Beelden die de komende jaren meer te zien zullen zijn (Foto: SXU.hu).
Wil van der Klift
Er wordt van alles en nog wat geprobeerd om de structurele kapitalistische systeemcrisis onder controle te krijgen, maar niets helpt. Elke maatregel verergert de crisis alleen maar nog verder. In het beste geval worden de problemen vooruitgeschoven en is er slechts sprake van uitstel van executie. De zich steeds meer verdiepende crisis wordt bestreden door meer olie op het vuur te gooien: enorme hoeveelheden geld die naar banken worden gestuurd en vroeg of laat door de massa van de bevolking moet worden opgehoest.
Het kapitalistische systeem moet volgens de machthebbers koste wat kost worden gered en dat kan volgens deze lieden alleen maar als het bankenstelsel wordt gered. Maar de noodzakelijke kapitalistische geldaccumulatie stagneert. Van een normale kapitalistische economische groei is al sinds 2008 geen sprake meer. De opgeblazen kapitaalaccumulatie en de ermee verbonden winstexplosies, die enkele tientallen jaren gebruikelijk waren, kwamen ruw tot stilstand en konden slechts op een veel lager pitje en alleen nog in bepaalde sectoren worden voortgezet. Inmiddels veranderde het mediagezicht van de systeemcrisis: ten tijde van het bankroet van Lehman Brothers werd er nog alleen gesproken over een financiële crisis als gevolg van het klappen van de hypotheekmarkt in de VS. In Nederland is op dit moment overigens de waarde van 700.000 woningen al minder dan de hypotheekschuld.
Inmiddels is het duidelijk dat het niet alleen ging om een financiële crisis, maar om een financieel-economische crisis. De economische groei in de westerse landen is lager dan ooit. De kapitalistische crisissen, onvermijdelijk als ze zijn door de noodzakelijk optredende perioden van overproductie (door stagnerende koopkracht) worden nu versterkt door het verminderen van de winstmogelijkheden. De boel stagneert op een zeer laag pitje en kan elk moment in elkaar klappen.
De huidige ontwikkeling vindt bijna geheel op de pof plaats en op basis van zeer lage renten, waardoor de winstgroei in de financiële sector laag is. De trein kan niet op gang komen omdat ook de economie inmiddels over de volle breedte stagneert. Vorige week stonden de burgerlijke kranten vol met alarmerende berichten over de naderende recessie die ongenadig hard zal toeslaan. Nieuwe ontslagronden in de bouw. Twee op de drie bouwondernemers kondigen aan het komende half jaar het personeel op straat te gaan zetten. Er gingen in de eerste elf maanden van het jaar 20 procent meer bedrijven failliet dan in dezelfde periode vorig jaar. Toen zo'n 500 per maand, dit jaar 600 per maand. In totaal tot en met november jl. gingen 6804 bedrijven en instellingen dicht.
Ook de gedachte dat de beste oplossing voor Europa zou zijn als de maakindustrie opnieuw zou worden uitgevonden is een onmogelijk realiseerbaar sprookje. De enorme groei van het bankkapitaal stond de ontwikkeling van de industriële groei in de weg en doet dat nog steeds. De ECB verwacht dat de economie in de eurozone mogelijk met 0,9 procent krimpt. Het afgelopen kwartaal kromp de economie in de eurolanden met 0,1 procent. Omdat een groeiend aandeel van de economie bestaat uit robotisering van de productie, zullen in de maakindustrie blijvend arbeidsplaatsen worden afgebroken en zal de consumptieve vraag verder verminderen. De verschuiving van inkomen uit arbeid naar inkomen uit kapitaal neemt verder toe.
Volgens ECB-president Draghi zal de economische krimp nog voortduren. De laatste veertig jaar verdween de maakindustrie van de VS en het geïndustrialiseerde Europa naar Japan, Hong Kong, Taiwan, China en goedkopere regio's in Europa. In China steeg de industriële productie vorige maand met 10,1 procent in vergelijking met november 2011. Japan, het land van de hightech maakindustrie kampt inmiddels net als Europa en de VS met een stagnerende economie. De economie kromp er in het tweede en derde kwartaal (- 3,5%). Voor het vierde kwartaal wordt ook weer een krimp verwacht.
Dag in dag uit wordt er beweerd dat de Nederlandse bevolking snakt naar stabiliteit. Dat het vooral de onzekerheid is die de kooplust tempert. Maar om welke stabiliteit gaat het dan? De bevolking wil uiteraard best wat inleveren voor een stabiele toekomst, maar wat er vooral stabiel blijft is de voortgaande achteruitgang. Dat zal de kooplust niet bevorderen, integendeel.
De roep om een nieuw Akkoord van Wassenaar is al even irreëel als de hoop op economische verbetering. De huidige omstandigheden zijn volstrekt anders dan ten tijde van het Akkoord. Behaalde resultaten in het verleden geven geen garantie voor de toekomst. Het staat niet voor niets bij elke aandelentransactie.
De regeringen kunnen hun tekorten niet wegwerken. Zelfs het magische tekort van 3 procent zal niet worden weggewerkt. Nu is er nog sprake van een tegenvallend tekort van 3,5 procent, maar ook dat zal alleen maar groeien. Deels omdat de banken niet willen dat het tekort verdwijnt. Het is immers de kern van het bestaan van banken om over schulden rente te ontvangen. Tekorten leveren de onontbeerlijke rente op die het bankwezen in leven houdt. Rente op schuldbewijzen is het bloed in de aderen van de banken. Dat geldt voor 'banksters' evenzeer als voor solide bankiers. Zonder schulden en tekorten sterft Dracula zeer snel.
Overheden kunnen op den duur niet ongestraft doorgaan met het schrappen van publieke taken en het leegroven van de portemonnee van de bevolking. Maar de steeds verder krimpende economie dwingt regeringen - zelfs vaak tegen hun wil - om verder te bezuinigen ondanks het groeiende verzet. Dat rechtse partijen doorgaan met het verkopen van sprookjes is begrijpelijk. Dat linkse partijen er aan meedoen is volksbedrog. Het onvermogen van de politiek staat de laatste tijd zelfs elke dag op de voorpagina van de burgerlijke kranten. "Snel maatregelen tegen krimp, maar welke?" "Volgende recessie slaat ongekend snel toe". "Beeld over breed vlak ongunstig". "Werkgevers somberder over economie". "Nieuwe ontslagronde in de bouw". "Bedrijven voorzien flinke daling van werkgelegenheid".
Als het een politiek probleem zou zijn waren er wel oplossingen voor de crisis in Europa. Maar de roep om groei is een illusie, evenals de hoop op een opverende koopbereidheid van de bevolking. De dalende koopkracht laat zo'n oplossing eenvoudigweg niet toe. Alleen als de rijken massaal zouden worden aangesproken op het openen van hun geldkluizen en de massa van de bevolking de beschikking zou krijgen over aanzienlijk hogere lonen en uitkeringen zou er sprake kunnen zijn van economische groei. Maar de kapitaalbezitters benutten elke vorm van legale en illegale belastingontduiking. Fiscale vluchtvennootschappen, financiële holdings en brievenbusmaatschappijen; Nederland huisvest er duizenden. EU-landen lopen zo jaarlijks 1.000 miljard euro mis. Met zulke bedragen zou de groei aangejaagd kunnen worden. Maar deze lieden worden op alle mogelijke manieren beschermd, in de watten gelegd en uit de wind gehouden. Het sociaaldemocratische stadsbestuur van Amsterdam bijvoorbeeld is verguld van deze praktijken omdat ze werkgelegenheid opleveren. Van zo'n partij hoeft de bevolking weinig te verwachten. Nederland als belastingparadijs. Belasting-shoppen doe je in Amsterdam! De belastingparadijzen in de rest van de wereld, op romantische eilanden, bevatten nog miljarden aan 'spaargeld'. Er wordt gesproken van nivelleren, maar dat geldt alleen voor inkomens tot 120.000 euro! Daarboven blijft de belastingdruk gelijk. De echte rijken hoeven niet mee te doen met nivelleren, daar zorgen VVD en PvdA wel voor. Dat is hun reden van bestaan.
Als de vermogende belastingontduikers bereid zouden zijn hun kluizen te openen zou er inderdaad sprake kunnen zijn van een economisch groeipad, want:
Het zijn maar een paar voorbeelden. Er bestaan enorme kansen voor Europese ontwikkeling, maar de economische werkelijkheid laat deze oplossingen niet toe.
Zolang de productiemiddelen in privébezit blijven zal er geen sprake zijn van een menswaardige ontwikkeling. Zolang er geen sprake is van socialistische planning zijn we overgeleverd aan de kapitalistische wildgroei. De winsthonger als drijfveer, concurrentie en kapitalistische wedijver als mechanisme. De noodzaak om de onderlinge concurrentie en geldaccumulatie gaande te houden drijft de massa van de bevolking naar de afgrond. Illusies geven nog hoop en schijnhouvast tot het moment dat de meerderheid van de bevolking begrijpt dat ze met lege handen staat.