Het Euro Plus-pact of de stille staatsgreep van BusinessEurope

Peter Mertens

"Wat er plaatsgrijpt, is een stille revolutie, een stille revolutie op het vlak van een sterker economisch bestuur, stap voor stap. De lidstaten hebben aanvaard - en ik hoop dat ze het correct hebben begrepen - een heel belangrijke macht aan de Europese instellingen te geven op het vlak van toezicht, en een veel striktere controle op de overheidsfinanciën."

José Manuel Barroso, voorzitter van de Europese Commissie, European University in Florence, juni 2010.

"Die dag in september (woensdag 29 september 2010) houdt de Europese Commissie haar wekelijkse woensdagvergadering (...). Daar waar vroeger de meisjesschool Dames du Berlaymont stond, kwam in 1963 het Berlaymontgebouw, het Europees bolwerk in Brussel en de thuishaven van de Europese Commissie. Die Commissie geeft er op de dag van onze betoging zijn zegen over een pakket van zes nieuwe reglementen. Die moeten haar eigen bevoegdheden drastisch uitbreiden. De Commissie trakteert zichzelf op een sixpack, zoals het geheel al snel genoemd wordt. Het is de start van de stille revolutie waar Barroso, de voorzitter van de Commissie, het over heeft."

De shockdoctrine

... is de titel van een boek van Naomi Klein over wat zij noemt: de opkomst van het rampenkapitalisme. Voor haar is Milton Friedman een van de eerste shockdoctors. Friedman zei ooit: "Alleen een crisis leidt tot werkelijke verandering. Wanneer die crisis zich voordoet, hangen de acties die worden ondernomen af van de ideeën die voorhanden zijn." Anders gezegd: crisissen zijn een goede gelegenheid om allerlei maatregelen door te drukken die al lang in de kast liggen. Je maakt gebruik van de ontreddering en de stofwolken om te doen wat je al langer wil. In de fase van de bankencrisis, in het najaar van 2008, hebben multinationals en banken drastische herstructureringen doorgevoerd. Toen het stof wat ging liggen, werd het duidelijk: we kijken nu aan tegen nog grotere en machtiger multinationals en banken. Zij zijn de winnaars van de crisis van 2008. Nadat de private schulden waren doorgeschoven naar de staten, en we met de crisis van die staten zelf opgescheept zaten, was het moment daar voor nieuwe hervormingen. Wat niet kon onder klaar daglicht, lijkt nu te lukken achter de stofwolken van de eurocrisis. Het sociaaleconomisch beleid in heel Europa wordt onder curatele geplaatst van Europese 'experts'(in de media technocraten genoemd, nvdr).

Het is een publiek geheim dat de uitbouw van de Europese Unie achter de schermen gestuurd en gedirigeerd wordt door machtige patronale groepen. De landelijke patroonsorganisaties, zoals het VBO, zijn op Europees vlak verenigd in BusinessEurope. Maar het puik van het puik heeft zich verzameld in de Round Table of European Industrialists, kortweg ERT. Dat genootschap telt maar 50 leden, maar die besturen wél de machtigste industriële groepen van Europa, goed voor een omzet van 1.000 miljard euro en 6,6 miljoen werknemers.

De Ronde Tafel kwam in het begin van de jaren 80 van de vorige eeuw op de proppen met het voorstel van een eenheidsmarkt, een eenheidsmunt en strenge convergentiecriteria: de "normen van Maastricht". Op het ogenblik dat jij en ik begin 2002 onze Belgische frank nog aan het wisselen zijn voor de euro, zetten de strategen van de Ronde Tafel al de bakens uit voor een volgende stap: Economic Governance.

Dat was toen nog een mysterieus begrip, maar acht jaar later hebben alle Europese staatshoofden, Merkel en Sarkozy voorop, er de mond van vol. In hun rapport van 2002 volgen de patroons van de Europese Ronde Tafel een ijzeren logica: de eengemaakte muntzone moet een eengemaakte economische politiek bedrijven. En dus moet er een sterk economisch bestuur komen op Europees niveau. Zij vinden dat de Europese Unie onvoldoende bevoegdheden heeft om efficiënt te kunnen zijn. "Het zakenleven verwacht van de politieke wereld dat hij de omstandigheden schept voor een versterkte concurrentiekracht door stevige en efficiënte besluitvorming."

Het stoort de grote Europese captains of industry dat de lidstaten over té grote vrijheid beschikken om hun begroting op te maken en daarbij zelf hun prioriteiten, hun fiscale en hun sociale politiek, bepalen. Zij willen dat die gestroomlijnd wordt volgens de normen van de Europese Centrale Bank: "Het is nodig dat de globale begrotingspolitiek in de Eurozone een grotere coherentie krijgt. Ze moet consistent zijn met de monetaire politiek van de onafhankelijke Europese Centrale Bank."

En dus pleit de Ronde Tafel voor een heel radicale maatregel: "Het ontwerp van de nationale begrotingen van de lidstaten en andere belangrijke beslissingen in het economisch beleid zouden onder de Europese regeringen besproken moeten worden vooraleer ze aangenomen worden. En zo nodig moet men ze aanpassen om een globale budgettaire coherentie te bereiken."

Op het moment dat de crisis de hele eurozone uiteenranselt, is de Ronde Tafel er als de kippen bij om de kans te grijpen. In februari 2010 lanceert de Ronde Tafel de nieuwe Visie op een competitief Europa. "De verdeling van bevoegdheden binnen de EU moet herzien worden", zo lezen we daar, "met meer bevoegdheden voor de EU op terreinen waar dat EU-niveau efficiënter is". Meer bevoegdheden naar de Europese Unie, zeker wat betreft economische politiek: "Het economisch beleid moet op EU-niveau gecoördineerd worden meteen gelimiteerd aantal duidelijk gedefinieerde bevoegdheden."

Midden 2010 krijgt Europees president Van Rompuy de opdracht met een strategische taskforce voorstellen uit te werken om een open crisis van de eurozone te bezweren. En wat komt er uit de bus? Economic governance!

Even daarvoor, op 10 maart 2010, hebben Guy Verhofstadt, Joseph Dael en Martin Schulz een gezamenlijk initiatief genomen. De drie heren zijn de voorzitters van de drie grootste fracties in het Europees Parlement, respectievelijk de liberale, de christendemocratische en de sociaaldemocratische fractie. De drie hebben in maart de Europese Commissie gezamenlijk opgeroepen een "strenger economisch bestuur" in te stellen, dat ook sancties kan nemen tegen lidstaten die de Europese richtlijnen niet volgen. Een doorslagje van de eisen van BusinessEurope en van de Europese Ronde Tafel van Industriëlen.

De taskforce van Herman Van Rompuy gaat naarstig aan het werk. Herman en zijn ministers van Financiën vinden dat er sancties moeten komen voor eurolanden die boven de maximumnorm gaan op het vlak van overheidstekorten of staatsschulden. Die maximumnormen zijn in 1997 vastgelegd in het Stabiliteits- en Groeipact (een begrotingstekort van maximaal 3 procent van het bruto binnenlands product (bbp), en een staatsschuld van maximaal 60 procent van het bbp). Herman en de zijnen denken ook aan sancties voor wie te ver achterloopt op de normen van het Structuurhervormingspact. Dat tweede pact werd in 2010 gesloten om de doelstellingen van Europa 2020 te halen, waaronder het doel om in elke lidstaat een tewerkstellingsgraad van 75 procent te bereiken.

Maar Merkel vindt dat onvoldoende. Ze leest Herman de les. We hebben meer nodig. We hebben ook een derde pact nodig, een 'competitiviteitspact'. Want, competitiviteit gaat over heel wat meer dan staatsfinanciën, tewerkstelling en armoede. Een competitiviteitsbeleid raakt aan de zenuwknopen van de kapitalistische concurrentie: de loonpolitiek, de (indirecte) loonlasten, de productiviteit, de flexibiliteit, de loopbaan, de fiscaliteit.

En dus herschrijft Herman zijn huiswerk: economic governance staat voortaan voor het radicaal ingrijpen van de Europese Commissie om de drie pacten te doen respecteren. Het Competitiviteitspact was aanvankelijk alleen bestemd voor de landen van de eurozone, maar met het vrijwillig toetreden van Bulgarije, Denemarken, Letland, Litouwen, Polen en Roemenië werd het omgedoopt tot Euro Plus-pact. Daarmee heeft de Europese Commissie zich het concept, de naam en de inhoud van het economisch bestuur, zoals uitgewerkt door de ERT en BusinessEurope, toegeëigend. Met een duwtje in de rug door das Mädchen Angela weliswaar.

Corporate Europe Observatory, de befaamde research- en campagnegroep tegen de industriële lobby, spreekt strenge taal over het gebeuren: "BusinessEurope lijkt het erop te hebben aangelegd voordeel te halen uit de crisis (de tactiek van de shockdoctrine) om er eisen door te krijgen die ze al tien jaar stelt. (...) Dit is opnieuw een strategisch moment in de geschiedenis van de Europese integratie waarbij de Commissie zich op één lijn zet met big business."

De lidstaten onder curatele van de Commissie

Veel mensen met schulden komen hier bij ons terecht bij een dienst voor schuldbemiddeling van het OCMW. Dan neemt het OCMW het beheer van je rekeningen over. In Duitsland gebeurt dat zelfs met alle langdurig werklozen, de roodgroene Hartz-hervormingen, weet je wel. Voor al je grote uitgaven moet je dan verantwoording afleggen. De keuzes in je uitgaven worden zo door anderen gemaakt. Wie dat niet respecteert, verliest zijn uitkering. Dat model moet er volgens big business ook op macroniveau komen. In de eerste plaats voor het staatshuishouden, de portemonnee en de bankrekening van elke lidstaat."

(*) Deel uit hoofdstuk van deel 2 (vanaf blz. 180) van het nieuwe boek van Peter Mertens. Het gaat in op het proces van centralisatie van de macht naar Europa. Een kernkwestie waar veel meer aandacht aan moet worden besteed door 'links'. De nationale zelfstandigheid wordt al jaren uitgehold, maar het proces raakt in een versnelling, onder leiding van het Duitse kapitaal. Gaat Duitsland alsnog de Tweede Wereldoorlog winnen?