TRUKE
Rinze Visser
Je zou er zo een aantal grote stadions mee kunnen vullen. Met mensen die zichzelf tot de middenklasse rekenen, zichzelf in meer of mindere mate intellectueel vinden én zichzelf ooit links vonden en daarvan nu spijt hebben. Als we alle over dat thema gepubliceerde stukken zouden bundelen en zouden nalezen, dan zou daarbij van alle gevoelens het teleurgesteld zijn in de minder bedeelde medemens de boventoon voeren. En zoals het zich wereldburgers wanende, publicerende spijtoptanten betaamt, geldt die teleurstelling zowel de arme mensen in de 'derde wereld' als de gewone werkende bevolking in de 'eerste wereld'. (*)
Deze teleurstelling die, vanuit hun denkwereld geredeneerd, écht is betreft nu juist die mensen, omdat die tot de doelgroepen behoorden waar zij hun links zijn op gefocust hadden. Die teleurstelling geldt ook henzelf, dat zij politiek van links naar rechts zijn opgeschoven. Zij zouden graag links gebleven zijn, maar hun doelgroepen hebben dat onmogelijk gemaakt. Zij dachten de wereld te kunnen veranderen, te kunnen verbeteren door hun daadwerkelijke inzet voor de goede zaak. Projecten voor ontwikkelingshulp; solidariteit met bevrijdingsbewegingen, met onderdrukte uitheemse mensen en volkeren. Solidariteit met arbeiders die hun bedrijf bezet hielden, met andere vormen van strijd tegen de gevestigde machten.
Wat is het resultaat van al hun toch zo goed bedoelde inspanningen? De verheffing van de 'mindere' mens, van de 'mindere' klassen? Burgeroorlogen, moordaanslagen in menig derdewereldland... Zijn de inheemse arbeiders meer goede boeken gaan lezen, weten ze wie Shakespeare was? Hoe is het gegaan met de geestelijke en culturele verheffing van het volk? Heeft dat zichzelf niet verslaafd gemaakt aan zorg, aan zekerheden, kortom aan de verzorgingsstaat? Zwaar teleurgesteld in zowel de zwarte als de blanke medemens die men cultureel wilde optrekken in de richting van het eigen, hoogwaardig gewaande niveau...
Geloofd in de heiligheid van de arme drommels, in die van de uitgebuite arbeider en dan toch de conclusie moeten trekken dat zij, zoals alle andere mensen, ook goede en slechte eigenschappen kunnen hebben. De ontnuchtering! Gedacht dat de sociale wetten er gekomen zijn om zieken, invaliden, werklozen, daklozen en andere zielige mensen te verheffen tot beschaafde burgers zoals zijzelf. De ontgoocheling! Want misbruik blijkt ook dáár voor te komen. Wat is links zijn toch moeilijk! Blijkt nu ook al de nieuwe linksheid - in de gedaante van nieuw-links - (hervorming van de sociale zekerheid) niet het bedoelde resultaat op te leveren: zelfstandige burgers die hun eigen keuzes maken op de markt van vraag en aanbod. Blijkt nu ook weer dat die mensen waar het allemaal voor bedoeld is die vrijheden niet aan te kunnen...
Veel goed bedoelende middenklassers - zij die nou niet direct de VVD als hun natuurlijke politieke onderdak zien - voelen zich soms belazerd door de arme massa's in de onderontwikkelde kapitalistische landen en door het gewone volk in de ontwikkelde kapitalistische landen. Ontwikkelingshulp (liefdadigheid) en sociale voorzieningen (verzorgingsstaat) hebben geen betere mensen opgeleverd. Waren zij vroeger links, dan was dat een bepaald soort links. Het links van goed en kwaad, het 'domineeslinks', het links dat niet beklijft bij tegenwind en veranderde krachtsverhoudingen in de wereld. Niet het links van kapitaal en arbeid, niet het links van Marx en Engels en al helemaal niet van Lenin, maar het links van 'eerlijk delen', wat meestal neerkomt op het verdelen van armoede. Niet van het eerlijk delen van de vruchten van de arbeid, maar het eerlijk verdelen van de lasten van de zoveelste bezuinigingsronde. Het links van de vrije liefde, van de zelfontplooiing, van de gelijke kansen voor ongelijke mensen. Het links van het individu, niet het links van de collectiviteit en van de klassenanalyse.
Hun projecten, waar ze veel vrije tijd en idealisme instaken en waar nogal wat van hen beroepsmatig in verder gingen, zien ze als mislukt. En omdat zijzelf links waren, hun projecten links waren, hun leefmilieu links was, is er dus heel veel mis met links. En ziet, velen uit de vroegere en tegenwoordige kennissenkring beamen het: Cuba deugt ook al niet meer...
Het is flink zoeken naar nieuwe perspectieven. De maatschappij van vrije, sociaal voelende burgers, de 'civil society', misschien dat dat het is. Geen verplichte solidariteit, maar verantwoord uitgeven - sociaal en milieubewust - van het verdiende geld dat boven de in hun kringen gebruikelijke luxe uitkomt. Vrijwillig, zoals hun minder loon ontvangende medemensen dat straks móeten doen door vrije tijd te steken in zorgtaken en werkzaamheden ten algemene nutte. Het verdwijnen van de verzorgingsstaat. Het was even een tijdje mooi, maar het heeft niet gewerkt, dus...
Wat hiervoor geschreven is moet niet worden opgevat als het willen neersabelen van bepaalde mensen. Ook zij zijn evenzovele voorwerpen van een bewogen periode in de geschiedenis. Het gaat erom dat men vaak de eigen persoon een overdreven rol heeft toegedicht en dat men niet wil of kan zien dat sociale wetten en andere arbeidswetten noodzakelijk waren - én zijn! - als een verdedigingsmuur tegen willekeur en totale onderwerping door de bezittende klassen. Dat dit alles er niet gekomen is om aardig voor elkaar te zijn, maar om de keiharde werkelijkheid in te tomen. Het zou een goede zaak zijn - zeker ook voor de jongere generaties - de werkelijkheid zoals die vroeger was ook met voorbeelden kenbaar te maken.
(*) Door een mankement aan zijn rechterhand koos Rinze Visser deze keer een 'herhaling' van een stuk van begin 2007.