter voorbereiding van een nieuwe oorlog herbewapenen ze zich met man en macht. Ik overdrijf niet als ik zeg dat we hier geen vriendschappelijke vrede hebben tussen de zegevierende landen maar een gewapende vrede; een gewapende vrede die bezwangerd is met oorlog. Wat zich nu afspeelt in de zegevierende landen doet ons sterk denken aan de situatie van vóór 1914, een situatie van gewapende vrede. De Europese machthebbers proberen dit feit te verdoezelen met hun geroep over pacifisme. Ik heb echter al gezegd wat dit pacifisme inhoudt en welke waarde we eraan moeten hechten. De Bolsjewieken eisen al pacisfisme sinds de conferentie van Genua. Waarom steunen de Tweede Internationale en alle anderen die de mond vol hebben van pacifisme ons voorstel niet?" [13]
E.V. is lid van het Centraal Comité van de KKE en internationaal secretaris van de KKE. Vertaling en bewerking Frans Willems.