TRUKE
Rinze Visser
Maar al te vaak wordt er gedacht dat het aanwakkeren van individualisme, de voorwaarde voor het scheppen van een draagvlak voor individualisering van de maatschappij, van de laatste jaren is. Het zal jonge mensen die zich niet verdiept hebben in de recente geschiedenis van de arbeidersbeweging vreemd voorkomen als ze horen dat het begin van de teloorgang van de CPN (Communistische Partij van Nederland) en het opgaan in GroenLinks, in de jaren tachtig van de twintigste eeuw, ook een kwalijke rol speelde bij het propageren van het individualisme, waarmee de slopers van het sociaal erfgoed nu nog steeds hun voordeel doen.
Stonden op de voorpagina van De Waarheid (dagblad CPN) destijds foto's van de massale antikernwapendemonstratie in Amsterdam, waarop grote menigten van demonstranten te zien waren, de nog grotere antikernwapenbetoging een paar jaar later in Den Haag gaf in dat dagblad al heel andere afbeeldingen te zien. Foto's van eenlingen, het liefst in 'ludieke' uitdossing, beschilderde gezichten, als kunstzinnig-journalistieke uitingen van de politiek gewenste individualisering. Ook verschenen er vaker artikelen en (georganiseerde) ingezonden stukken waarin personen beleden het zich bevinden tussen grote aantallen mensen als zeer bedreigend te ervaren. Men moest met de tere, fijngevoelige bourgeoiszieltjes behoedzaam omspringen...
Uiteraard was het niet alleen het toenmalige CPN-dagblad dat het individualisme aanprees, andere media deden dat al eerder, maar het kenmerkende is dat de nog steeds als communistisch bekendstaande CPN-krant in een korte tijd zo'n grote omslag maakte en daarin al weer verderging dan die andere. Van propagandist van het collectivisme naar heraut van het individualisme, de ideologie van het kapitalisme, het marktdenken? De nu al voor een groot deel geflexibiliseerde arbeidsmarkt gaat uit van het individualisme. De AOW is geïndividualiseerd: gezinnen en alleenstaanden hebben nog recht op een halve AOW, de rest bestaat uit toeslagen onder voorwaarden. De ziekenfondspremies, later zorgpremies, zijn voor een deel geïndividualiseerd (nominale premies), dus minder naar draagkracht. Verantwoordelijkheden worden steeds meer naar het individu verlegd: hogere en meer eigen bijdragen zorg; het zelf moeten betalen van medicijnen; ziek worden valt ook al onder de eigen verantwoordelijkheid. Collectieve arbeidsovereenkomsten (cao's) worden steeds meer ondermijnd door vaak flexibele, persoonlijke arbeidscontracten. Studiebeurzen worden persoonlijke leningen.
De bijstandswet, nu Wet Werk en Bijstand, is geïndividualiseerd, wat ook in mijn praktijk tot hevige strijd met de gemeente en de sociale dienst heeft geleid. Meer voorbeelden van de kwalijke gevolgen van individualisering van de maatschappij, van liberalisering, van vermindering van collectieve wetten en regelingen zouden gegeven kunnen worden. Het meest bedreigende is dat de individualisering wordt voortgezet; het is de methode van de kapitaalbezitters en hun zaakwaarnemers om in een sneltreinvaart het sociale gebouw te decollectiviseren, te ontmantelen. Veel van wat we de laatste tijd - crisistijd! - lezen en horen zijn evenzovele vooraankondigingen van volgende stappen. Een van de voorbeelden ervan is het enige weken geleden door de Raad van de Volksgezondheid (!) naar buiten gebrachte standpunt dat mensen zelf moeten sparen voor hun zorg op de oude dag. Bedoeld wordt dus: niet collectief - zeker niet naar draagkracht - bijdragen, maar je eigen persoonlijke, aller-individueelste ziekenfonds zijn.
De negatieve reacties hierop waren nogal lauw, terwijl de positieve reacties op dat idee veel meer uitgesproken waren. Zo las ik in een krant dat het tegenargument, dat er dan een tweedeling in de zorg zal ontstaan, geen hout snijdt en ik citeer: "Wij vinden het heel normaal dat de een in een duurder huis woont dan de ander, maar als we ouder worden moet iedereen opeens gelijk zijn".
Voor de een 'mooie woorden', voor de ander niet... Jazeker, er is al sprake van een tweedeling, tussen kapitaal en arbeid, tussen rijkdom en armoede, tussen peperdure restaurants en voedselbanken, tussen grote ondernemingen en kleine ondernemers, zoals schoenpoetsers en bedelaars! Dat hoeft men communisten niet uit te leggen. Maar uit het citaat uit die krant blijkt de teleurstelling. Dat die tweedeling nog niet overal in extenso is doorgedrongen. Want wat is er mis mee als de een bulkt van het geld en goederen en de ander honger lijdt? Wat is er mis mee als de een de beste zorg voor het uitzoeken heeft en de ander de nodige zorg moet ontberen?
Zelf sparen...? Dat betekent dat de vermogende niet meer meebetaalt aan de zorg voor de minder vermogenden. Dus niets meer overheeft voor al die mensen die hén vermogend hebben gemaakt. Ze kunnen zelf sparen voor hun verzorging als ze oud zijn. Wat volgt? De AOW? Sparen voor een karig loon, door vele 'nullijnen' verder uitgedund, is besparen op vitaminen en levensniveau, tot de dood vroegtijdig intreedt en je uitgespaard bent. Ook de rijken der aarde hebben dan ook heel wat uitgespaard, omdat ze niet meer bereid waren van hun rijkdommen iets af te staan voor diegenen die hen rijk gemaakt hebben, hun natuurlijke vijanden. Want, let wel, wij zijn hun vijand! En een vijand geef je niets cadeau...