In Chicago steunden vakbondsmilitanten de acties van Occupy (Foto Peoplesworld/Flickr/cc/by-nc).
Wil van der Klift
Op 20 oktober jl. meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) dat de werkloosheid in Nederland in het derde kwartaal van dit jaar sterk was toegenomen. Gemiddeld met maar liefst 15.000 personen per maand. Er kwamen in een enkel kwartaal dus 45.000 werklozen bij. Dat kon niet uitblijven voorspelden we regelmatig in Manifest. In de hele eerste helft van 2011 veranderde de werkloosheid nog nauwelijks. In september zaten 438.000 mensen in Nederland zonder werk (voor seizoensinvloeden gecorrigeerd). En de stijging zet door want de economie loopt verder terug.
Dat is een stijging van 17.000 personen ten opzichte van de maand augustus. In totaal zat 5,6 procent van de beroepsbevolking zonder werk. Opvallend is het hoge tempo waarmee de werkloosheid weer oploopt. De Nederlandse arbeidsmarkt leek lange tijd immuun voor de wereldwijde economische perikelen. Mede door de vergrijzing zou de werkloosheid laag blijven, omdat er jaarlijks bijna evenveel mensen met pensioen zouden gaan als er tot de arbeidsmarkt zouden toetreden. Maar veel schoolverlaters, die een paar jaar langer doorleerden vanwege de eerdere stagnatie op de arbeidsmarkt, bieden zich nu aan.
De gestage daling van de werkloosheid met in totaal zo'n 50.000 personen vanaf september 2010 wordt volledig tenietgedaan en in oktober zit alweer 5,8 procent van de beroepsbevolking zonder werk thuis. Dat percentage is dan even hoog als op het dieptepunt van de kredietcrisis in februari 2008. De werkloosheid neemt bovendien nu even hard toe onder mannen als onder vrouwen. Tot voor kort verloren vooral mannen hun baan, omdat aanvankelijk banen werden geschrapt in sectoren waar veel mannen werken zoals de industrie en bouw. Vrouwen kwamen nog wel aan de bak, doordat er in de zorgsector nog wel veel vraag naar - meestal vrouwelijk - personeel was. Nu valt de vraag daar ook terug. Bovendien bezuinigt ook de overheid, waar relatief veel vrouwen werken. Het snoeien in de overheid is naast de verdere afbraak van de marktsector de reden dat de werkloosheid veel sneller oploopt dan in 2008 en 2009. En daar komt voorlopig nog geen eind aan.
Ook bij de bedrijven vallen nu weer veel ontslagen. Een aantal grote bedrijven, zoals Philips, kondigde al grote reorganisaties aan, maar ook in de bouw en de detailhandel bijvoorbeeld gaat het slecht. De crisis in de bouw zet door. De omzet- en resultaatsverwachtingen van deze bedrijven staan onder druk. Middelgrote bouwers gaan door de crisis failliet, maken een doorstart of worden overgenomen. Personeel komt op straat te staan, zoals bij NAS Abouw (200 werknemers) en Panagro (117). Bij Dura Vermeer komen 80 van de 315 arbeidsplaatsen te vervallen. Tot nu toe hielden bedrijven de mensen nog in dienst. De terugloop vingen ze op door minder overwerk en door flexwerkers en uitzendkrachten te ontslaan. Dat is nu voorbij. Daardoor raakt ook de groep tot 45 jaar meer dan voorheen werkloos.
De stijgende werkloosheid is niet verrassend. De wereldhandel, en daarmee de (industriële) productie loopt terug. De kapitalistische crisis woekert onstuitbaar door. De negatieve gevolgen van de crisis worden steeds duidelijker en zijn nu af te lezen uit enquêtes onder burgers en bedrijven. Het laatste kwartaal toont een veel somberder verwachtingspatroon. Zelfs in de uitzendbranche hapert het. Daar verwacht men, i.t.t. de eerste helft van 2011, nu ook niet meer personeel te kunnen plaatsen.
In het tweede kwartaal was al een duidelijke vermindering van het aantal ambtenaren te zien, volgens het CBS. De verwachting van burgers en bedrijven, zoals die naar voren komt uit de enquêtes van het CBS, is dat de Nederlandse werkloosheid blijft doorstijgen. Twee derde van de ondervraagden denkt dat. Zo uitgesproken somber is de bevolking de afgelopen anderhalf jaar nog niet eerder geweest. (Bronnen: FD en AD, 20-10-2011)