Geachte aanwezigen
Ik heet jullie namens het Februaricomité van de Abvakabo van harte welkom op deze herdenking van de Februaristaking die plaatsvond in 1941.
Achter de tafel zitten van links naar rechts Emile Roemer (fractieleider SP), Max van den Berg, medeoprichter Verzetsmuseum, Jan Moelee, oud Februaristaker en inspirator van ons comité, Meindert van den Berg (penningmeester Abvakabo FNV) en Lotte Dunselman, actrice en zangeres.
Gisteravond was het alweer 70 jaar geleden dat de toenmalige illegale Communistische Partij van Nederland haar kaderleden bijeen haalde op de Noordermarkt waar Dirk van Nimwegen (werkzaam bij de stadsreiniging) de mensen toesprak. Daar werd besloten de volgende dag te gaan staken.
In die korte tijd werd het beroemde manifest STAAKT! STAAKT! STAAKT! overal verspreid en op de muren geplakt. Het was een moedige daad van de organisatoren en de stakers, dat zij de deportatie van joodse landgenoten niet langer pikten en het werk neerlegden. Daarin liepen arbeiders, werkzaam bij de tram, de reiniging en de stratenmakers van Publieke Werken voorop.
De Februaristaking groeide uit tot een algemeen protest van de Amsterdamse bevolking tegen de terreur, die de Duitse bezetter tegen de joodse medeburgers had ontketend. Honderden joodse mannen waren als beesten bijeengedreven en naar Mauthausen afgevoerd. Niemand is meer teruggekeerd.
De verontwaardiging en ook woede over dit racistische optreden was zo groot en algemeen, dat de staking zich niet alleen over de gehele stad uitbreidde maar ook naar Weesp, Hilversum, de Zaanstreek en Utrecht. De Februaristaking was uniek omdat de staking de eerste massale verzetsactie in bezet Europa was en daarmee een extra stimulans aan het verzet gaf.
Uniek is ook dat dit verzet al 70 jaar herdacht wordt. Dat is niet altijd even gemakkelijk geweest. Daar kunnen Jan Moelee en Max van den Berg over meepraten. De koude oorlog speelde hierin een belangrijke rol en was bedoeld om de grote invloed van de CPN (die zo gegroeid was door het verzetswerk in de Tweede Wereldoorlog) terug te dringen. En die tegenstellingen kon je dan ook terugvinden in het organiseren van de herdenking. De rol van de CPN moest en zou gebagatelliseerd worden. Zo kon je in de krant lezen dat ene Piet Nak, in de oorlog zelf lid van de CPN, samen met Dirk van Nimwegen en nog enkele anderen de initiatiefnemer was tot de staking. De rol van de illegale CPN hierin werd achterwege gelaten. Dat het beroemde manifest Staakt! Staakt! Staakt! geschreven is door Paul de Groot moest verzwegen worden. In die tijd kreeg je ook rare situaties waarin het gemeente bestuur 's morgens om 9 uur een krans ging leggen en het Februaricomité 's avonds om 5 uur. Het aantal deelnemers liep terug en om te voorkomen dat de pers negatief kon gaan schrijven gingen we wel tweemaal in de rij staan, zodat de pers kon melden dat de herdenking wel tot 8 à 9 uur 's avonds geduurd had. Zo druk was het geweest.
Maar we hebben ook meegemaakt, toen van Agt zijn plan bekendmaakte in 1972 om de drie van Breda vrij te laten, dat er 40.000 mensen langs de Dokwerker liepen.
Al 70 jaar is de herdenking van de Februaristaking een eerbetoon aan de stakers, maar ook een waarschuwing tegen sluimerend racisme. De laatste jaren wordt dit racisme steeds openlijker en vertaald in politiek handelen. Met name de PVV baseert zich op racistische motieven en speelt in op angstgevoelens. Om kiezers te winnen worden beloftes gedaan, die in de praktijk niet worden nagekomen. Daar weten de mensen van het Openbaar Vervoer over mee te praten. Zolang racistische elementen, zoals ik net genoemd heb, in onze samenleving aanwezig zijn, zolang is het nodig hiertegen te waarschuwen. En dat doen we door de Februaristaking te herdenken.