Een experiment op Technische Universiteit Delft om een robot zichzelf te leren lopen (Foto: YouTube).
Wil van der Klift
Wat ontroert u? Dit was een vraag aan Robbert Dijkgraaf (*). Zijn antwoord: "Dat de wereld te begrijpen is. Dat zij het ons mensen toelaat om contact met haar te maken, en te genieten van de rijkdom die ze te bieden heeft. Wat ik er indrukwekkend aan vind, is dat ze aangeeft dat we onderdeel van haar zijn."
"Natuurkundigen proberen vaak een persoonlijkheid toe te kennen aan de wereld; ik zou haar als erg gul omschrijven. Terwijl ik eigenlijk geen enkele reden zie waarom wij die gulheid verdienen. Het schept een grote verplichting om daar goed mee om te gaan, en dat doen we niet altijd. Toch maakt me dat niet cynisch; je kunt die gebrekkige manier van contact maken ook als aandoenlijk beschouwen."
Een volgende vraag was: wat is uw grootste zekerheid? "Veel mensen lijken precies te weten: dit is goed, dat is fout. Het geeft ze grip op het leven, vermoed ik. Ik heb dat niet. Ik twijfel eigenlijk aan alles, ook aan mijn eigen standpunten. Mijn houvast vind ik elders, ik heb een groot vertrouwen in de flexibiliteit van de menselijke geest. En in die van de wereld, die zich steeds anders zal voordoen dan we denken."
De Delftse specialist in de robotica, Schuitema, verdedigde vorige week een proefschrift over hoe robots leren. Zoals Leo, zijn robotpupil. Robotje Leo leert doelgericht lopen met vallen en opstaan. De werkelijkheid blijkt een stuk weerbarstiger dan de computersimulaties. "In computersimulaties is alles ideaal, in de werkelijkheid kom je altijd onverwachte dingen tegen", zegt hoogleraar Pieter Jonker, Schuitema's promotor. Dingen die later logisch lijken zijn dat op voorhand niet. Achteraf is alles duidelijker. Van doen leren we dus. Letterlijk vallen en opstaan in dit concrete geval. Al deze experimenten passen echter in een heldere taakstelling, het doel is helder. Nut en doel zijn waardebepalend voor de vorderingen.
In een wereld die niet af is, die talloze vragen openlaat, toch doelgericht optreden en niet in pragmatisme, opportunisme en individualisme vervallen. Daar ging de studiedag van de NCPN op 10 november jl. over (verslag elders in de krant). De collectieve wetenschap legt stap voor stap waarheid en onwaarheid bloot op de lange weg van de menselijke zoektocht naar betrouwbare kennis van de werkelijkheid. In de praktijk lopen mensen tegen vragen op. De beantwoording van die vragen leid(d)en tot (deel)antwoorden en steeds beter inzicht van de werkelijkheid, waardoor ingrijpen mogelijk wordt. Een continue proces, maar erg spannend en leerzaam. Dialectisch-materialisme in praktijk.
(*) Natuurkundige Robbert Dijkgraaf, werd per 1 juli directeur van Institute for Advanced Study in Princeton, Verenigde Staten. Persoonlijk/FD, 16 juni 2012. Robotje Leo werd beschreven in NRC, 13-11-2012.