De aard van de klasse en de klassenstrijd in de internationale verhoudingen

Afrika en het Midden-Oosten worden uitgeknepen en geherkolonialiseerd, zoals op dit moment onder meer door Frankrijk met Ivoorkust. Het imperialisme heeft ook als gezicht de uitbuiting van Congolese mijnarbeiders, die tegen een hongerloon een belangrijke grondstof voor mobiele telefoons uit de Afrikaanse bodem halen. (Foto: FairPhone/Flickr/by-nc-sa)

Elisseos Vagenas (*)

Het strijken van de rode vlag op het Kremlin in december 1991 markeerde een van de meest tragische gebeurtenissen in de moderne geschiedenis. Het contrarevolutionaire proces in de Sovjet-Unie, de omverwerping van het socialisme en de herinvoering van het kapitalisme werden ermee voltooid. (deel 6/slot)

De KKE waarschuwde er destijds al voor dat de bevolkingen hierdoor beroofd werden van de fundamentele steun in hun strijd voor vrede en sociale vooruitgang die de USSR bood. Het leven bevestigde wat communisten al zeiden. Zij verwierpen de voorspellingen van alle andere partijen (rechtse, sociaaldemocratische en 'hervormde' voormalige communistische) die in de contrarevolutie een 'positieve evolutie' en een 'weg naar vrede en welvaart' zagen.

'Autocratie' of 'multipolaire wereld'

Er zijn krachten die het imperialisme alleen herkennen in de Amerikaanse 'autocratie'. Dit standpunt wordt verwoord door de president van Venezuela, die Rusland oproept om leiding te geven aan de anti-imperialistische krachten. Echter, Rusland is tegenwoordig een groot kapitalistisch land dat streeft naar een betere positie binnen het internationale imperialistische systeem. Rusland kan niet beschouwd worden als een plaatsvervanger van de USSR of als een anti-imperialistische kracht, zelfs niet wanneer het zich verzet tegen de Amerikaanse plannen om zijn eigen belangen te beschermen.

Zo mag ook het imperialisme als concept niet geïdentificeerd worden met de VS. Dit punt hebben we al in andere artikelen geanalyseerd, vandaar dat we er nu niet tot in detail op ingaan. We moeten echter benadrukken dat de eerder genoemde (uitsluitend anti-Amerikaanse) aanpak het front tegen het imperialisme verzwakt en dat de mensen hierdoor in de val van andere imperialistische machtscentra zoals de EU en Rusland lopen.

Andere kunstgrepen die de belangrijkste tegenstelling verhullen

De theorieën die zich focussen op de tegenstellingen tussen 'Noord en Zuid', tussen 'ontwikkelde en afhankelijke landen', de 'gouden miljard' en de 'ruwe grondstoffen' staan allemaal in dienst van de manipulatie van de arbeiders- en volksbeweging. De reden hiervoor is dat zij de voornaamste tegenstelling, die tussen kapitaal en arbeid, bewust verhullen. De afhankelijkheidsrelaties bijvoorbeeld worden losgemaakt van de eigendomsrelaties en de internationale machtsverhoudingen. De strategie van sommige communistische partijen om een eind te maken aan de afhankelijkheidsrelaties leidt daarom tot bondgenootschappen met krachten van de bourgeoisie binnen het kader van het kapitalistische systeem. Ze isoleren hun prijzen en consumptiecijfers en trekken daaruit willekeurige conclusies over de 'onderwerping' van hun landen, waarna ze tot de conclusie komen dat de situatie alleen kan veranderen door de democatisering van de VN en van de internationale verhoudingen en door het oprichten van nieuwe internationale bondgenootschappen, zonder hierbij de kapitalistische productieverhoudingen aan te tasten. [40]

Het huidige standpunt van communisten ten opzichte van de internationale organisaties en verbonden

Nieuwe internationale bondgenootschappen zijn in verschillende regio's van de wereld in opkomst. Het gegeven dat de drijvende krachten achter deze bondgenootschappen de opkomende machten in de kapitalistische wereldeconomie zijn berust niet op toeval: Rusland (in de Eurazië: het Gemenebest van Onafhankelijke Staten (GOS), de Euraziatische Economische Gemeenschap (EurAsEC), de Verdragsorganisatie voor Collectieve Veiligheid (CSTO) en Brazilië in Latijns-Amerika.

Het zijn niet slechts economische bondgenootschappen maar verbonden met een politiek en militair karakter die, zoals we al zeiden, deel willen uitmaken van de 'nieuwe architectuur' van de internationale verhoudingen waarbij zij de illusie verspreiden dat de wereld 'democratischer', 'veiliger' en 'vreedzamer' kan worden door een wijziging in de machtsverhoudingen die ten koste gaat van de VS. De opportunistische krachten zoals SYN/SYRIZA in Griekenland en de Europese Linkse Partij in Europa houden er gelijkaardige geforceerde opvattingen op na.

Onze partij heeft sinds de toetreding van Griekenland tot de EU veel geleerd, en we zagen Lenins woorden over de slogan van de 'Verenigde Staten van Europa' bevestigd: 'Een Verenigde Staten van Europa, onder het kapitalisme, is ofwel onmogelijk ofwel reactionair'[41]. Volgens ons kan deze unie niet van binnenuit veranderen zoals de opportunisten van de Europese Linkse Partij en de Europese sociaaldemocraten beweren, omdat 'het reactionaire karakter van de economische procedures van de kapitalistische integratie de weerslag vormt van het reactionaire karakter van haar instituties' [42]. Daarom zijn de strijd voor een economie die in dienst staat van de bevolkingen en een confrontatie op het gebied van de staatsmacht verbonden aan de strijd om de banden met de EU en de NAVO los te maken.

Communisten en andere krachten die strijden tegen het imperialisme moeten de strijd tegen de imperialistische verbonden als geheel organiseren. De EU kan niet dienen als tegenwicht voor de VS en de nieuwe bondgenootschappen die andere kapitalistische landen inzetten als 'stoommachine' kunnen geen positieve rol spelen in het 'tegenhouden' en 'voorkomen' van de imperialistische tegenstellingen. Ze kunnen alleen maar zorgen voor herschikkingen aan de top van de imperialistische pyramide. [43]

Deze herschikkingen kunnen de wereld in geen enkel opzicht 'democratischer' of 'vreedzamer' maken. "Als de tendens tot losmaking van de imperialistische verbonden groeit zal er meer behoefte ontstaan aan bilaterale, multilaterale en regionale samenwerking op een anti-imperialistische basis", zo is de inschatting van onze partij. "Het is van wezenlijk belang voor elke beweging om deze ontwikkeling te versnellen en zo het imperialisme en zijn verbonden te verzwakken." [44]

Daarom dringen wij erop aan dat "de arbeidersbeweging NEE moet zeggen tegen de imperialistische machtscentra, waar ook ter wereld" [45]. Zij moet haar strijd voor de belangen en de behoeften van de werkende bevolking voortzetten zonder het doel, de omverwerping van het kapitalisme en de opbouw van het socialisme, uit het oog te verliezen.

Dit principe betreft ook de communistische krachten die aan de macht zijn. Over internationale economische betrekkingen die wederzijds van nut zijn hoeft niet getheoretiseerd te worden. Tegelijkertijd zouden ze moeten streven naar een zo groot mogelijke onafhankelijkheid van de socialistische economie: "de economie moet gepland worden om een zo groot mogelijke onafhankelijkheid van de volkseconomie te garanderen en om te voorkomen dat ze een werktuig wordt van de kapitalistische economie." [46]

Kunnen bondgenootschappen van landen de belangen van de bevolkingen dienen? De versterking van de anti-imperialistische beweging, van de klassenstrijd en de confrontatie met de imperialistische verplichtingen en organisaties zal de ontwikkeling van een positief revolutionair proces met zich meebrengen dat ongetwijfeld zal leiden tot een revolutionaire situatie die de weg bereidt voor de overwinning van het socialisme in een of meer landen. Het samenvloeien van de inspanningen van socialistische landen vormt de enige progressieve sociaaleconomische en politieke basis die vandaag de dag bestaat, op basis van socialistische principes. Echter, de weg naar de sociale revolutie en de opbouw van het socialisme vereist een vastberaden strijd tegen alle imperialistische krachten en verbonden, ongeacht hun nationale en internationale 'kleuren'. Los van de strijdlust is ook de standvastige klassen-georiënteerde benadering van de internationale verhoudingen en ontwikkelingen een vereiste.

Conclusies

1. De houding van communisten ten opzichte van de internationale organisaties moet gebaseerd zijn op een klassenoriëntatie.
2. Zo lang de USSR en andere socialistische landen deel uitmaakten van de VN was het mogelijk om de imperialistische plannen tot op zekere hoogte te dwarsbomen en om een aantal beslissingen te nemen die de bevolkingen hielpen. Na de oorlog echter hergroepeerde het imperialistische blok zijn krachten; het creëerde een dicht vertakt netwerk van economische, politieke en militaire verbonden waardoor het het verzet van de USSR en de volksbewegingen kon weerstaan en zijn eigen doelen kon nastreven.
3. De houding van communisten ten opzichte van de VN kan hierdoor niet ongewijzigd blijven. Er moet rekening mee gehouden worden dat de VN bij afwezigheid van de USSR duidelijk partij kiest voor het imperialisme.
4. Van internationaal recht zoals we dat kenden toen de USSR nog bestond is geen sprake meer. De bevolkingen en de volksbewegingen kunnen nog altijd een beroep doen op rechtvaardige resoluties die in de tijd van de USSR en andere socialistische landen werden aangenomen. Deze verliezen echter aan belang zolang er nieuwe resoluties worden aangenomen die op cynische wijze de belangen van de imperialisten dienen.
5. Visies over een 'multipolaire' wereld, over de 'democratisering' en een 'nieuwe architectuur' van de internationale verhoudingen verspreiden illusies over de aard van het imperialistische systeem en verhullen de barbaarsheid van het imperialisme.
6. De intra-imperialistische tegenstellingen hebben in het verleden geleid tot talloze lokale en regionale conflicten en tot twee wereldoorlogen. Deze tegenstellingen zullen blijven leiden tot ingewikkelde economische, politieke en militaire conflicten. Hoe de internationale veiligheidsorganisaties ook optreden, ze zullen deze conflicten niet kunnen voorkomen. Bovendien, 'oorlog is een voortzetting van de politiek met andere (gewelddadige) middelen'[47]. De enige hoop voor de bevolkingen is te vinden in de vastberaden en massale strijd van een gemeenschappelijk front tegen het imperialisme en zijn verbonden en niet in illusies over de 'democratische wereldheerschappij'. Deze strijd is onlosmakelijk verbonden met de strijd voor de socialistische opbouw.
7. Imperialistische verbonden zoals de EU en andere, met opkomende imperialistische machten als Rusland als drijvende kracht kunnen niet de vreedzame rol spelen zoals de USSR dat in het verleden deed. Als gevolg van de aard van hun klasse zijn zij roofdieren die de bevolkingen en hun bewegingen aanvallen terwijl ze elkaar hun deel van de buit betwisten.
8. De bevolkingen, de anti-imperialistische bewegingen, de communistische partijen en landen die proberen het socialisme op te bouwen moeten met de eerdergenoemde intra-imperialistische tegenstellingen rekening houden en er zo mogelijk van gebruikmaken. Illusies over de ware bedoelingen van de imperialistische machten en hun verbonden moeten ze laten varen.
9. De internationale communistische beweging moet belangrijke lessen trekken uit de lijn van de vreedzame co-existentie die uitgezet werd na het 20e congres van de CPSU en die leidde tot illusies met betrekking tot het imperialisme en zijn agressieve aard. Deze illusies heersen ook in veel communistische partijen en leiden tot een misplaatste aanhankelijkheid aan de VN en andere imperialistische instellingen en organisaties.

Noten:

E.V. is lid van het Centraal Comité van de KKE en internationaal secretaris van de KKE. Vertaling en bewerking Frans Willems.