Mondiale systeemcrisis

Zomerstormen markeren grote geopolitieke kentering

Het centrale thema van de onafhankelijke Europese denktank LEAP/E2020 is het voorspellen van de ontwikkelingen in de mondiale systeemcrisis op financieel, economisch, monetair, sociaal en politiek terrein. Met behulp van de methode van de politieke anticipatie - rationele en objectieve analyses, onafhankelijk van de persoonlijke opvattingen van de onderzoekers - spoort het team de belangrijkste trendontwikkelingen op en geeft - uitdrukkelijk vanuit het politiek-economisch perspectief van de eurozone - zijn verwachtingen voor de toekomst. Daarvan is in de afgelopen vijf jaar gemiddeld zo'n 80 procent juist gebleken. Bruikbaar materiaal dus, ook voor marxisten. Voor de komende zomer voorspelt het onderzoeksteam een vijftal stormen die de veranderingen in de internationale machtsverhoudingen zullen versnellen.

Persbericht bij GEAB nr. 63 (15 maart 2012)

In ons bulletin van afgelopen januari hebben wij 2012 het jaar van de wereldwijde geopolitieke kentering genoemd. De eerste drie maanden van dit jaar hebben met een aantal voorbeelden al laten zien dat er inderdaad een tijdperk ten einde loopt en een nieuwe periode begint:

Rusland en China zijn van plan om elke westerse poging tot ingrijpen in Syrië te blokkeren. De patstelling in deze kwestie moeten we niet alleen analyseren vanuit een geopolitieke hoek, maar vooral ook vanuit een humanitaire. Denk daarbij aan de aanval op Libië in 2011 en de desastreuze gevolgen ervan voor veel Libiërs en voor de gehele regio (zoals de recente destabilisatie van de Sahel-zone, met als voorbeeld Mali).
Rusland en China, nu samen met India en enkele andere landen, laten er geen twijfel over bestaan dat ze het door de Verenigde Staten en de Europese Unie tegen Iran ingestelde olie-embargo zullen negeren of omzeilen. Japan houdt zich wat op de achtergrond, maar is niet van plan de aankoop van Iraanse olie te stoppen. China en India verhogen zelfs hun import van Iraanse olie en vullen zo het vacuüm op dat het Westen heeft gecreëerd. We moeten ook nog maar afwachten wat de EU in de tweede helft van 2012 gaat doen, wanneer er na de presidentswisseling in Frankrijk een einde komt aan het Amerikaans toezicht op de Franse buitenlandse politiek en daarmee ook het Europees buitenlands beleid in veel opzichten zal veranderen.
De spanningen in de relaties tussen de VS en Israël over de kwestie van een mogelijke aanval op Iran nemen toe. Nogal wat verantwoordelijke Israëli's en Amerikanen vragen zich af hoe de verhoudingen tussen beide landen er zullen uitzien na afloop van deze ongekende quasi-confrontatie. Sommigen verwachten zelfs dat de VS zo langzamerhand genoeg beginnen te krijgen van Israël.
Onder leiding van China en de overige BRICS-landen (Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika) - maar ook met steun van Japan en de euro-zone - komt de politiek van monetaire diversificatie ten koste van de Amerikaanse dollar in een hogere versnelling. Zo ruilen de BRICS-landen inmiddels hun munten onderling via deviezenswaps, is China bezig zijn munt (de yuan) tot internationale valuta te maken, koopt Japan Chinese staatsobligaties en trekken de banken van de eurozone zich terug uit hun kredietverstrekking in dollars.
De hoofdthema's in de campagne rond de Franse presidentsverkiezingen duiden op een verandering in de politieke strategie van de gehele eurozone. Er gaat een einde komen aan het sociaalliberalisme dat de afgelopen twintig jaar de plaats had ingenomen van de Europese sociaaldemocratie, en de 'sociale markteconomie' zal weer de kern vormen van het Rijnlands model, het historisch model van het Europees continent.
Toenemende acties en verklaringen wijzen op een intensivering van de handelsoorlogen tussen de mondiale machtsblokken: de recente aanval van de VS (gesteund door de EU en Japan) in de Wereldhandelsorganisatie WTO op de Chinese handelspolitiek inzake zeldzame aardmetalen, de wederzijdse beschuldigingen tussen de VS en de EU over staatssubsidies aan Boeing en Airbus, en de 'monetaire oorlog' die Brazilië tegen de VS en Europa is begonnen.

In maart 2012 is de wereld allang niet meer zoals in maart 2011, toen de Verenigde Naties zich door het Amerikaans/Brits/Frans trio lieten dwingen tot een aanval op Libië. Toen was er nog sprake van de unipolaire wereld van na 1989, met de VS als enige supermacht en de dominantie van de westerse landen in de internationale verhoudingen. Nu hebben we te maken met de multipolaire wereld van na de crisis, waarin nog moet blijken of de polen naast of tegenover elkaar zullen gaan staan.

Zoals wij hadden voorzien heeft de Europese aanpak van de Griekse crisis de zogenaamde eurocrisis snel uit de krantenkoppen en uit de aandacht van de marktpartijen doen verdwijnen. De massahysterie die in de tweede helft van 2011 door de Angelsaksische media en de eurosceptici werd aangewakkerd, heeft geen effect gesorteerd. De eurozone bewijst immers steeds meer een duurzame structuur te zijn (waarvoor de politici in de komende jaren wel nog de democratische legitimering moeten vinden).

De euro is weer in trek op de financiële markten en bij de centrale banken van de opkomende landen. De eurogroep (de ministers van Financiën van de eurozone) en de ECB (Europese Centrale Bank) hebben op een effectieve manier samengewerkt. En tot slot: de private investeerders hebben een afwaardering tot wel 70 procent op hun Griekse bezittingen moeten accepteren - en daarmee is onze voorspelling van een afwaardering van minstens 50 procent uit 2010 uitgekomen, toen nagenoeg niemand zich zo iets kon voorstellen zonder dat deze 'catastrofe' het einde van de euro zou inluiden.

Uiteindelijk gehoorzamen markten immers altijd aan de wet van de sterkste, ook uit angst om nog grotere verliezen te lijden, wat de aanhangers van het ultraliberalisme ook beweren. Het is een les die de politieke leiders goed zullen onthouden, want er zijn nog meer afwaarderingen op komst: in de VS, in Japan en in Europa.

Momenteel presenteren de Amerikaanse financiële media ons weer een nieuwe versie van het verhaal van 'de groene loten' uit begin 2010 en dat van 'het herstel' uit begin 2011 om daarmee het beeld te schetsen van een Amerika 'dat de crisis achter zich laat'. Dat verklaart mede de lichte euforie die de afgelopen maanden bezit heeft genomen van de financiële markten en van veel economische en financiële spelers. Het is immers een verkiezingsjaar en tot elke prijs wil men een goede indruk maken tegenover de eurozone die maar niet ineenstort. Laten we vooral niet vergeten dat zonder de massahysterie die de 'eurocrisis' moest aanwakkeren, de VS vanaf het einde van 2011 niet in staat zouden zijn geweest om hun enorme tekorten te financieren.

Wall Street en de City moesten Europa toen over de rand van de afgrond laten bungelen om de gestage stroom van obligatie-aankopen veilig te stellen. Nu deze propaganda niet meer werkt, is het van vitaal belang om te proberen de Amerikaanse situatie te verfraaien, want anders droogt de externe bron voor de financiering van de Amerikaanse economie op. De VS lijken aan het begin van 2012 echter eerder op een trieste vertoning dan op een vrolijk kleurenpalet en net als in 2010 en 2011 zal ook nu weer de lente het moment zijn waarop de harde werkelijkheid onthuld wordt.

In dit verband is het extra gevaarlijk als alle spelers zich in slaap laten sussen door deze illusie van een 'terugkeer naar normaal' en in het bijzonder een 'herstart van de Amerikaanse economische machine'.

Deze motor, waar het gehele mondiale economische en financiële systeem van afhankelijk is, functioneert na drie jaar crisis voor het eerst sinds 1945 niet meer zoals de wereld gewend was, en daarom wil men zo lang mogelijk blijven hopen op een wonder. Wij willen er echter nadrukkelijk op wijzen dat de zomer van 2012 deze illusie zal verstoren. Wij voorzien dan vijf verwoestende schokken die het directe gevolg zijn van het huidige proces van wereldwijde geopolitieke kenteringen die de omslag in de internationale machtsverhoudingen zullen versnellen. De donkere wolken die zich sinds het begin van de crisis hebben samengepakt rond economische en financiële thema's, hebben nu gezelschap gekregen van de donkere wolken van geopolitieke confrontaties:

De VS vallen terug in een recessie tegen de achtergrond van een stagnatie in Europa en een vertraging in de BRICS-landen, en daarmee stevent de gehele mondiale economie rechtstreeks af op een recessie in 2012.
De centrale banken weten geen uitweg meer en de rentetarieven stijgen weer. Zo moet de Fed (de centrale bank van de VS) rekening houden met twee nieuwe problemen: de snelle en aanzienlijke vermindering van de vraag naar Amerikaanse dollars en staatsobligaties als gevolg van de vertraging in de wereldeconomie, en de groei van twee monetaire zones los van de dollar, namelijk de eurozone en de yuanzone.
Het gaat stormen op de markten van vreemde valuta's en van westerse overheidsschulden. Een aantal kwartalen zien we nu al een toename in de pogingen van een groeiend aantal landen om de wisselkoers van hun valuta te stabiliseren. Maar omdat de G20-landen nog steeds geen overeenkomst hebben bereikt over een nieuwe internationale munt als basis voor het toekomstig monetair wereldsysteem, wijst die trend volgens ons niet op een toegenomen stabiliteit, maar juist op een toenemende angst voor een systeem dat ten einde loopt.
De oorlog tegen Iran zal - los van het feit of het daadwerkelijk tot gevechtshandelingen komt of niet - voor het Westen in elk geval 'een oorlog te veel' zijn.
De financiële markten en de banken zullen weer instorten. De medestanders van Iran, waaronder China en Rusland, hebben bijvoorbeeld de mogelijkheid om Washington in de beurs te treffen door massaal hun dollartegoeden om te zetten in andere valuta's en hun aankopen van Amerikaanse staatsobligaties te beëindigen, om zo de financiering van de Amerikaanse oorlogsmachine te stoppen.

Bron: www.leap2020.eu.
Vertaling en bewerking: Louis Wilms.