Deze zomer hielden FNV-leden op diverse plekken opwarmacties om de afbraakmaatregelen van het Kunduz-akkoord aan de kaak te stellen (Foto: FNV Bondgenoten/Flickr/cc/by).
Maarten Muis
Er worden allerlei proefballonnetjes tijdens verkiezingstijd opgelaten om de laatste restjes solidariteit in het Nederlands gezondheidssysteem aan te tasten. Minister Edith Schippers zet nu de ideologische bijl in de ouderenzorg, door te stellen dat het niet langer betaalbaar is. Eerder werd er een rel gecreëerd rond een notitie van CVZ, waarin geopperd werd drie medicijnen voor zeldzame ziektes uit het basispakket te halen. Geen dag gaat voorbij of het thema 'ontoelaatbare stijgende zorgkosten' wordt in de media behandeld.
De geesten worden stap voor stap rijp gemaakt voor hogere eigen bijdragen bij medische behandelingen en zorg. Dit gebeurt na een lange periode van overdreven aandacht schenken aan de eigen verantwoordelijkheid voor gezond blijven. Aan gezonde mensen is zo steeds de boodschap overgebracht dat zij een goede gezondheid vooral aan zichzelf te danken hebben. En mensen die ziek zijn wordt duidelijk gemaakt dar zij toch vooral zelf verantwoordelijk zijn voor de pech om medisch behandeld te moeten worden. Zo wordt de solidariteit tussen gezonde en zieke mensen doelbewust ondergraven.
Wetenschappelijke onderzoeken tonen altijd aan dat gezondheid in direct verband staat met opleiding, aard van werk en inkomen. In het algemeen geldt: hoe hoger de opleiding, hoe minder lichamelijk en psychisch zwaar het werk is; en hoe rijker (materieel) men is, hoe gezonder men oud wordt. In de armere buurten van Nederland is er dan ook een opeenstapeling van sociale, psychische en lichamelijke problemen. En dat heeft maar in beperkte mate te maken met een zelfgekozen levensstijl, maar alles met het klassenkarakter van de Nederlandse samenleving. Kortgeleden bleek nog weer uit onderzoek van een promovenda van het Erasmus Medisch Centrum dat lager opgeleiden een minder goede behandeling bij kanker krijgen dan hoger opgeleiden.
Twee Belgische artsen van de PVDA-B tonen in het boek 'Dokter, ik ben op! (EPO, 2009) haarscherp aan hoe mensen vooral ziek worden van de toegenomen werkdruk door de verhoogde kapitalistische uitbuiting (zie ook Manifest 5, 2010). Dat een grote groep werkende mensen vanaf een jaar of vijftig allerlei medische klachten ontwikkelt heeft dan ook vooral te maken met jarenlang stress en zware arbeid en veel minder met een zelfgekozen, ongezonde levensstijl. De rekening voor het ziek worden hoort dus niet via eigen bijdragen bij de werkende mensen terecht te komen, maar bij de kapitalistische bedrijven die de mensen uitbuiten.
De toon in verkiezingstijd is echter een geheel andere. Heel parlementair Den Haag praat elkaar na met allerlei doemscenario's, als zou over enige tijd de helft van het inkomen naar zorgkosten gaan. Dat het geld voor goede zorg rijkelijk aanwezig is in Nederland, alleen op de verkeerde bankrekeningen staat of in foute aandelenpaketten zit, hoor je de parlementariërs niet zeggen. Wanneer heeft de SP de moed om voor te stellen om de stijgende kosten voor zorg te bekostigen met een Miljonairstaks, zoals onze Belgische zusterpartij al jaren voorstelt?
Het voorstel tot meer eigen bijdragen, tot aan het idee dat geopperd werd dat ouderen eerst maar hun huis moeten verkopen om zorg te kunnen betalen, heeft te maken met de ombouw van de Nederlandse maatschappij naar eenzelfde structuur als de VS. De truc om alle verantwoordelijkheid te decentraliseren naar de gemeenten, zoals de AWBZ en de Jeugdzorg, is bedoeld om de 'verantwoordelijkheid dichter bij de burger te leggen' en verder weg van de grote bedrijven en multinationals.
Alles draait om het idee 'vlaktaks': iedereen betaalt hetzelfde aan belastingen en zorgkosten, ongeacht inkomen of vermogen. De btw-verhoging in het Kunduz-akkoord is eenzelfde staaltje nivellering, dat vooral ten goede komt aan de rijken. Het perverse is dat als de progressieve belastingstructuur uit het zorgsysteem gebroken wordt, arme mensen behandelingen niet meer kunnen betalen en de rijken wel. In de VS gaan ziek worden en in armoede vervallen al decennialang hand in hand bij veel werkende mensen. Zie daarvoor de film Sicko (2007) van Michael Moore.
In het debat over de zorgkosten is het dringend noodzakelijk te gaan praten over de verantwoordelijkheid van bedrijven en instellingen voor een gezonde werkomgeving en arbeidsritme. Zodat het ook mogelijk is om te werken en gezond oud te worden. Dus moet er vanuit de vakbeweging een drastische arbeidsduurverkorting met behoud van loon geëist worden, zoals ook Duitse communisten voortdurend in de vakbondsdiscussies aldaar inbrengen. Als we het hebben over het streven naar een gezonde samenleving moet het initiatief heroverd worden op de neoliberale hervormers en hun lakeien in wetenschappelijke kringen. En daarbij moet elke nog bestaande vorm van solidariteit met hand en tand verdedigd worden.