'De Europese arbeidersklasse heeft baat bij een links en soeverein Portugal'

Pedro Guerreiro, lid van het Centraal Comité van de PCP. (Foto: MM/Manifest).

Op 12 augustus jl. protesteerden leden van de PCP tegen de privatisering van de bank BPN die nu nog in handen van de overheid is. (Foto: PCP) (zie voor meer en actuele foto's protest van de PCP de website: http://www.pcp.pt/fotografias)

Interview met Pedro Guerreiro, Portugese Communistische Partij (PCP)

Maarten Muis

Op het hoofdkantoor van de PCP in Lissabon sprak Manifest met Pedro Guerreiro, lid van het Centraal Comité en de Internationale Afdeling. De PCP is een van de grootste en sterkste communistische partijen in Europa. De parlementsverkiezingen van 5 juni jongstleden leverde een zetel winst op voor de PCP, dat het totaal op veertien communistische parlementsleden bracht. De partij heeft zich in de afgelopen jaren geconcentreerd op het politieke werk in de bedrijven. Zij heeft zich daarbij versterkt met jonge arbeiders. De huidige leus is: 'Mais fortas para continuar a luta' (Sterker om de strijd voort te zetten) en hangt door het hele land. De PCP wijst verdere centralisering en harmonisering van de Europese Unie af. Zij staat voor een patriottische en linkse politiek.

Hoe karakteriseert de partij de politieke en economische situatie in Portugal?

Pedro Guerreiro

Op verschillende niveaus is er sprake van het grootste rechtse offensief sinds de revolutie van 1974. De politieke en sociaaleconomische situatie in Portugal wordt gekarakteriseerd door een aanval op de arbeidsvoorwaarden en de algemene levensvoorwaarden van het Portugese volk. Deze aanval wordt gedicteerd door de EU, het IMF en de Europese Centrale Bank. De maatregelen minachten onze grondwet. Het land is in een heel moeilijke situatie door de economische crisis. Er is veel werkloosheid en de lonen zijn laag. De economische crisis wordt aangegrepen voor verdere afbraak van de sociale zekerheid, een aanval op het arbeidsrecht en pogingen de vakbond het organiseren op de werkvloer onmogelijk te maken.

Hoe ziet de neoliberale, kapitalistische hervormingsagenda, die in alle landen van Europa wordt toegepast, er in Portugal uit?

P.G.

Het hervormingsprogramma is nu vooral gericht op het ontslagrecht om zo druk uit te oefenen op de lonen. De lonen zijn overal bevroren terwijl er wel inflatie is. De fiscale druk op de arbeiders en het volk is door de staat verhoogd. Het is een aanval op de kwaliteit van leven in Portugal. De basistaken van de overheid, zoals onderwijs en gezondheidszorg, staan onder druk. De regering, in samenwerking met de EU, plannen verdere privatiseringen van de publieke dienstverlening. De crisis wordt aangegrepen om de economische macht verder te centraliseren en compleet in handen te geven van de grote bedrijven in de private sector. Zo is kortgeleden het 'gouden aandeel', dat democratische controle mogelijk maakt, in de telecommunicatie- en elektriciteitssector afgeschaft. Het resultaat is dat steeds meer Portugese bedrijven in handen komen van grote buitenlandse multinationals, zoals die van het Duitse kapitaal.

En hoe wordt vanuit de vakbond verzet georganiseerd tegen dit economisch beleid?

P.G.

We hebben een belangrijke vakbondsfederatie van arbeiders, CGTP, die grote invloed heeft. Vorig jaar op 24 november hebben de vakbonden een grote nationale staking georganiseerd. De reformistische vakbeweging steunde deze staking ook. Meer dan drie miljoen arbeiders namen die dag deel aan de strijd. Maar het organiseren van verzet op de werkvloer is niet eenvoudig. In veel bedrijven is er geen democratie. We zeggen dat de democratie vaak ophoudt als je de werkvloer betreedt. Communisten werken in een moeilijke situatie in de bedrijven en hebben een zware taak. De bestaande vakbondsmacht in bedrijven wordt bedreigd door tal van maatregelen van werkgevers en overheid. Ook maakt de toename van arbeid met een precair karakter het steeds moeilijker arbeiders te organiseren.

Welke rol speelt de PCP in het organiseren van verzet?

P.G.

We zijn van mening dat het verzet georganiseerd moet worden met en door de arbeiders uit de sectoren die worden getroffen door dit rechtse beleid. Zo kunnen we weerstand bieden tegen de aanval en tegelijkertijd macht opbouwen om de rechtse regering te verslaan. De vakantietijd werd door de regering benut om maatregelen van sociale afbraak te nemen. De PCP organiseert de mensen om de publieke dienstverlening te beschermen tegen privatiseringen. Daarvoor nemen we ook in het parlement initiatieven die tegenwicht bieden.

En wat is de specifieke rol van de PCP als communistische partij?

P.G.

Een belangrijk deel van het rechtse offensief is ideologisch. Er wordt een ideologisch klimaat gecreëerd waarin de ingrepen onvermijdelijk lijken. De media verspreiden het idee dat er geen alternatief voor dit beleid is. De regering gebruikt geen waarheidsgetrouwe argumenten voor haar beleid. De rechtse politici liegen om de maatregelen te rechtvaardigen. De waarheid is dat de voorgestelde maatregelen de kosten van de crisis weghalen bij de arbeiders en uit de levensvoorwaarden van de bevolking. Terwijl er geen enkele ingreep wordt gedaan bij het grote financiële kapitaal. De belangrijkste taak van de PCP is de ideologische strijd, om aan te tonen dat dit rechtse beleid een klassenbasis heeft. Dat de heersende klasse alleen maar meer winst opstrijkt en dat zij vooral de steun van de regering krijgt. Er zijn wel degelijk goede maatregelen te nemen tegen de economische crisis. De PCP heeft op een heldere wijze de alternatieven in de discussie gebracht en informeert het Portugese volk via de krant Avante, posters, het Avante-festival en speciale bulletins zo goed mogelijk.

Wat waren de gevolgen van toetreding tot de EU voor de Portugese arbeidersklasse?

P.G.

Sinds de toetreding van Portugal tot de EEG en later de EU is het land door het rechtse beleid van opeenvolgende kabinetten steeds afhankelijker geworden van de grote Europese landen. Er is een continuïteit in het politiek en economisch beleid. Belangrijke delen van de industriële sector werden gesloten tijdens de economische hervormingen. Maar ook veel capaciteit in de primaire sector, visserij en landbouw, werd vernietigd. De EU plaatste Portugal in een positie die vooral goedkope arbeidskracht moest leveren. Nu zijn we mede door deze zwakke positie in de Europese economische structuur opgezadeld met een grote buitenlandse schuld. De PCP heeft als eis dat over deze schuld opnieuw onderhandeld moet worden, zodat de kosten van de economische crisis niet afgewenteld worden op de bevolking.

En wat is het alternatief voor het EU-beleid?

P.G.

De voorgestelde oplossingen voor deze economische crisis tonen duidelijk, en voor steeds meer arbeiders in ons land, dat de EU niet het antwoord is maar het probleem. Zoals ik Lenin in mijn artikel over de EU citeer: 'Vanuit het standpunt van de economische voorwaarden van het imperialisme, d.w.z. van de kapitaalexport en de verdeling van de wereld door de 'vooraanstaande' en 'geciviliseerde' koloniale mogendheden, zijn de Verenigde Staten van Europa onder kapitalistische verhoudingen ofwel onmogelijk ofwel reactionair." [1] We zien dat er verwoede pogingen worden gedaan Portugal steviger in de instituties van de EU te integreren. In deze instituties heeft met name Duitsland veel macht. Een van de beleidslijnen van de PCP is het aangeven van een alternatief voor het EU-beleid. Dit linkse en patriottische alternatief voor Portugal is gebaseerd op soevereiniteit. Soevereiniteit op verschillende gebieden: economisch, politiek, sociaal en cultureel. We stellen dat het onmogelijk is het land sociaal en economisch tot ontwikkeling te brengen zonder respect voor de soevereiniteit van het volk.

Welk Europa stelt de PCP voor?

P.G.

Een linkse en patriottische politiek voor Portugal is niet mogelijk zonder een breuk met het neoliberale, rechtse EU-beleid. In onze mening moet Portugal binnen de EU zich sterk maken voor een ander Europa. Niet een federale, neoliberale en militaire unie, maar een Europa dat gebaseerd is op echte samenwerking. De EU wordt nu gekarakteriseerd door economische en politieke overheersing. Het Europa dat wij voorstellen is een economische samenwerking tussen gelijkwaardige soevereine staten gebaseerd op wederzijdse belangen. Een Europa waarin elk land het recht heeft zijn eigen strategie voor economische en sociale ontwikkeling te volgen.

Ziet de PCP dan geen mogelijkheden voor een gemeenschappelijke strijd van de Europese arbeidersklasse?

P.G.

Om een antwoord te hebben op het offensief van het Europese kapitaal is het van groot belang dat er samenwerking is tussen communistische partijen, arbeiders en vakbonden in Europa, maar ook wereldwijd. We zijn van mening dat internationale samenwerking tussen communistische partijen en vakbonden nog niet het niveau heeft dat nodig is. Maar om een vergelijking te maken: als voetbalclub win je een Europees voetbaltoernooi ook niet zonder eerst het nationale toernooi te winnen. Het is van belang de dialectiek in de verhouding nationaal-internationaal te zien. Kapitalisten coördineren onder elkaar zoveel mogelijk, maar de PCP ziet ook tegenstellingen tussen kapitalistengroepen. Zoals bijvoorbeeld tussen de VS en de EU en binnen de EU zelf. Communisten moeten deze tegenstellingen kennen en gebruiken om richting socialisme te organiseren.

En hoe ziet de PCP Europa richting socialisme gaan en wat is haar bijdrage?

P.G.

De belangrijkste bijdrage die de PCP kan leveren aan de arbeidersstrijd in Europa is om de machtsverhoudingen in Portugal te veranderen. Dat leren we uit onze geschiedenis. Toen het Portugese volk in 1974 de revolutie voltooide was dat een belangrijke bijdrage aan de internationale strijd voor vrijheid, democratie en betere levensvoorwaarden. Het belangrijkste terrein van de klassenstrijd is nog steeds het nationale niveau.

Noot

[1] W.A. Lenin, 1915, Over de leuze der Verenigde Staten van Europa, in: Keuze uit zijn werken, Deel 2, blz. 219, 1973, Progres, Moskou.