Oprechte spijt van VNO-NCW: "Jammer dat Jongerius en Van der Kolk moeten wijken"

Jammer, jammer

Het ging net zo lekker samen: Jongerius en Wientjes. Zonde dat ze weggaat vindt VNO-NCW.

Op het podium (groot deel van) het schoonmakersparlement. De schoonmakers vormden op 24 en 25 oktober 2011 een eigen kabinet en parlement. Zij kozen een president, Kadija Tahiri, van hun vakbond van schoonmakers en bepaalden de inzet van de komende cao-onderhandelingen. Er zitten 75 mensen in dit parlement (een soort sectorraad) met een aantoonbare achterban, invloed en mogelijkheid hun mensen te organiseren. In het kader van vakbondsvernieuwing erg nodig. Er moet vanuit de werkorganisatie wel ondersteuning zijn voor dergelijke 'hervormingen' (Foto: Manifest/wvdk).

VNO-NCW en MKB-Nederland brachten op 4 januari jl. naar buiten: "jammer dat de vakcentrale FNV in zijn huidige vorm verdwijnt en dat ook voorzitter Agnes Jongerius en met haar de voorzitter van FNV Bondgenoten Henk van der Kolk moeten wijken. De Nederlandse werkgevers hebben de afgelopen twee decennia goed samen gewerkt met de FNV. Jongerius en Van der Kolk hebben een grote rol gespeeld in het Nederlands overlegmodel, dat vele malen ten voorbeeld is gesteld in binnen- en buitenland".

VNO-NCW en MKB-Nederland begrijpen ook dat "het huidige vakbondsmodel in zijn huidige vorm niet meer verder kon. De informateurs Han Noten en Herman Wijffels verdienen een groot compliment dat de FNV niet is gescheurd. De werkgevers hopen dat zij met de nieuwe vakbond waaraan nu gaat worden gewerkt opnieuw constructief zaken zullen kunnen doen."

Nieuwe vakbond, nieuw overleg

Een nieuwe organisatie is er volgens de werkgevers niet snel, maar het zou goed zijn als er gezien de grote financiële problemen in Europa en de wereld en de teruglopende economie, snel een gesprekspartner komt."

In een notendop staat hier waar ondernemend Nederland van droomt:

Wie Wientjes zag schutteren en stuntelen, zichtbaar op een groot scherm op het Malieveld, toen de delegatie van de stakende schoonmakers bij hem op de stoep stond, begrijpt wat er hierboven wordt bedoeld. Het was vermakelijk hoe hij herhaaldelijk steun zocht bij Henk van der Kolk die zijn taal spreekt. De schoonmakers stellen concrete eisen en laten zich niet met een kluitje in het riet sturen. Een strijdbare bond waarbij de leden, onder begeleiding van actieve bondsbestuurders, opkomen voor hun rechten, is niet waar 'ondernemend' Nederland op zit te wachten. Die zijn bezig hun winsten veilig te stellen of nog te vergroten door exportgroei. Hoofddoekje op of af doet er niet toe, als de winsten maar groeien. Dan moet je niet in eigen land worden geconfronteerd met de groeiende onvrede onder de bevolking en al zeker niet met groeiend georganiseerd verzet en een sterke vakbeweging.

Poldermodel niet meer van deze tijd

Het poldermodel, schrijft de NRC op vrijdag 13 januari, ligt tijdelijk stil door geruzie in de vakbeweging. Maar dat is niet wat er aan de hand is. Na dertig jaar polderen in een periode dat er steeds nog strooigoed te verdelen was door ondernemend Nederland is de situatie nu drastisch veranderd. De gestage stapsgewijze manier van afromen van de arbeidsinkomensquote botst nu met de mondiale problemen voor de kapitalisten in het Westen. Steeds meer nieuwe zelfbewuste en sterkere landen vragen een steeds groter deel van de mondiale koek. Naast de zogenaamde BRICS-landen, stomen ook landen als Indonesië en Turkije economisch op. Intussen staat in de westerse landen de leen- en kredieteconomie op omvallen. De klassentegenstellingen groeien in sneltreinvaart. De kloof tussen de kleine groep rijken en de groeiende laag van armen en anderen die afvallen bij de ratrace, een steeds groter deel van de middeninkomens, groeit zichtbaar. Daar past een andere vakbeweging bij: een strijdbare, zelfbewuste die respect afdwingt bij jongeren en ouderen. Eentje zoals zichtbaar was op donderdag 12 januari jl. op het Malieveld.

Klassenstrijd wordt zichtbaarder en harder

Zo'n nieuwe vakbeweging is hard nodig. De werkgevers hebben de vakbeweging al een oorlogsverklaring afgegeven, zij willen bij de komende cao-onderhandelingen kijken naar "inzetbaarheid, loonkostenbeleid en flexibiliteit". Dé drie onderwerpen aan de cao-tafels worden volgend jaar: loon, pensioen en flexwerk. De ondernemers willen af van structurele loonsverhogingen en dure oudedagsvoorzieningen en willen de gevolgen van de economische crisis, die dit jaar hevig zullen zijn, afwentelen op de schouders van de werknemers en uitkeringsgerechtigden. De werkgevers willen vooral langere werktijden, lagere beloningen en flexibelere arbeidsinzet.

Dit jaar lopen ruim tweehonderd cao's af. Er moeten in 2012 650 cao's worden afgesloten voor 3,5 miljoen werknemers. Dat is ruim de helft van de werknemers die onder een cao vallen. Het lukte vakbonden en werkgevers niet om overeenstemming over de nieuwe cao te bereiken. Een van die cao's is die voor rijksambtenaren (120.000 werknemers). Daarover liggen de onderhandelingen al een half jaar stil omdat het kabinet ambtenaren geen loonsverhoging wil geven. Van de impasse profiteert de werkgever. Tot er een nieuwe cao is, zitten werknemers op de nullijn: geen loonsverhoging of compensatie voor inflatie.

Grote contracten zijn die voor 100.000 bouwvakkers, 104.000 schoonmakers en de verpleeghuizen met 395.000 mensen. Verder staat de uitwerking van het pensioenakkoord hoog op de agenda. Omdat het poldermodel is vastgelopen verplaatst het zwaartepunt van het traditionele overleg tussen vakbonden en werkgevers zich naar de onderhandelingen over de cao's. De komende maanden moeten ondernemingen en bedrijfstakken de afspraken uit het pensioenakkoord uitwerken in concrete afspraken op de werkvloer. VNO-NCW waarschuwt dat "het willen repareren van consequenties van kabinetsbeleid aan de cao-tafel uit den boze moet zijn". De vakcentrale FNV eist maximaal 2,5 procent loonsverhoging plus 300 euro 'koopkrachttoeslag'.

De werkgevers stellen alvast zeer forse eisen. Zij willen hogere pensioenuitgaven verhinderen en minder mensen in vaste dienst. Zij willen juist uitbreiding van flexibiliteit. Zij verwerpen de wens van de bonden om het inhuren van uitzendkrachten, tijdelijke contractanten en oproepkrachten te beperken. Werkgevers willen juist uitbreiding van flexibiliteit, tenzij de vaste krachten flexibeler inzetbaar worden. Het komt er op neer dat de werkgevers vrijwel alle wensen van de vakbond naast zich neerleggen. De werknemers zouden geen gevoel van urgentie in tijden van crisis hebben, is het neoliberale mantra van kabinet en ondernemers dat dag in dag uit door de media over de bevolking wordt uitgespuwd. Zulke eisen kun je alleen stellen als je geen inzicht hebt in wat er werkelijk speelt in het land, zoals werkgeversvoorman Wientjes op 12 januari duidelijk demonstreerde.

"De huidige omstandigheden", schrijft VNO-NCW, "zouden normaliter nopen tot een centraal akkoord tussen werkgeversorganisaties, vakcentrales en kabinet over loonontwikkeling." De werkgevers willen dus het liefst een nationaal loonakkoord sluiten, maar stellen teleurgesteld vast dat dit "gelet op de verhoudingen binnen de FNV ondenkbaar is". Eerder dit jaar sloten de werkgevers een pensioenakkoord met het kabinet en de grote koepels van de vakbeweging. Binnen de vakcentrale FNV bestaan daarover ernstige meningsverschillen tussen het FNV-bestuur en de twee grootste bonden, FNV Bondgenoten en Abvakabo FNV. Nu onderhandelen op nationaal niveau niet mogelijk is en er decentraal en sectoraal zal worden gevochten, gooien de werkgevers alvast de knuppel in het hoederhok.

Zij "willen de loonkosten niet meer laten stijgen dan de prestaties van het bedrijfsleven toelaten." Niet de inflatie of de koopkracht moet doorslaggevend zijn bij het maken van de cao-afspraken, maar de economische vooruitzichten. Ze noemen met name het bevriezen van de pensioenpremies die zij moeten betalen - 'premiestabilisatie' - maar ook verhoging van de pensioenleeftijd en verlaging van de opbouw. De pensioenen van werknemers vormen een groot deel van de loonkosten van bedrijven. Werkgevers zullen er aan de cao-tafels alles aan doen die kosten te beperken.

Verder stellen de werkgevers voor om bij loonsverhogingen verschil te maken naar functie of leeftijd. Seniorendagen en de vrijstelling van ouderen om ploegendiensten te draaien zouden moeten worden geschrapt. Die maken ouderen duurder en minder flexibel inzetbaar dan jongeren voor de werkgevers. Ze opperen ook het idee om loonsverhogingen tijdens de looptijd van een cao pas na afloop van het contract uit te betalen als blijkt dat het goed gaat met het bedrijf. Daarbij hoort ook nadenken over flexibele beloningen en over de vraag of loonsverhogingen automatisch en voor elke functie meetellen bij de pensioenopbouw. Het idee om loonsverhogingen niet meer automatisch mee te laten tellen voor de pensioenopbouw is nieuw. Als het wordt ingevoerd, stijgen de kosten van het pensioen minder snel, met name voor de werkgevers. De werknemers krijgen daardoor later minder pensioen. Ook zouden de cao's met een kortere looptijd moeten worden afgesloten (nu gelden veel cao's voor twee jaar).

Met geen woord wordt gerept over de winsten, rendementen, bonussen en andere vormen van zelfverrijking. Het hele denken is - uiteraard - gericht op verminderen van de loon- en arbeidskosten. Een andere manier van denken kan ook niet. Het kapitalisme is niet op te poetsen.

Een normale reactie dus van die kant als het tij niet meezit. De ondernemers worden daartoe gedwongen door de moordende onderlinge concurrentie die kenmerkend is voor het kapitalisme. Natuurlijk moeten er ook pogingen worden gedaan om een groter deel van de koek in handen van de werkende bevolking te krijgen. Voor elke euro meer voor de werkende mensen moet worden geknokt. Maar de mogelijkheden om daarbij successen te behalen nemen af naarmate de crisis dieper wordt. Het wordt steeds meer ook een overlevingsstrijd van de ondernemers onderling. Het is niet verwonderlijk dat fraude aan de orde van de dag is.

De wereld is toe aan planning en socialisme. Links moet dat signaal op de agenda zetten! Zonder strijd voor het socialisme is het gevecht uitzichtloos en verwarrend omdat de belangrijkste inzet, een ander maatschappijsysteem, aan de werkende klasse wordt ontnomen. De neoliberale vrijemarktaanhangers hebben getoond dat hun verhalen niet deugen. De gelovigen van die sekte kunnen alleen nog proberen de werkelijkheid te maskeren door het maken van geromantiseerde films, zoals de 'Iron Lady', die de werkelijkheid op essentiële punten verdraaien. Het kapitalisme gaat van crisis naar nog hevigere crisis. Oplappen gaat niet meer. Herverdelen onder kapitalistische verhoudingen ook niet. Er blijft maar een weg te gaan: georganiseerd verzet, actie en strijd. Een sterke strijdbare vakbeweging is daarvoor een onmisbare voorwaarde, dat hebben de strijdbare vakbondsbestuurders en -kaders in Abvakabo FNV, FNV Bondgenoten en andere bonden door. Het polderen van de 'sociale partners' op basis van klassenvrede moet worden vervangen door onderhandelingen op basis van actie in de bedrijven en instellingen.

De ramkoers van de werkgevers voor cao-gesprekken met het mes op tafel zal de discussie binnen de FNV (en kennelijk ook in het CNV) verder aanjagen richting verzet en strijd. Daarvan getuigen veel verhalen uit afdelingen en bondsraden. Het wordt duidelijk dat er geen sprake is van sociaal 'partnerschap', maar dat er een harde strijd moet worden gestreden voor eeen groter deel van de koek die door de werknemers wordt geproduceerd, maar door de ondernemers wordt opgegeten. Het Malieveld zal blijven volstromen en ook jongere werknemers zullen willen knokken voor hun pensioenopbouw, vaste contracten en salarisverhoging. Dan zullen ook veel nieuwe leden toestromen en zullen de bonden groeien. Dat is een ijzeren logica. Stop het defensief gepolder, neem een voorbeeld aan de schoonmakers en vecht terug.