Ook vorig jaar werd de meerderheid van de Nederlandse bevolking nog niet volledig geconfronteerd met gevolgen van de crisis. Zolang iemand werk heeft is er nog geen onoverkomenlijk probleem. De werkgevers saneerden vooral in de buitenste 'schil' om hun bedrijven: onder zelfstandigen zonder personeel en uitzendkrachten. De 18 miljard euro, het deel van de beoogde bezuinigingen van 26 miljard dat in 2015 gerealiseerd moet zijn, hangt voor het grootste deel nog boven de markt. De eerste grote en kleine klappen vallen bij de zzp'ers, de uitzendkrachten (waaronder veel jongeren), de uitkeringsgerechtigden en gepensioneerden. Naast de kortingen van rijkswege zullen vooral de lokale lasten aanzienlijk stijgen en de koopkracht voor veel mensen uithollen.
Inmiddels wordt de economische situatie op de wereld, zowel in de VS als in Europa, steeds onzekerder. Een reeks van staten dreigt onder schuldenlasten te bezwijken. Dit wordt krampachtig voorkomen door de bevolkingen in Griekenland, Ierland, Portugal en Spanje voor de schuldenlast te laten opdraaien. Het kapitaal is in Europa aan de macht en de tweedeling groeit.
Het Nederlandse bedrijfsleven maakte in 2010 een winstherstel mee zoals het in 25 jaar niet meer is voorgekomen. De cijfers van het Centraal Planbureau (CPB) spreken boekdelen. De winstgevendheid van het bedrijfsleven daalde weliswaar in 2008, en kelderde echt in 2009. Maar het aandeel van de bedrijfswinsten in de economie herstelde in 2010 spectaculair: van ruim 16 procent tot meer dan 20 procent. En dit jaar stoten zij volgens de prognose van het CPB door naar nieuwe superwinsten die zelfs nog uitsteken boven de allerhoogste cijfers zoals het CPB die sinds 1970 verzamelt. Maar ondanks dat komt het nieuwe kabinet met recordbezuinigingen voor de werkende en uitkeringsgerechtigde bevolking.
Terwijl veel bedrijven dus een aanzienlijk herstel van hun winsten melden zien de werknemers dat hun koopkracht stagneert en over een langere termijn gemeten afneemt. De regering, ondersteund door de hun welgevallige media, stelt de werknemers magere jaren in het vooruitzicht. Veel bedrijven maken intussen vette winsten. Werknemers zien een krimpende koopkracht, banken en multinationals hebben de gevolgen van de klappen die ze opliepen allang overwonnen.
De teruggang van de winst ten opzichte van de prognose begin 2009 viel erg mee, het herstel overtrof alle verwachtingen. We moeten teruggaan tot 1984 voor een dergelijke toename, schrijft het Planbureau in zijn meest recente prognoses voor het kabinet, de Macro Economische Verkenningen 2011. In 1984 krabbelde Nederland uit de tot dan toe zwaarste economische crisis van na de Tweede Wereldoorlog. Op dit moment krabbelt de economie (tijdelijk) uit de economische crisis van 2008.
Het spectaculaire herstel van de winsten na het hoogtepunt van de crisis weerspiegelt mede de invloed van de Nederlandse loonmatiging, concludeert het CPB. Een deel van de winst en rendementen bestaat dus uit niet uitbetaald loon. Dat is goed te zien aan het steeds maar dalende deel dat de arbeidskosten uitmaken bij de verdeling van de nationale koek. Steeds meer verdwijnt in de zakken van de aandeelhouder/speculant, de ondernemer en de kleine toplaag van managers die graag een fors graantje meepikt.
Het herstel van de winsten kan worden vergeleken met de vroege jaren tachtig, de periode van het Akkoord van Wassenaar, maar de hoogte van de winsten is het grote verschil. Het aandeel van de bedrijfswinsten in de economische koek was in de vroege jaren tachtig relatief laag. Ondernemers en aandeelhouders wilden een groter deel van de nationale koek. En dat is ze ook gelukt sinds die periode. Nu is dat al 20 procent en het loopt verder op. Het CPB raamt in zijn doorrekening van het concept-regeerakkoord een stijging naar 23 procent. Het kapitaal heeft de afgelopen 25 jaar de macht en het geld naar zich toegetrokken.
De reële loonstijging van werknemers, contractlonen gecorrigeerd voor de inflatie is de afgelopen jaren nauwelijks verbeterd. De stijging van de welvaart komt omdat meer vrouwen zijn gaan werken, sommige werknemers hogere incidentele loonstijgingen hadden, zoals winstdeling, doordat mensen hun huis meer waard zagen worden en zij steeds hogere leningen en kredieten afsloten.
Intussen besloot de vakbeweging de strijdbijl te begraven en de klassenvrede na te streven. Met het sociaal akkoord van Wassenaar in 1982 tussen kabinet, vakbonden en werkgevers, ging de vakbeweging akkoord met loonmatiging (en daarmee winstherstel) in ruil voor arbeidstijdverkorting. Daarna kreeg de globalisering volop greep op de economie en volgde verplaatsing van veel werkgelegenheid naar het buitenland. Hel voortdurende polderen leidde tot een dalende organisatiegraad van werknemers bij de bonden.
Het gevecht om een groter deel van de economische koek werd voor de aandeelhouders de afgelopen vijftien jaar daarmee steeds makkelijker en de successen bleven dan ook niet uit. Zij zetten de directies onder druk om de winst op peil te houden. Succesvolle managers werden rijkelijk beloond voor hun diensten. Het wordt de hoogste tijd dat de factor Arbeid haar deel weer opeist. Goede ondernemers bestaan niet. Voor elke cent moet worden geknokt.
Gelukkig wordt de top van de Nederlandse vakbeweging langzaam maar zeker in de richting van een radicalere en strijdbaardere positie gedwongen. Want een strijdbaardere opstelling van de vakbeweging wordt de komende periode steeds noodzakelijker. Het kapitalisme is niet bereid en in staat te zorgen voor langdurige bestaanszekerheid. Het kapitalisme heeft tot op heden de nodige veerkracht en vindingrijkheid getoond om haar crisissen op te lossen. Maar de omstandigheden op de wereld hebben zich fundamenteel gewijzigd.
Een reeks politiek en economisch groeiende landen, zoals China, India, Rusland, Brazilië en sinds kort ook Zuid-Afrika eist haar deel op. De kapitalisten in hun westerse machtscentra kunnen niet anders dan proberen hun eigen bevolkingen te laten bloeden. Daartegen groeit het verzet dat ook steeds vaker fundamentele eisen stelt. De communistische partijen in Griekenland en Ierland vragen de bevolking radicale systeemveranderingen te steunen. Op veel Nederlandse bedrijven worden dit soort discussies aarzelend, maar niet te stoppen, ook gevoerd. Deze mensen vormen de voorhoede van een nieuwe beweging die de basis zal leggen voor de strijd voor het socialisme.
De enige begaanbare weg is - we blijven het herhalen - dat de progressieve leden van de PvdA, de SP, andere progressieve partijen en de vakbeweging een gezamenlijk front vormen tegen alle pogingen om het kapitalisme weer op te lappen en de rekening van de crisis te leggen bij degenen die haar niet hebben veroorzaakt. Dat is overigens heel wat anders dan de parlementaristische spelletjes die nu worden gespeeld tussen partijen links van het politieke midden. De rol van de NCPN is en blijft om duidelijk te maken dat het kapitalisme niet kan worden opgelapt.
Een ander maatschappelijk bestel is dringend nodig. Het huidige kapitalistische bestel is vastgelopen en kan alleen nog maar steeds opnieuw tijdelijk worden opgelapt. Het kortetermijn-winstdenken moet worden vervangen door een politiek die rekening houdt met de grote vraagstukken van drinkwatervoorziening, milieuproblematiek en voedseltekorten. Maar tegelijkertijd moet vooral de verzorgingsstaat als eerste stap op weg naar het socialisme worden verdedigd en verder opgetuigd. Het grote graaien dat sinds begin jaren tachtig leidde tot steeds grotere verschillen tussen arm en rijk moet worden gestopt en omgekeerd. De onmogelijkheid van een 'eerlijk' kapitalisme kan steeds makkelijker worden aangetoond. Kapitalisme met een menselijk gezicht kon slechts in beperkte delen van de wereld bestaan en daar ook alleen tijdelijk, op termijn is het onbestaanbaar."
In deze Manifest wordt weer uitvoerig ingegaan op de mondiale economische ontwikkelingen. Onze correspondent in Griekenland, Anna Ioannatou, biedt ons weer een blik op de prerevolutionaire situatie in Griekenland. We vervolgen het artikel van de kameraden van de KKE over de aard van de klassen en de klassenstrijd in de internationale verhoudingen. De onafhankelijke denktank E2020 laat deze keer het licht schijnen over de Amerikaanse lont aan het kruitvat van Europese staatsschulden. Ontwikkelingen in Turkije krijgen de aandacht van Eda Yenil.
In de krant en op de website gaan we nader in op de situatie op Cuba (Wil van der Klift) en in Venezuela (Rob Heusdens). We publiceren een belangwekkende analyse van de CP van Ierland over de economische crisis in dat land.
Marcel de Jong zag door ziekte helaas weer geen kans een artikel te schrijven. Wiebe Eekman bericht in de krant en op de website van het front 'milieu en sociale rechtvaardigheid'. Deze keer wordt de overstroming in Pakistan beschreven vanuit het perspectief van milieu en sociale rechtvaardigheid. Xenos vervolgt het beangstigende verhaal van de Iraanse communistische schrijver Beh-Azin (lid Tudeh-partij) tijdens zijn gevangenschap bij de 'Broeders'.
Maarten Muis weerlegt de sprookjes over de ZZP'ers. We gaan nader in op de instortende woningmarkt. Ron Verhoef roept op om de sociale vakken niet te vergeten bij de herstructurering van de Tweede Fase. Rinze Visser gaat op eigen wijze het begrip 'cultuur' te lijf. Cor Minnaard haalt fel uit naar de nieuwe invulling van 'werken voor de bijstand'.
In Manifest vinden aankondigingen plaats van de komende demonstratie van studenten op 21 januari, Mooi Wark op 22 januari in Groningen, een actievergadering op 28 januari om de Vlissingse bootlieden te steunen en een aankondiging van de geplande demonstratie van de Abvakabo op donderdag 17 februari. Vergeet ook niet om de Februariherdenking op vrijdag 25 februari in je agenda te zetten. Het actiejaar 2011 begint goed!
Manifest houdt u op de hoogte van de werkelijke ontwikkelingen in de wereld. Lees de waarheid in Manifest.
Handen af van ons inkomen, van onze uitkeringen en pensioenen, van onze werkgelegenheid, van onze voorzieningen. "Wij betalen niet voor jullie crisis". Voor sociale vooruitgang en socialisme.
We plaatsen weer een aantal artikelen alleen op de website onder een aparte rubriek actueel. Wie niet over internet beschikt kan ons verzoeken die artikelen uitgeprint te laten opsturen. Graag melden aan de redactie. Lees de Waarheid niet alleen in de papieren Manifest, maar ook digitaal op de website. (zie www.ncpn.nl).
De Manifest-redactie wenst alle lezers een voorspoedig, gezond en strijdbaar 2011. De volgende krant verschijnt op donderdag 10 februari 2011.