Ron Verhoef
Een klein berichtje op 29 april was veelzeggend. De rijkste Britten worden rijker. De rijkste Britten zijn nu weer even rijk als in 2007. Dat was, volgens teletekst, een ware zege. De suggestie werd gewekt dat de crisis in Engeland nu definitief voorbij zou zijn. Vreemd genoeg werd over het lot van de (arme) werkenden en uitkeringsgerechtigden niets gezegd. Blijkbaar gaat de economische redactie van de VRT ervan uit dat de arbeiders ook wel rijker zullen worden. Zie hier de wonderbaarlijke terugkeer van Arthur Laffer.
Dat de rijken in Groot-Brittannië rijker worden hoeft niet te verbazen. In een interview met de Britse krant the Guardian liet de Britse minister van financiën, George Osborne, zich ontvallen dat hij een rotsvast geloof had in de theorie van deze Arthur Laffer. Dat is op zich al opmerkelijk omdat landen die de theorie van Laffer hebben toegepast steevast in een diepe crisis zijn geraakt. Wie was ook alweer deze Arthur Laffer?
Laffer was de belangrijkste economische adviseur van Ronald Reagan. Een groot deel van wat we nu Reaganomics noemen is gebaseerd op de theorie van Laffer. Een theorie die jarenlang door neoliberalen stevig werd omarmd totdat de Britse en Amerikaanse economie zulke hoge schulden bleken te hebben opgebouwd, dankzij het op Laffer gebaseerd beleid, dat de landen in een diepe crisis wegzakten.
Simpel gezegd kwam de theorie van Laffer erop neer dat de inkomstenbelasting niet oneindig kon worden verhoogd. Er was ergens een omslagpunt. Was het tarief van de inkomstenbelasting hoger dan dit omslagpunt dan kwam er steeds minder belasting binnen bij de overheid, in plaats van meer. Dit was volgens Laffer te wijten aan het feit dat rijke Amerikanen de Verenigde Staten verlieten voor een belastingparadijs of actief belasting zouden gaan ontduiken als het belastingpercentage meer was dan het omslagpunt.
Waar dit omslagpunt exact lag werd door Laffer niet duidelijk beredeneerd, maar in zijn eigen tekeningen van de Laffercurve ligt deze net onder de 50 procent (bij ongeveer 45%). Latere economen legden het omslagpunt ook weleens op 70 procent. Juist de twijfelachtigheid van waar dit omslagpunt dan zou moeten liggen, doet al afbreuk aan de juistheid van de theorie. Een theorie die niet binnen redelijke grenzen kan aangeven waar een omslagpunt ligt is immers weinig waard.
Wat Laffer zelf ervan dacht, en waar George Osborne hem nu in volgt, kunnen we zien aan de hand van de uitwerking van zijn theorie onder Reagan en de adviezen van zijn hand. Laffer overtuigde Reagan ervan dat het hoogste belastingtarief in de Verenigde Staten (vóór het presidentschap van Reagan was dit 70%J!) veel te hoog was. Deze moest drastisch omlaag en in ieder geval beneden de 50 procent uitkomen. Het hoge belastingtarief weerhield, volgens Laffer, de rijken er namelijk van te consumeren en zoals gezegd leidde het tot een vlucht naar het buitenland en belastingontduiking.
Aan de tarieven voor de werkende mensen veranderde Laffer niets. Hun belasting bleef dus gelijk. Iedereen met een beetje gezond verstand zal gelijk opmerken dat dit ertoe zou moeten leiden dat er minder geld in de schatkist komt, immers de rijken gaan fors minder betalen en de gewone man blijft evenveel betalen.
Volgens Laffer maakten de mensen die hun gezond verstand gebruikten echter een enorme redenatiefout. Juist door het tarief te verlagen zouden de rijken meer uitgeven en de producten en diensten die ze dan kochten moesten door de werkende klasse worden gemaakt. Zij zouden daardoor ook, maar in veel mindere mate, meeprofiteren van de toegenomen rijkdom van de 20 procent rijkste burgers (dit is het zogenaamd trickle-down effect). Toegenomen inkomen leidt uiteraard tot meer belastingopbrengst. Voeg daarbij de Amerikanen die weer terug zouden komen uit hun belastingparadijs en de rijken die zouden stoppen met belastingontduiking, dan zou het eind van het liedje zijn dat de overheid veel meer geld binnenkrijgt. Ondanks de verlaging van de belastingen zouden de overheidsinkomsten dus drastisch toenemen.
Reagan geloofde oprecht in deze theorie en onder zijn bewind begon de overheid dan ook geld uit te geven als water. Daarbij wachtte Reagan niet eerst af of de theorie van Laffer wel zou kloppen, wat een grote fout was. Al snel bleek van de opvatting van Laffer niet veel meer over te blijven. De rijken bleken niet meer geld te consumeren, maar kozen in plaats daarvan voor het beleggen van grote delen van het vrijgekomen kapitaal. Daar profiteerde de werkende bevolking helemaal niet van. Het door Laffer voorspelde trickle-down effect trad dus in zijn geheel niet op.
Verder bleken de Amerikaanse miljonairs die naar belastingparadijzen waren gevlucht helemaal niet bereid om naar Amerika terug te keren. Bovendien bleek ook dat de rijken helemaal niet stopten met belastingontduiking. Uiteindelijk bleek ieders gezond verstand dus beter dan Laffer's vermeende briljante verstand. De gevolgen waren desastreus en worden in Amerika nog steeds gevoeld. De staatsschuld van de Verenigde Staten is inmiddels zo hoog opgelopen dat het land alleen maar weet te overleven omdat het in dollars kan handelen en deze naar eigen believen kan drukken.
Elk ander land met een dergelijk hoge schuld was allang failliet gegaan. Van die schuld heeft de meerderheid van de bevolking in de VS veel last. Zo is het aantal Amerikanen dat twee banen moet hebben om te overleven drastisch toegenomen. De lonen vertonen een neerwaartse spiraal en het aantal mensen dat in armoede leeft neemt dramatisch toe. De vloek van Laffer hangt nog steeds over de VS. Opvallend genoeg is het verhogen van de belastingen op de allerrijksten echter nog steeds taboe in Amerika.
Ook Thatcher was een aanhanger van Laffer en ook zij bracht zijn politiek in de praktijk, hoewel ze het voorzichtiger aanpakte. De praktijk bleek in Engeland echter niet anders. Dankzij de specifieke belastingregelgeving in Engeland bleek het zelfs mogelijk dat een klein aantal multimiljonairs geld van de belasting terugkreeg in plaats van belasting te moeten betalen. Het vermeende trickle-down effect vond ook in het Verenigd Koninkrijk niet plaats.
Ook de gehoopte extra opbrengst uit belasting vond niet plaats, zodat Thatcher aan het eind van haar regeerperiode zich zelfs genoodzaakt voelde nieuwe belastingen in te voeren (met name de gehate Poll-tax), die uiteindelijk haar val inluidde. Ook in Engeland bleken de gevolgen zeer negatief. Ook hier bleken de armen nog armer te worden. Er ontstonden grote achterstandswijken en de werkloosheid nam enorm toe. De arbeiders in Engeland werden in het geheel niet rijker van het toepassen van de theorie van Laffer.
Als we de schade in ogenschouw nemen die Laffer in de wereld heeft achtergelaten is het extra opmerkelijk dat Osborne zijn theorie niet alleen nog aanhangt maar zelfs in praktijk brengt. De Conservatieve regering in Engeland heeft immers de inkomstenbelasting van de allerrijksten teruggebracht naar 45 procent. Dat de allerrijksten dus rijker worden kan niet verbazen.Voor het lot van de gewone man is dit allemaal echter slecht nieuws.
Laffer is nog altijd overtuigd van zijn eigen theorie en is nog steeds een belangrijk adviseur voor Newt Gingrich en de Republikeinen. Voor de meeste economen heeft Laffer echter allang afgedaan, zelfs voor veel economen die in hem geloofden! Tijd dus dat iemand Osborne een lesje in de geschiedenis van de recente economie geeft. Of wordt er door rechtse politici altijd wel een theorie gevonden om de armen armer te maken en de rijken rijker?! Als de belastingen voor de rijken omlaag moeten, volgens neoliberale bewindslieden, is er altijd wel een theoretisch dekseltje te vinden op het politieke potje.