Elisseos Vagenas (*)
Het strijken van de rode vlag op het Kremlin in december 1991 markeerde een van de meest tragische gebeurtenissen in de moderne geschiedenis. Het contrarevolutionaire proces in de Sovjet-Unie, de omverwerping van het socialisme en de herinvoering van het kapitalisme werden ermee voltooid (deel 3).
Kort daarna, onder verwijzing naar het bloedbad dat de Japanners aanrichtten in Nanking zei hij: "De Volkerenbond heeft weer een klap in het gezicht gekregen. Wie anders dan lakeien van het imperialisme kunnen het 'normaal' vinden dat het ene lid van de Volkerenbond de bewoners van de stad van een andere lidstaat kan afslachten? De Volkerenbond voelt zich geroepen hierover te zwijgen en gaat ervan uit dat deze kwestie hem niet aanbelangt. [14]
Tegelijkertijd legde Stalin uit waarom de USSR geen lid was van de Volkerenbond: 'De Sovjet-Unie is geen lid van de Volkerenbond. Op de eerste plaats omdat zij geen verantwoordelijkheid wenst te nemen voor de imperialistische politiek van de Volkerenbond, voor de 'mandaten' die de Volkerenbond uitdeelt voor de uitbuiting en onderdrukking van de gekoloniseerde landen. De Sovjet-Unie neemt niet deel aan de Volkerenbond omdat zij zich kant tegen imperialisme en tegen de onderdrukking van de kolonieën en de afhankelijke landen. Op de tweede plaats is de Sovjet-Unie geen lid van de Volkerenbond omdat zij geen verantwoording wenst te nemen voor de oorlogsvoorbereidingen, voor de wapenwedloop, voor de nieuwe militaire bondgenootschapen etc.; zaken die door de Volkerenbond gedoogd en gerechtvaardigd worden en die onherroepelijk zullen leiden tot nieuwe imperialistische oorlogen. De Sovjet-Unie neemt niet deel aan de Volkerenbond omdat ze zich met volle kracht verzet tegen imperialistische oorlogen (...).
Onder de huidige omstandigheden is de Volkerenbond een 'toewijzingsbureau' voor de imperialistische voormannen die achter de schermen hun misdadige zaakjes afwikkelen. Wat er officieel gezegd wordt in de Volkerenbond zijn alleen maar praatjes om de bevolking te misleiden. Wat er ínofficieel uitgevoerd wordt door de imperialistische bazen achter de coulissen van de Volkerenbond zijn regelrechte imperialistische acties, op huichelachtige wijze verhuld door de bombastische retoriek van de Volkerenbond.' [15]
Stalin onthulde de onderliggende economische oorzaken van de tegenstellingen binnen de Volkerenbond: "De Economische Conferentie van de Volkerenbond in 1927 waarvan het doel was om de 'economische belangen' van de kapitalistische landen met elkaar 'in overeenstemming' te brengen eindigde eveneens in een fiasco. De vreedzame weg naar de oplossing van het marktprobleem blijft afgesloten voor het kapitalisme. De enige 'uitweg' voor het kapitalisme is een herverdeling van de kolonieën en de invloedssferen door middel van geweld, door gewapende conflicten, door nieuwe imperialistische oorlogen." [16]
De buitenlandse politiek van de USSR streefde ernaar een verenigd front van de imperialisten tegen de USSR te voorkomen door gebruikmaking van de intra-imperialistische tegenstellingen. De belangentegenstellingen in het kamp van de imperialisten werden opgesomd: het belang van een aantal landen om economische banden met de USSR te onderhouden; de reactie van de werkende klasse in Europa; de angst van de imperialisten om een revolutie in hun eigen landen te ontketenen wanneer zij ten strijde zouden trekken tegen deUSSR. Tegelijkertijd voegde Stalin eraan toe dat Groot-Brittannië zijn pogingen om een verenigd front tegen de Sovjet-Unie te organiseren niet zou opgeven. De Britten zouden er niet in slagen een dergelijk front te vormen maar ondanks deze tijdelijke Britse mislukking zou de oorlogsdreiging nooit veraf zijn.
Stalin merkte op: "We mogen Lenin's verklaringen niet vergeten. Hij zei dat ons opbouwwerk voor een groot deel afhankelijk is van de manier waarop we er in slagen om een oorlog met de kapitalistische wereld uit te stellen. Deze oorlog is onvermijdelijk maar hij kan uitgesteld worden tot het moment dat de proletarische revolutie in Europa tot wasdom gekomen is óf tot het moment dat de koloniale revoluties volgroeid zijn óf tenslotte tot het moment daar is dat de kapitalisten slaags raken over de verdeling van de kolonieën. Daarom is het onderhouden van vreedzame betrekkingen met de kapitalistische landen een verplichting voor ons." [17]
De buitenlandse politiek van de USSR werd gekarakteriseerd door het streven naar vreedzame relaties met de kapitalistische landen. Desalniettemin stond dit niet in de weg van het streven naar doelen die de internationale communistische beweging moesten helpen ontwikkelen zoals de strijd:
Tegelijkertijd streed de USSR tegen het pacifisme van de bourgeoisie met haar Volkerenbond, haar gepreek over 'vrede', haar 'verbod' op oorlogen en haar gepraat over 'ontwapening': "Er zijn naïeve mensen die denken dat er geen oorlog meer zal zijn omdat er zoiets als een imperialistisch pacifisme bestaat. Dat is geheel onwaar. Integendeel: het is juist omdat het imperialistisch pacifisme en de Volkerenbond floreren bij nieuwe imperialistische oorlogen en interventies onvermijdelijkheden zijn.
Het belangrijkste van dit alles is dat de sociaaldemocratie de voornaamste vertakking van het imperialistische pacifisme tot in de werkende klasse vormt. Daarom is de sociaaldemocratie het belangrijkste steunpunt van het kapitalisme binnen de werkende klasse ter voorbereiding van nieuwe oorlogen en interventies". [19]
Na het uittreden van Japan (maart 1933) en Duitsland (oktober 1933) vroegen 30 lidstaten van de Volkerenbond aangevoerd door Frankrijk aan de Sovjet-Unie om zich bij de organisatie aan te sluiten. De USSR wilde van het lidmaatschap van de Volkerenbond gebruikmaken om het belangrijkste doel dat ze zich gesteld had te bereiken: het voorkomen van een verenigd en vijandig imperialistisch blok.
Als antwoord op de vraag van een Amerikaans journalist of de USSR nog steeds een negatief standpunt tegenover de Volkerenbond innam zei Stalin: "Nee, niet altijd en niet onder alle omstandigheden. Misschien begrijpt u ons standpunt niet helemaal. Ondanks het terugtreden van Duitsland en Japan uit de Volkerenbond, of mogelijk juist daardoor, zou de Volkerenbond een beslissende factor kunnen zijn in het uitstellen van vijandelijkheden of zelfs in het voorkomen daarvan. Als dat zo is, als de Volkerenbond kan bewijzen dat ze een obstakel vormt dat oorlog tenminste een beetje moeilijker maakt en de vrede ietwat gemakkelijker, dan zijn wij niet tegen de Volkerenbond. Als de geschiedenis deze loop zal nemen sluiten we de mogelijkheid niet uit dat we de Volkerenbond zullen ondersteunen, ondanks zijn kolossale tekortkomingen." [20]
Zodoende accepteerde de Sovjet-Unie de uitnodiging en werd ze een permanent lid van de Volkerenbond, waarbinnen ze na het terugtreden van Japan en Duitsland probeerde om het uitbreken van een oorlog te voorkomen. De Sovjetregering gaf echter te verstaan dat ze geen enkele bepaling zou accepteren met betrekking tot de besluiten en overeenkomsten die de Volkerenbond uitgevaardigd had voorafgaand aan haar lidmaatschap.
In 1939, enkele jaren voordat de Volkerenbond in de praktijk ophield te functioneren, werd de USSR ervan uitgesloten omdat ze gereageerd had op Finland's militaire provocaties. In die periode waren de fascistische As-mogendheden (Duitsland, Italië en Japan) bezig om het wereldtoneel dat na de Eerste Wereldoorlog ontstaan was weer terug te draaien. De Sovjetleiding concludeerde dat "de nieuwe imperialistische oorlog een feit geworden was". [21]
Tegelijkertijd zag Stalin twee oorzaken voor de onophoudelijke onderwerping van de westerse democratieën aan de fascisten: ze waren bang dat de tweede imperialistische wereldoorlog ook zou kunnen leiden tot de overwinning van de revolutie in een of meer landen [22]. Bovendien probeerden de 'westerse democratieën' de fascistische landen op te hitsen tegen de USSR: "Deze politiek van non-interventie onthult hun wens om de agressors niet te verhinderen hun misdadige werk te doen; om Japan er niet van te weerhouden verwikkeld te raken in een oorlog met China of beter nog, de Sovjet-Unie. Ze zien de agressors het liefst diep wegzinken in het oorlogsmoeras en moedigen hen stiekem hiertoe aan zodat zij verzwakt raken en elkaar uitputten. Dan, als de strijdende partijen zwak genoeg zijn verschijnen zij (de 'westerse democratieën') met verse krachten op het toneel, natuurlijk 'in het belang van de vrede' en om de verzwakte oorlogspartijen hun voorwaarden op te leggen." [23]
Het was dus de belangrijkste doelstelling van de USSR om deze plannen te dwarsbomen. Zoals we weten werd dit bereikt door het niet-aanvalsverdrag, ook bekend als het Molotov-Ribbentroppact dat gesloten werd nadat Groot-Brittannië, Frankrijk, Italië en Duitsland het Verdrag van München ondertekenden dat leidde tot het uiteenvallen van Tsjechoslowakije en de annexatie van Tsjechoslowaaks grondgebied door het Duitse Rijk.
[14] J.V. Stalin: "Speech Delivered at the Fifth-Union Conference of the All-Union Leninist Young Communist League", Collected Works, "Synchroni Epochi", vol.9, p 224.
[15] J.V. Stalin: "Interview with Foreign Workers' Delegations", November 5 1927, Collected Works, "Synchroni Epochi", vol. 10, pp 231-232.
[16] J.V. Stalin: "Political Report of the CC pf the R.C.P. at its 15th Congress", "The Growing Crisis of World Capitalism and the Foreign Policy of the U.S.S.R.", Collected Works, "Synchroni Epochi", vol.10, pp 308-309. (17) J.V. Stalin: "Political Report of the CC pf the R.C.P. at its 15th Congress", "The Growing Crisis of World Capitalism and the Foreign Policy of the U.S.S.R.", Collected Works, "Synchroni Epochi", vol.10, pp 312-313. (18) J.V. Stalin: "Political Report of the CC pf the R.C.P. at its 15th Congress", "The Growing Crisis of World Capitalism and the Foreign Policy of the U.S.S.R.", Collected Works, "Synchroni Epochi", vol.10, pp 312-313.(19) J.V. Stalin: "Results of the July Plenum of the CC of the R.C.P. (B), Collected Works, "Synchroni Epochi", vol. 11, pp 230-231.
[20] J.V. Stalin: "Interview with a correspondent from New York Times", collected works, "Synchroni Epochi", vol.13, p 310.
[21] J.V. Stalin: "Report at the 18th Congress on the work of the CC of the R.C.P. (B), 19.3.1939", "Collected Works", vol.14. p 376.
[22] J.V. Stalin: "Report at the 18th Congress on the work of the CC of the R.C.P. (B), 19.3.1939", "Collected Works", vol.14. p 376.
[23] J.V. Stalin: "Report at the 18th Congress on the work of the CC of the R.C.P. (B), 19.3.1939", "Collected Works", vol.14. p 376.
E.V. is lid van het Centraal Comité van de KKE en internationaal secretaris van de KKE. Vertaling en bewerking Frans Willems.