Een PAME-demonstratie tijdens de nationale staking op 11 mei in Griekenland. (Foto KKE/Picasa/cc/by-nc-nd)
Anna Ioannatou
Temidden van het eindeloze gepraat over herstructurering van de Griekse schulden, buikriem aanhalen (wie?), op koers komen enz. gebeuren er nog veel meer dingen die kortgeleden in Griekenland nog onbekend waren: het centrum van de stad is steeds meer overgeleverd aan bendes, drugsdealers, prostituees (de omzet van in Griekenland actieve prostitutiecircuits haalde in 2010 de 1 miljard euro), maar ook aan de criminele handelingen van de fascistische groepering 'Gouden Dageraad', die het overwegend op migranten gemunt heeft.
Na de moord begin mei op een 44-jarige Griek en een paar dagen daarna op een 20-jarige man uit Bangladesh (hier is al heel wat aan voorafgegaan) volgden er ware pogroms door ultrarechtse elementen tegen honderden migranten, uiting gevend aan een steeds scherper wordend vraagstuk. Griekenland is sinds zo'n 20 jaar veranderd van een land dat in het recente verleden nog migranten uitzond naar een land dat ze ontvangt. Nou ja, ontvangt.
De instorting van de voormalig socialistische Balkanlanden en de Sovjet-Unie en de toename van imperialistische oorlogen in landen van het Midden-Oosten en verderop in Azië heeft geleid tot een enorme vluchtelingenstroom, waarvoor Griekenland het eerste station in Europa is. Van de migranten in de EU komt 75 procent via Griekenland Europa binnen. Vooral in het centrum van Athene is sinds 2004 de situatie drastisch verslechterd. Een massale toename van meestal illegale migranten, van wie de meerderheid om praktische redenen niet kan worden teruggestuurd, terwijl doorreizen naar andere lidstaten vanwege de verordening 'Dublin II' van de Europese Unie niet is toegestaan. Deze mensen zitten dus letterlijk vast.
Als land zonder koloniaal verleden - gedurende de laatste eeuwen tenminste - is de Griekse bevolking niet gewend aan het verschijnsel van hele volksstammen die het land binnenstromen waarvoor geen infrastructuur bestond en bestaat, de aantallen niet in verhouding tot de bevolking staan en dat alles bovendien in een tijd van snel toenemende werkloosheid. De miljoenen Grieken in het buitenland emigreerden ooit in tijden met werkgelegenheid in de landen waar ze terechtkwamen, vaak een geleide emigratie en immigratie en niet illegaal.
De wereldgeschiedenis heeft weliswaar altijd het verschijnsel van volkerenmigratie gekend, maar niet altijd om dezelfde redenen en onder dezelfde omstandigheden en dat maakt vergelijkingen niet altijd juist. Vaak hoor je dan ook het arrogante: "oké, wij zijn ook emigranten geweest, maar zo gedroegen we ons toch niet in het buitenland". Ondertussen is de situatie in een aantal wijken in het centrum inderdaad ondraaglijk en het is dan ook niet toevallig dat daar het ultrarechtse 'Orthodoxe Volks Reveil' zijn verkiezingssuccessen boekt.
De algehele verloedering van het land brengt echter ook zeer respectabele mensen ertoe nationalistische tendensen te ontwikkelen, een teruggrijpen naar de eigen, de ware Griekse identiteit in de beste ogenblikken uit de geschiedenis van het land. Dat betekent voor communisten de grote momenten van het volksverzet tegen tirannie, zoals de strijderstraditie van de bevrijdingsoorlog van 1821 en natuurlijk het antifascistische verzet in de Tweede Wereldoorlog. Voor anderen vindt die neiging haar uitdrukking in het zich op de borst slaan over de Oudheid, die uiteraard een belangrijkeerfenis aan de mensheid heeft nagelaten, maar die de vormen aanneemt van een 'splendid isolation'. Zoals bijvoorbeeld bij de bekende componist Mikis Theodorakis, die op hoge leeftijd een nieuwe beweging probeerde op te zetten van 'onafhankelijke burgers', de 'Vonk' geheten. Een beweging die vrijwel meteen sinds het ontstaan innerlijk verscheurd was in talloze tendensen. Bij de officiële ceremonie ter ere van de oprichting zaten er in de zaal heel wat ultrarechtse persoonlijkheden en grote industriële bonzen... Verder een mengelmoes van al wat lijdt onder Griekenland's degradatie.
Alle ellende en verwording is de schuld van buitenlanders (IMF, EU, Wereldbank enz.), vlees geworden in de regelmatige controlebezoeken van de vertegenwoordigers van de gehate 'troika'. De eigen regering staat buiten schot en de kiezers worden aangezet tot blanco stemmen als 'afstraffing' voor de te zwakke Griekse politieke leiding. Ook het grootkapitaal wordt niet onder vuur genomen en zo is deze beweging, ontstaan uit nationale pijn bij haar oprichter, echt niet zo onschuldig. Hetgeen ook mag blijken uit de steun van illustere conservatieven uit hogere politieke kringen.
De KKE heeft het initiatief van de bekende componist zeer kritisch en met redenen omkleed afgewezen, ook al verklaarde deze nog een paar jaar geleden in de partijgebouwen naar aanleiding van een concert ter ere van de 90-jarige herdenking van de Oktoberrevolutie van 1917 en van de oprichting van Griekenland's communistische partij (KKE) in november 1918, waar o.a. ook een symfonie van Theodorakis gespeeld werd, dat hij een "kind" van deze communistische partij was...
Wat het migrantenvraagstuk betreft is de positie van de communisten ook niet echt makkelijk, want aan de ene kant willen zij de solidariteit bevorderen tussen Griekse en buitenlandse werkers. Aan de andere kant is een groot deel van de bevolking echt benauwd en reageert dan ook racistisch (opgefokt door het 'Orthodoxe Volks Reveil' en de 'Gouden Dageraad') vanwege de sterk gestegen criminaliteit sinds het binnenstromen van verpauperde en wanhopige mensen, slachtoffers van oorlogen waaraan Griekenland als lid van de NAVO en de EU net zo hard meedoet.
Die oorzaak staat echter veraf van de bevolking, die alleen de allerlaatste schakel van een imperialistische keten aan den lijve ondervindt en daarop reageert. Het vereist ver doordenken om in te zien, hoe een eind aan de lastige situatie te maken. Dus: af van het kapitalisme en een nieuwe socialistische wereldorde zonder uitbuiting, oorlogen en sociale dumping - die trouwens ook veel Grieken ondervinden - opdat niemand uit nood zijn land hoeft te verlaten. De vraag van de mensen is: wat doen we NU? Hier een eigen overtuigende stem te laten horen is niet makkelijk.
De klassengeoriënteerde vakbeweging doet in elk geval haar best: Na de recente aankondiging van strenge repressieve maatregelen voor het centrum van Athene door de regering hielden de bonden van bouwvakkers, catering-toerisme en hotels Attica, metaal 'Prometheus', 'textiel-kleding-leer', werknemers uit de handelssector samen met het pas opgerichte 'Initiatief Comité Migranten' samen met migranten uit o.a. Bangladesh en Afghanistan een persconferentie, waarin de juiste analyse van de situatie werd gemaakt, de schuldigen aangeduid en voorstellen tot een oplossing werden gedaan. En natuurlijk was de belangrijkste boodschap de noodzaak tot eenheid van Grieken en buitenlanders in de strijd tegen de gemeenschappelijke onderdrukker: de kapitalistische uitbuiting.