Mario Draghi nieuwe president ECB, Martin Kohlhaussen (Duitse bankbaas) en vz. EU José Manuel Barroso:
Deze maand besteedt de onafhankelijke Europese denktank LEAP/E2020 in het persbericht bij haar online bulletin GEAB aandacht aan de factoren die zeer binnenkort zullen leiden tot een verscherping van de Amerikaanse schuldencrisis. Daarnaast analyseert ze de gevolgen van de EU-top van oktober en de G20top in Cannes van begin november.
Door de mondiale systeemcrisis verliezen voortdurend grote hoeveelheden financiële activa (bezittingen zoals aandelen, obligaties, schatkistpapier en vorderingen) hun waarde en worden op de balans van financiële instellingen (zoals banken, beleggingsfondsen, pensioenfondsen en verzekeringsmaatschappijen) vooreerst 'spookactiva', een soort schijnvermogen. Maar als die balans moet worden opgemaakt, blijkt het eigen vermogen in rook opgegaan. Een direct gevolg hiervan is bijvoorbeeld dat het ABP, het grootste pensioenfonds van Nederland, binnenkort de pensioenuitkeringen moet gaan aanpassen. Volgens LEAP/E2020 zal, naarmate de crisis zich verdiept, steeds meer vermogen zich ontpoppen tot 'spookactiva' en zal dit proces zo lang doorgaan tot de verhouding tussen financiële activa en reële activa (bezittingen zoals machines, inventaris, gebouwen en grond) weer een waarde heeft bereikt die past bij duurzame economische verhoudingen, zoals in de periode 1950-1970.
Persbericht bij GEAB nr. 59 (16 november 2011)
Nu de tweede helft van 2011 ten einde loopt, is duidelijk dat - zoals wij hadden voorspeld - sinds afgelopen juli zo'n 15.000 miljard dollar aan 'spookactiva' in rook is opgegaan. Wij verwachten dat dit proces gedurende het komende jaar met dezelfde snelheid zal doorgaan en dat met een 50 procent afwaardering van de Griekse overheidsschuld de mondiale systeemcrisis een nieuwe fase zal ingaan: die van de afwaardering van alle westerse overheidsschulden en als gevolg daarvan het uiteenvallen van de mondiale financiële markt. Wij voorspellen dat in 2012 alle westerse overheidsschulden met gemiddeld 30 procent afgewaardeerd zullen moeten worden, hetgeen gepaard zal gaan met een even grote daling van het eigen vermogen van de mondiale financiële instellingen. (De totale overheidsschuld van de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Japan en de eurozone samen was eind 2010 al opgelopen tot 45.000 miljard, ofwel 45 biljoen, dollar.)
Concreet verwachten wij dat vóór het begin van 2013 30.000 miljard dollar aan 'spookactiva' zal zijn verdampt en dat in 2012 de mondiale financiële markt versneld uiteen zal vallen in drie aparte zones - een dollar-, een euro- en een yuanzone - die zich steeds sterker van elkaar zullen afgrenzen. Deze twee verschijnselen, de afwaardering en het uiteenvallen, zullen elkaar wederzijds versterken en ervoor zorgen dat de Amerikaanse dollar in 2012 30 procent van zijn waarde zal verliezen, tegen de achtergrond van een sterk verminderde vraag naar dollars en een verscherping van de Amerikaanse schuldencrisis. Zoals wij eerder hebben voorspeld, zal eind 2011 de Europese schuldencrisis als lont fungeren voor de Amerikaanse schuldenbom.
Zoals we enkele maanden geleden al voorzagen, is de G20-top van Cannes een regelrechte mislukking geworden, die geen enkele wezenlijke maatregel heeft opgeleverd en die niet in staat is geweest om belangrijke vraagstukken aan te pakken zoals de hervorming van het internationaal financieel systeem, het herstel van de mondiale economie en de hervorming van de global governance. Dat de Griekse kwestie het centrale thema van de top is geworden, kwam voor een belangrijk deel omdat het die laatste vanaf het begin aan inhoud ontbrak. Het voorstel van George Papandreou voor een Grieks referendum bood de G20-leiders de gelegenheid te doen alsof de Griekse problemen hun het werken onmogelijk maakten, terwijl die juist verhulden dat ze zelf niet tot een gemeenschappelijke agenda hadden kunnen komen. Daarentegen toonden de besluiten van de EU-top een week eerder aan dat de eurozone zich steeds meer ontwikkelt tot een zelfstandige speler in de Europese Unie en in de wereld, en binnen de EU de toon zet en de lakens uitdeelt. Door de druk van de crisis is het in enkele dagen tijd gelukt om de eurozone grote stappen te laten zetten in de richting van een versterkte integratie, een absolute voorwaarde voor elke positieve ontwikkeling naar de wereld van na de crisis. (Uiteraard gezien vanuit de pro-Europa visie die de denktank hanteert en die de redactie niet deelt, nvdr).
Dit betekent echter geenszins dat wij vinden dat het in het algemeen goed gaat met de eurozone, want de EU verkeert alweer in een recessie (net als trouwens de VS), de overheidsschulden schreeuwen nog steeds om een oplossing (ook al groeit het aantal instrumenten daarvoor, inclusief het afwaarderen van de schulden), en de volkswoede neemt toe (net als elders in de wereld), vooral in landen waar geen politieke alternatieven mogelijk lijken. Het is heel opvallend dat het in Italië en Griekenland hooggeplaatste Europese technocraten zijn die de macht hebben overgenomen: Mario Monti was voorheen Europees commissaris voor Italië en Lucas Papademos was eerder Griekse vicevoorzitter van de Europese Centrale Bank. Ook dit toont aan dat de eurozone bezig is met een versnelde integratie, nu op politiek niveau.
Daarnaast wordt de behoefte aan institutionele hervormingen in de richting van een democratisch bestuur in de eurozone steeds dringender, want de burgers zullen niet heel erg lang deze ontwikkelingen uitsluitend als toeschouwers accepteren. Bedenk dat de meerderheid van onder andere de Duitsers, de Fransen, de Italianen en de Spanjaarden het Griekse voorstel voor een referendum over de anticrisismaatregelen helemaal niet vreemd vonden, in tegenstelling tot hun politieke leiders. Zonder zich daarvan bewust te zijn, heeft George Papandreou waarschijnlijk de roep om een dergelijk eurozone-breed referendum over het toekomstig bestuur van de eurozone ergens in 2014/2015 behoorlijk versterkt.
Tegelijkertijd is het Verenigd Koninkrijk feitelijk uitgesloten van de eurozone-vergaderingen. De EU-leden buiten de eurozone hebben de eurolanden gesteund in hun afwijzing van het Brits voorstel om de 27 leden van de EU een vetorecht te geven in de besluitvorming van de 17 eurolanden. Het afdrijven van het VK van de rest van Europa wordt nog versneld door de pogingen van de Britse eurosceptici - het voetvolk van de City, het mondiaal financieel centrum in Londen dat de afgelopen twintig jaar voortdurend, maar vergeefs, heeft geprobeerd het Europees integratieproces te verstoren - om zo snel mogelijk alle banden met het continent te verbreken. Terwijl de Amerikaanse bondgenoot zelf in grote moeilijkheden verkeert en niet kan helpen, zal deze situatie nog jaren aanhouden en veel leed veroorzaken voor de Britse bevolking die toenemend ontevreden is met de City. Zelfs de veteranen beginnen deel te nemen aan de OccupytheCity beweging. Wat dat betreft is er blijkbaar een overeenstemming in de visies van de mensen in de eurozone en in het VK.
Het 'supercomité' van het Amerikaans Congres, met de taak om het federaal begrotingstekort terug te dringen, is er niet in geslaagd vóór de deadline van 23 november 1.500 miljard dollar te vinden om in de komende tien jaar te besparen. De Republikeinen en de Democraten doen er nu alles aan om elkaar de schuld hiervan te geven. Deze voorspelbare mislukking weerspiegelt de algehele verlamming van het Amerikaans federaal politiek systeem enheeft onmiddellijke en drastische gevolgen in de vorm van een nieuwe serie verlagingen van de Amerikaanse kredietwaardigheid. Het Chinees bureau Dagon heeft evenals S&P al aangegeven dat het bij een mislukking de Amerikaanse rating opnieuw zou verlagen, terwijl Moody's en Fitch geen andere keuze hebben dan mee te gaan, want zij hadden de VS tot het einde van het jaar respijt gegeven onder voorwaarde van een effectieve vermindering van het overheidstekort. Om de stroom van negatieve publiciteit hierover enigszins in te dammen, is het niet onwaarschijnlijk dat geprobeerd zal worden om de Europese schuldencrisis weer op te stoken door de Franse rating te verlagen en zo het Europees stabilisatiefonds EFSF te verzwakken. Volgens ons zal dat evenwel juist leiden tot een versnelling van de financiële en fiscale integratie in de eurozone en een toename van de steun voor het idee om middels een omvangrijke uitgifte van euro-obligaties de eurozone definitief los te koppelen van de Angelsaksische financiële markten.
Om een idee te geven van de omvang van de Amerikaanse schuldenproblemen, maken we van de federale overheid een 'normaal' gezinshuishouden door van alle bedragen 8 nullen te schrappen. Het jaarinkomen (federale belastinginkomsten) bedraagt dan 21.700 dollar en de jaarlijkse uitgaven (federale begroting) zijn 38.200 dollar. Er is dus een jaarlijks tekort van 16.500 dollar, dat met geleend geld (nieuwe federale schuld) wordt gefinancierd. Het gezin heeft in de loop van de jaren zo een totale creditcardschuld (bestaande federale schuld) opgebouwd van 142.710 dollar en moet nu gaan bezuinigen. Voor een bedrag van 385 dollar is dat inmiddels gelukt, maar over een aanvullend pakket van 1.500 dollar per jaar (de doelstelling van het 'supercomité') kunnen de gezinsleden het niet eens worden. Deze cijfers laten zien dat de Amerikaanse overheid er blijkbaar niet in slaagt overeenstemming te bereiken over een bezuiniging ter grootte van slechts 10 procent van de jaarlijkse toename van de federale schuld! En dat is precies het verschil tussen Europa en de VS. Terwijl Europa in enkele maanden tijd nieuwe mechanismen introduceert en stappen neemt om de uitgaven (en dus nieuwe schulden) te verminderen, gaan de VS op volle snelheid door met het aangaan van nieuwe schulden. Zo bereidt Washington voor het komende half jaar de uitgifte voor van 846 miljard dollar aan staatsobligaties, 35 procent meer dan in dezelfde periode van vorig jaar en driemaal zo veel als de totale Griekse overheidsschuld (voor afwaardering). Niet Griekenland maar de VS zijn dan ook het epicentrum van de mondiale systeemcrisis.
Dit allemaal zal voor de financiële en monetaire markten een hectische periode opleveren waarin het westers bancair systeem gevoelige klappen zal krijgen en dan speciaal de houders van Amerikaanse staatsobligaties. Na het mislukken van de poging van het 'supercomité' om het overheidstekort terug te brengen, zal de Amerikaanse schuldenpiramide nauwkeurig onder de loep genomen gaan worden tegen de achtergrond van een mondiale, en dus ook Amerikaanse recessie die gepaard gaat met dalende belastinginkomsten, toenemende werkloosheid, steeds meer werklozen zonder uitkering, verdere daling van de huizenprijzen, enz.
Vorige maand voorspelden wij dat de mondiale systeemcrisis een nieuwe fase ingaat waarin de westerse bankensector flink zal krimpen. Die fase is nu begonnen en de klanten van alle financiële instellingen moeten zich nu gaan afvragen of de instelling waar ze hun geld gestald hebben, financieel nog wel solide is. Als voorbeeld noemen we de recente ondergang van het MF Global investeringsfonds van Jon Corzine, dat de trends in de Europese schuldenproblematiek helemaal verkeerd had ingeschat. Kennis van de regels van het financiële spel van gisteren telt niet meer, cruciaal is nu te begrijpen dat de regels veranderd zijn.
Bron: http://www.leap2020.eu
Vertaling en bewerking: Louis Wilms.