Wil van der Klift
Toename van flexwerk en lage-lonen-banenwerkgelegenheid biedt geen alternatief. Meer Nederlanders zullen daarom op een houtje moeten bijten. Zowel dit jaar als volgend jaar gaat de koopkracht met 0,75 procent terug, zo stelt het Centraal Planbureau in zijn nieuwste voorspellingen.
We zijn van het CPB gewend dat de cijfers steeds moeten worden bijgesteld. Maar het signaal is duidelijk: er zal sprake zijn van aanzienlijk koopkrachtverlies. Voor 2011 is er volgens het CPB sprake van een aanzienlijke bijstelling van -0,25 procent naar -0,75 procent koopkrachtverlies. De omvang van de bijstelling is precies gelijk aan de verhoging van de inflatieverwachting. Die heeft het CPB voor 2011 opgetrokken van 1,5 procent naar 2,0 procent. Maar het zou wel eens veel meer kunnen zijn.
Alleen al het oplopen van de inflatie gaat de Nederlandse burgers dus een flinke prijs kosten. Daarbij is nog geen rekening gehouden met de uitvoering van de bezuinigingsplannen van het clubje van Rutte. Als de olieprijs voor langere tijd wordt opgestuwd, zijn er bovendien meer koopkrachttegenvallers te verwachten. Voor achttien categorieën van standaardhuishoudens heeft het CPB berekend dat ze allemaal koopkracht inleveren, zowel dit als volgend jaar. De werkenden leveren gemiddeld iets minder in dan de AOW'ers, de tweeverdieners doorgaans minder dan de alleenverdiener. Iemand met een AOW en mensen met een minimumuitkering gaan er in twee jaar al gauw drie procent in koopkracht op achteruit.
Dat sombere beeld kende de detailhandel al sinds het CPB in het najaar de koopkracht voor de komende kabinetsperiode presenteerde. Door de inflatie blijkt dat beeld nu nog somberder. De consument houdt al langer de hand op de knip. Uit de maandelijkse peilingen van het Centraal Bureau voor de Statistiek komt al een tijdje naar voren dat de consumentenuitgaven achterblijven. Er is nog steeds sprake van een negatieve score op de vertrouwensindex. Dat de consumptie recent toch iets is gegroeid, komt vooral doordat er door de langdurige koude winter meer gas is verstookt.
Vooral de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt zullen bepalen hoe de consument zich de komende tijd opstelt. De grote vraag is hoe gaat het verder met de ontwikkeling op de arbeidsmarkt? Voorspellers zijn onzeker over het antwoord. Het CPB veronderstelt dat de werkloosheid dit jaar met gemiddeld duizend per maand zal dalen. Veel zal afhangen van de maatregelen die het rechtse minderheidskabinet zal nemen en van de mondiale en Europese economische ontwikkelingen. Ook de kwaliteit van de werkgelegenheid maakt uit. Het aantal werkende armen neemt gestaag toe. De Flexwet heeft wel geleid tot meer tijdelijke slecht betaalde banen, maar niet tot meer vaste banen en een daarbij passende hogere beloning.
Om de koopkracht toch op peil te houden zal er stevig geleend of ontspaard moeten worden. Het zal vooral afhangen van de noodzaak van gezinnen om het levenspeil niet teveel te laten zakken. De verhoging van veel lokale tarieven, zorgpremie (*) en energieprijzen zijn maar een paar voorbeelden van extra aanslagen op de portemonnee. Dat de consument in december zuinig aan deed, kan daarom worden gezien als indicatie voor 2011 en 2012. Het maakt heel duidelijk dat een combinatie van stijgende inflatie, lagere uitkeringen en pensioenen en meer banen aan de onderkant van de arbeidsmarkt per saldo negatief uitwerkt op de consumptieve bestedingen.
(*) De zorgpremie zal volgend jaar naar verwachting met ruim 60 euro toenemen. Het is het tweede jaar op rij dat huishoudens een forse premiestijging op hun bordje krijgen. Nederlanders gaan gemiddeld zo'n 1274 euro per jaar betalen voor hun ziektekostenverzekering in 2012, blijkt uit vertrouwelijke en voorlopige cijfers van het Centraal Planbureau. Tegelijkertijd dreigen volgend jaar ook de prijzen van medische behandelingen en verpleegzorg toe te nemen. De hogere overheidsuitgaven raken ook het budget van de bevolking. Inmiddels betalen Nederlanders bijna tweemaal zo veel aan hun zorgpremie als aan werknemerspremies.